آنچه باید درباره دیابت بدانید

دیابت نوع یک یا وابسته به انسولین و دیابت نوع 2 یا غیروابسته به انسولین، 2 نوع دیابت شیرین یا مرض قند محسوب می‌شوند.

دیابت نوع یک‌

در افراد مبتلا به دیابت نوع یک، تخریب سلول‌های ترشح‌کننده انسولین با واسطه ایمنی و توسط محرک‌هایی مثل ویروس‌ها، سموم یا عوامل محیطی صورت می‌گیرد، اما به طور کلی علت دقیق آن مشخص نیست، این بیماران اغلب جوان‌تر و لاغرتر از بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 هستند (سن شروع معمولا زیر 30 سال است).

در این نوع از دیابت انسولین اصلا ترشح نشده و به همین علت دیابت وابسته به انسولین نامیده می‌شود، پس انسولین حافظ زندگی این بیماران است و درمان اصلی را شامل می‌شود.

دیابت نوع یک گاهی به صورت تهوع، استفراغ، دردهای شکمی، پرادراری شدید، از دست رفتن آب بدن و حال عمومی بد تظاهر می‌کند که این حالت را کتواسیدوز دیابتی می‌نامند و در صورت عدم درمان منجر به مرگ می‌شود.

در این نوع دیابت علائم بالینی معمولا پر سروصداست؛ چرا که در عرض مدت کوتاهی (یک تا 2 ماه) کودک یا نوجوان دچار کاهش وزن قابل توجه (به‌رغم اشتهای خوب)، عطش و پرادراری می‌شود و گاهی نیز کودک با شب ادراری بیماری خود را نشان می‌دهد.

به طور کلی دیابت نوع یک در بزرگسالان ممکن است علائم ضعیف‌تر و تدریجی‌تری را نشان دهد.

دیابت نوع 2

دیابت نوع 2 معمولا در افراد مسن‌تر دیده می‌شود و بیشتر مبتلایان سن بالای 40 سال دارند، این افراد اکثرا چاق هستند و استعداد ژنتیکی قویتر از دیابت نوع یک دارند و معمولا سابقه دیابت در فامیل را ذکر می‌کنند.در این بیماران اغلب مقاومت محیطی نسبت به اثر انسولین وجود دارد، یعنی گیرنده‌هایی  روی سلول‌ها برای اتصال انسولین وجود ندارد.

در این بیماران با وجود انسولین، فرد مبتلا به مرض قند  است چون مقداری انسولین در بدن این بیماران تولید می‌شود پس به آن دیابت غیروابسته به انسولین می‌گویند. بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 بدون علامت هستند و به صورت تصادفی و طی آزمایش بیماری آنان مشخص می‌شود.

گاهی این بیماران برای اولین بار با عوارض مزمن دیابت (به عنوان مثال کاهش بینایی و یا زخم پا) تشخیص داده می‌شوند که در این موارد نیز 5 تا 10 سال از شروع دیابت در آنها گذشته است.باید توجه داشت که شیوع دیابت نوع 2 به طرز فزاینده‌ای در حال افزایش است چون طول عمر مردم زیاد شده و همان‌طور که می‌دانیم این بیماری در سنین بالا بروز می‌کند، همچنین به‌علت مصرف بیشتر رژیم غذایی غربی با کالری زیاد که منجر به چاقی در دوران کودکی می‌شود شیوع بیماری دیابت نوع 2 در سنین جوانی نیز بیشتر شده است.

عوارض دیابت‌

معمولا بعد از 15 سال از شروع بیماری دیابت ، در 20 تا 50 درصد بیماران مبتلا مشکل کلیوی به صورت میکرو آلبومینوری ظاهر می‌شود. باید در نظر داشت در صورتی که بیماری در این افراد زود تشخیص داده شود و با داروهای مخصوص کاهنده قند خون و انسولین تحت درمان قرار گیرند و فشار خونشان تنظیم شود این بیماری کلیه یا اصلا ایجاد نمی‌شود یا بسیار خفیف‌تر و دیرتر ایجاد می‌شود.

بنابر آنچه ذکر شد علائمی که می‌تواند در فرد مبتلا به دیابت (چه نوع یک و چه نوع 2) دیده شود خستگی‌پذیری زودرس، عطش، ادرار زیاد، کاهش وزن با وجود اشتهای خوب، عفونت‌های تناسلی (بخصوص عفونت‌های قارچی) و تاری دید است.

مشکلات بینایی، مشکلات عصبی، پای دیابتی، ناتوانی جنسی و همچنین بی‌اختیاری ادرار، مشکلات گوارشی به صورت اسهال و یا یبوست، افزایش احتمال سکته قلبی و مغزی در افراد دیابتی و افزایش احتمال فشار خون بالا در افراد دیابتی از دیگر عوارض دیابت هستند.

