تمام خوش‌شانسی‌های یک گاوچران

این خصوصیات ظاهری و رفتاری شخص مورد نظر، بیشتر ما را در ابتدا به یاد تیپ آشنای کلینت ایستوود در فیلم‌های سرجولئونه فقید می‌‌اندازد ولی تنها کافیست دو شاخصه خوش‌شانسی و مبارزه همیشگی برادران دالتون با او را ذکر کنیم تا شخصیت به یادماندنی لوک‌خوش‌شانس در ذهن‌مان تداعی شود. لوک با این‌که شخصیتی است کارتونی ولی تمام خصوصیات قهرمان‌های وسترن را با خود دارد برای همین توانست برای طیف بالایی از مخاطبانش در سراسر دنیا چه کودک و نوجوان و چه بزرگسال دارای جذابیت‌هایی باشد بویژه وقتی خیلی فروتنانه شهری را از دست اشرار آزاد می‌کند و در انتهای هر داستان به همراه اسبش، راه خود را بــه ســوی غـروب آفـتـاب پـیـش مـی‌گـیـرد. کـارتـون لوک‌‌خوش‌شانس از آن دست مجموعه‌های انیمیشنی است که تاریخ مصرفی ندارد که کارگردانی رنه گوسینی فرانسوی و موریس دوبر در مقام طراح، سهم انکار‌ناپذیری در این موفقیت داشته‌اند و این مهم، با ساخت در استودوی مشهور دنیای انیمیشن یعنی استودیو هاناــ‌ باربرا به سرانجام رسیده است. برای نسل ما که از تماشای این مجموعه کارتونی از شبکه دو تلویزیون در سال‌های ابتدایی دهه 1370 لذت بردیم. لوک‌خوش‌شانس، جالی، بوشوگ و برادران دالتون برایمان تبدیل به خاطره شدند و حتی این روزها که این سریال مجددا از شبکه پخش می‌شود باز هم تماشایش لذت‌‌بخش است و این خط وقتی بیشتر می‌شود که این کاراکترها را با صداهایی آشنا می‌بینم و می‌شنویم. دوبله لوک‌خوش‌شانس از آن دست دوبله مجموعه‌هایی است که تاکنون توسط چند مدیر دوبلاژ دوبله شده و سیر تاریخی این موضوع برمی‌گردد به میانه‌های دهه 1360 که اول بار نسخه سینمایی آن (با نام اکران شده لوک‌بی‌باک)‌ به دست ژاله علو دوبله شد و در سینماها به نمایش درآمد و با گذشت یک دهه از آن تاریخ، کارتون لوک‌بی‌باک در شبکه ویدیویی خانگی نیز عرضه شد. در تاریخچه دوبله کارتون در ایران، شیوه کار ژاله علو با اعتبار خاصی همراه است و در کارنامه‌اش نمونه‌های درخشانی دیده می‌شود که یکی از آنها دوبله نسخه سینمایی لوک بی‌باک است که علو با انتخابی بی‌نظیر برای صدای لوک، آن‌را به عنوان نقطه درخشانی در کارنامه‌اش ثبت کرد و گوینده مورد نظر کسی نبود جز منوچهر والی‌زاده که جنس صدا و نوع بیانش در همان نگاه اول به شکل کم‌نظیری بر چهره‌ این پرسوناژ کارتونی نشست ضمن این‌که ترجمه روان و قابل فهم و تنظیم دیالوگ‌های این نسخه فوق‌العاده بود و از همان مونولوگ‌های ابتدایی لوک، این نکته مشهود بود. «من یک گاو چران تنها هستم که دور از خانه و زندگی‌ام اسب می‌‌تازم، اسم من لوکی لوک هست. من و اسبم جالی در ماجراهای خطرناکی شرکت داشتیم، معروفه که آدم خوش‌شانسی هستم، گاهی اوقات فکر می‌کنم مردم حق دارند که به من می‌گویند خوش‌شانس؛ راستی یادم رفت بگویم، من همیشه دنبال حقیقت هستم و از هیچ چیز هم نمی‌ترسم.»

در این دوبله، ژاله علو از صدای گویندگانی چون تورج نصر در نقش (بوشوگ)‌، اصغر افضلی (آدریل دالتون)، زنده‌یاد پرویز نارنجی‌ها (جالی)‌، حسین معمارزاده (جو دالتون)‌، کنعان کیانی و ... استفاده کرد. به هر حال این نـسـخه سینمایی به عنوان پیشگام دوبله‌های لوک خوش‌شانس دارای اهمیت است ولی تمام خاطرات ما برمی‌گردد به مجموعه 26 قسمتی که توسط خسرو خسروشاهی دوبله شد و از تلویزیون به نمایش درآمد. بنیاد سینمایی فارابی به عنوان صاحب امتیاز این سریال کارتونی، دوبله‌اش را به خسروشاهی ارجاع داد و او نیز در استودیو رهاورد (که به زنده‌یاد عطاالله کاملی تعلق داشت)‌ دوبله‌‌اش را با جمعی از بهترین گویندگان آغاز کرد. درباره سـبک ویژه مدیر دوبلاژی خسروشاهی در انتخاب گوینده‌هایی که انجام می‌دهد، مطالبی را در قبل درج کرده‌ایم که این انتخاب صداها تناسب زیبایی با نوع شخصیت‌ها دارد که آن را تبدیل به یکی از نقاط قوت اکثر کـارهـای خـسـروشـاهـی کـرده و دوبـله کارتون لوک‌ خوش‌شانس هم از این قاعده مستثنا نیست. وی نیز از صدای والی‌زاده برای نقش لوک بهره گرفت که در گذشته نیز خوب جواب داده بود ولی انتخاب‌های صدایی برتر خسروشاهی برمی‌گشت به صداهای حسین عرفانی (برای نقش جالی)‌ و محمد عبادی (بوشوگ)‌ که آنان نیز فوق‌العاده نقش‌‌گویی کردند. صدای باطنین و مردانه حسین عرفانی با پرهیز از هرگونه تیپ‌سازی برای پرسوناژ جالی در نظر گرفته شد که از آن می‌توان به عنوان یکی از شاهکارهای دوبله کارتون‌ یاد کرد چرا که عقل کلی و مغرور بودن پرسوناژ جالی جامپر را بخوبی نمایان می‌ساخت به مانند صحنه‌ای که می‌گفت: «من از اینجا حوصله‌ام سر رفته نمی‌دانم چرا لوک از این شهر خوشش می‌آد؟»! و عرفانی با نوع بیانش خصوصیات اخلاقی جالی را به مخاطب القا نمود. همچنین صدای تیپیک محمد عبادی برای سگ خنگ ولی بامزه‌ای به نام بوشوگ (که دوست داشت توانایی‌هایش را به همه نشان دهد و مورد توجه قرار گیرد)‌ که با لحن شیرین و به‌یادماندنی این تیپ صدایی را اجرا کرد و حتی تکه کلام‌هایش چون «آخ جون اینها دوست دارند با سگ بازی کنند» یا « عجب آدم‌های سگ ندیده‌ای» در بین علاقه‌مندان این کارتون مشهور شد. این نکته برای منوچهر والی‌زاده نیز صادق است با این‌که او هم‌اکنون از گویندگان پرکار عرصه دوبلاژ است و صـدای جـوان بـا رگـه‌هـای طـنـز‌آمـیزش به جای هنرپیشه‌های مشهوری چون جیم کری، جان تراولتا، ویل اسمیت، دنزل واشنگتن و ... نقش‌گویی‌های ماندگاری کرده، اما لوک خوش‌شانس برای والی‌زاده حکم کار دیگری را دارد جوری که صدایش با اسم لوک قرین شده است. در نسخه دوبله یاد شده صداهای برادران دالتون هم از کیفیتی خوبی برخوردار بود. صدای جو دالتون همیشه عصبی و قلدر با آن قد کوتاهش را اکبر منافی با تیپی متناسب با این شخصیت گفت و مازیار بازیاران، همت مـومـی‌‌ونـد و زنـده‌یـاد معمارزاده مابقی دالتون‌ها را نقش‌گویی کردند. از دیگر گویندگان دوبله سری اول مجموعه لوک خوش‌شانس می‌توان به شهروز ملک‌آرایی، مرتضی احمدی، مهدی آرین‌نژاد، پری هاشمی، امیر صمصامی، اردشیر منظم و... اشاره کرد. دو سری جدید لوک خوش‌شانس که بعدها توسط عباس نباتی و ناصر ممدوح برای تلویزیون دوبله شدند به غیر از صداهای منوچهر والی‌زاده و محمد عبادی برای نقش‌های ثابت‌ لوک و بوشوگ، مابقی صدای کاراکترها تغییر کردند، ولی همچنان نسخه دوبله شده توسط خسرو خسروشاهی خاطره‌انگیز است. برای تکمله یادداشت حاضر تماسی را با آقای خسروشاهی برقرار کردم تا از چگونگی دوبله این کارتون بیشتر آگاه شوم، ایشان نیز با رویی باز از این موضوع استقبال کرد و نکته‌های شیرینی از دوبله لوک خوش‌شانس گفت:
«وقتی حاصل کاری خوب و مناسب درمی‌آید در بطنش روابط دوستانه و بی‌حاشیه عوامل آن کار نهفته است. در دوبله لوک خوش‌شانس به عنوان مدیر دوبلاژ توانستم ارتباط خوبی را با همکارانم برقرار کنم که این عامل موجب شد محیط آرام و مفرحی در فضای کار حاکم شود و همه با شوق و ذوقی باور نکردنی دوبله این مجموعه را به سرانجام رساندیم، ضمن این که در آن زمان با مشکل وقت حضور گویندگان مواجه نبودیم و همه عوامل بدون هیچ دغدغه‌ای در سر کار حاضر می‌شدند و دوبله باکیفیتی را ارائه دادند.»

نیروان غنی‌پور