رعایت رژیم غذایی و ورزش به صورت دقیق، استفاده از داروها سر ساعت بر طبق دستور پزشک، آموزش طریقه صحیح تزریق انسولین در زیر پوست به بیمار، آموزش بیماران از نظر معاینه روزانه پاها برای پیدا کردن زخم احتمالی، استفاده نکردن بیماران دیابتی از کفش‌های تنگ یا کفش‌هایی که در پا خراش ایجاد می‌کنند (توجه به این نکته که یک سوم قطع پا در دیابتی‌ها ناشی از پوشیدن کفش‌های نامناسب است، اهمیت این قضیه را روشن‌تر می‌کند) آموزش‌های لازم به فرد مبتلا به دیابت و خانواده آنها  است که بسیار مهم و با ارزش خواهند بود.

علاوه بر این، ما در دیابت نوع 2 هر 6 ماه یکبار و در دیابت نوع یک هر سال یکبار، بیمار باید به چشم پزشک مراجعه و از نظر عوارض بینایی بررسی شود و به‌علاوه بیمار به هیچ عنوان نباید سیگار بکشد.

درمان دیابت‌

درمان دیابت بر 4 رکن اساسی آموزشی بیماران و خانواده آنها، رژیم غذایی، ورزش و دارو استوار است.

با وجود پیشرفت‌های مهم که در درمان دیابت صورت گرفته، به دلیل عدم شناخت و آگاهی از «آموزش و اهمیت آن» به طور کلی کیفیت مراقبت از بیماران دیابتی هنوز در اکثر کشورها بخصوص کشورهای در حال توسعه ضعیف مانده است.

آموزش، موجب درک بهتر بیمار از ماهیت دیابت و اهداف درمانی و در نتیجه انگیزه بیشتر او برای پذیرش بیماری، رژیم غذایی و پیگیری مستمر و دراز مدت می‌شود.

درمان در دیابت نوع یک به صورت استفاده مادام‌العمر انسولین است (انسولین به‌صورت زیرجلدی «زیرپوستی» تزریق می‌شود).

درمان در دیابت نوع 2 بخصوص در افراد چاق به صورت تغییر رژیم غذایی و تعدیل فعالیت‌های ورزشی است که البته اکثر بیماران در این کار موفق نبوده و مجبور به شروع درمان با قرص‌های خوراکی هستند که در بین این قرص‌ها، کلی بن کلامید و مت فورمین از بقیه معروف‌ترند.

اگر با درمان تک دارویی، نتوانستیم قند را کنترل کنیم، از ترکیب 2‌دارویی استفاده می‌کنیم و اگر باز موثر نبود، انسولین هم به درمان اضافه می‌شود و اگر باز درمان با شکست مواجه شد، انسولین به تنهایی (همانند دیابت نوع یک) استفاده می‌شود.

دوری از دیابت با کنترل وزن‌

یک فوق‌تخصص غدد و متابولیسم توصیه کرد: انجام فعالیت بدنی مناسب و کنترل وزن از بروز بیماری دیابت جلوگیری می‌کند.

دکتر محمد افخمی در گفتگو با ایسنا، با اشاره به این که بیماری دیابت درمان قطعی ندارد، اظهار کرد: بیماری دیابت یک بیماری مزمن متابولیک با افزایش قند خون است که عوارضی به صورت حاد و مزمن ایجاد می‌کند.

وی ادامه داد: میزان شیوع دیابت در یزد 2 برابر متوسط کشوری است که 5/14 درصد آنان را افراد بالای 30 سال تشکیل می‌دهند.

وی با اشاره به این که پیشگیری از بیماری دیابت با کنترل قندخون امکان‌پذیر است، افزود: فعالیت فیزیکی زیاد و جلوگیری از چاقی از جمله این راه‌هاست.

این فوق‌تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم درباره معیار بیماری قندخون گفت: اگر قندخون فردی 2 بار بیشتر یا مساوی 126 باشد یا بعد از 2 ساعت از مصرف 75 گرم پودر گلوکز قندخون بیشتر یا مساوی 200 شود، این فرد دچار افزایش قندخون است.

وی در خصوص عوارض این بیماری اظهار کرد: این بیماری اعضای بدن مانند چشم، پوست، کلیه، قلب، اعصاب محیطی و مرکزی و پا را درگیر می‌کند.

دکتر افخمی برای جلوگیری از ایجاد عوارض در این افراد گفت: رعایت رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم به مدت 30 تا 45 دقیقه در روز  یا یک روز در میان (به صورت 2 برابر) و استفاده مرتب از داروها می‌تواند در جلوگیری از بروز عوارض نقش مهمی داشته باشد.