طنینی از چهارسوی علم‌ و کارتون‌

 لحن و شیوه اجرای افشاریه به شکل جذابی با ساختار فیلم‌های مستند تناسب دارد و به مانند لحن آموزگاری است که برای شاگردان واقعه‌ای را ضمن تدریس روایت می‌کند منتها از جنس صدای آموزگاران مهربان و دلسوز، نه با لحنی آمیخته با خشونت و تحکم! که همین نکته‌ها موجب ماندگاری صدایی خاص در ذهن مخاطبان می‌شود. سبک افشاریه در مستندگویی، گریز از اجرای یکنواخت و به کارگیری آکسان و کش و قوس‌های فراوان در صداست، طوری که در عنوان‌بندی مستندها مثلا عنوان «دنیای نانو» را جوری با لحن خاص خودش می‌گوید که در لحظه مخاطب را به سوی خود جلب می‌کند: «برای اجرا در عنوان‌بندی مستندها، از شیوه بازیگری در صدا استفاده می‌کنم و معتقدم که این نوع اجرا باید با حال و هوای اثر مطابقت داشته باشد، بدین معنی که در مستندهای راز بقا گوینده باید حالت تفسیر  و توضیح را در صدایش به کار گیرد.

در مستندهای آموزشی لحن آموزگاری و برای مستندهای تاریخی فضای صدایش را به حالت قصه‌گویی نزدیک کند.
در سری قبل دوبله چهارسوی علم که تنوع موضوعی داشت تمام موارد اشاره شده را سعی می‌کردم درنحوه اجرایم رعایت کنم و در سری جدید این برنامه، موضوع‌های گوناگونی را بین دیگر گویندگان باتجربه مانند پرویز بهرام، مریم نشیبا، سیاوش مینویی و ... و جوانانی چون هومن باقری، زانیار بهرامی، محمدرضا سیکارودی و ... تقسیم کردم تا جوانان این عرصه تجربه بیشتری در مستندگویی پیدا کنند.» یکی از مباحث مهم در شیوه مستندگویی، که همواه در بین گویندگان قابلیت بحث و جدل داشته، حضور صدای نسخه اصلی فیلم در زیرصدای دوبلور است که درباره بودن یا نبودنش، نظرهای مختلفی وجود دارد: «معتقدم در مستندگویی باید از صدای اصلی اثر نیز استفاده شود. اگر دوبله فیلم‌های مستند خارجی را دیده باشید، به وضوح متوجه می‌شوید که ابتدا صدای گوینده اصلی فیلم شنیده می‌شود سپس گوینده شروع به خواندن متن می‌کند این روش قاعده درست در مستندگویی است، ضمن این که حضور زیرصدا، استنادکار را حفظ می‌کند و باید تفاوتی درباره شیوه دوبله مستند با یک کار داستانی قائل شد که هم‌اکنون در دوبله برخی از آثار شاهد این مهم هستیم و در برخی دیگر نه. به شخصه علاقه زیادی به دوبله مستندهای نجومی دارم و با کنجکاوی این آثار را پیگیری می‌کنم.»

دوستداران سینمای مستند با صدای افشاریه در آثاری چون پرونده‌های فضا، ادیسه کیهانی، افق، آسمان آبی، سیاره خشمگین، جهان هستی، به سوی تندرستی، شاهد عینی، عصر باستان، چشم‌انداز، نگرش علم و ... آشنا هستند، ضمن این که با آغاز پخش برنامه مستند 4 که با تنوع موضوعی در آثار شاخص مستند همراه بود، شاهد تحولی در دوبله‌های مستند بودیم که افشاریه نقش مهمی در این تغییرات داشت: «در واقع تلویزیون به این کار خاص نیاز داشت که برنامه‌ای ویژه مستند راه‌اندازی کند که این برنامه خوشبختانه در بین مخاطبانش جایگاهی پیدا کرد. با توجه به تنوع موضوع در آثار مستند 4، تصمیم گرفتیم از صداهایی که تا به حال در دوبله‌های مستند حضور نداشتند استفاده کنیم تا مخاطب این تنوع صدایی را تجربه کند.» افشاریه قبل از آن که مستندگوی شاخصی باشد، سابقه حضور در دوبله بسیاری از آثار سینمایی را نیز دارد. وی در سال 1338 پس از اخذ مدرک دیپلم، به دلیل علاقه‌اش به دوبله و دارا بودن صدای مناسب، از طریق زنده‌یاد محمود نوربخش، سر کاری از هوشنگ لطیف‌پور در استودیو شهاب حاضر و با این حرفه از نزدیک آشنا شد و چند روز پس از آن در فیلم مرد هزارچهره (به مدیریت دوبلاژ علی کسمایی)‌ اولین نقش‌گویی‌اش را تجربه کرد: «افرادی که در آن زمان به دوبلاژ می‌آمدند خیلی زود پیشرفت می‌کردند، چون حرفه نوپایی بود و به تازه‌واردها انگیزه می‌داد. وقتی سر دوبله مرد هزارچهره در استودیو ایران‌فیلم حاضر شدم با نحوه مدیر دوبلاژی علی کسمایی و نقش‌گویی منوچهر اسماعیلی به جای جیمز کاگنی مواجه شدم. کاگنی در آن فیلم خیلی سریع صحبت می‌کرد و بحق اسماعیلی هم‌پایش عالی گفت. غیر از صالح، منوچهر و حسین معمارزاده حضور داشتند چون آدمی کم‌رو و خجالتی بودم در گوشه‌ای ایستادم. روز اول به این صورت گذشت و کنجکاوانه به کار آنان نگاه کردم. روز دوم که لحظه‌هایی از کار گذشته بود آقای کسمایی به من اشاره کرد، دیالوگی در حد سه خط به من داد و هیچ‌گونه راهنمایی هم نکرد. به جمع گویندگان اصلی دور میکروفن نزدیک شدم. سپس بچه‌ها از عقب راهنمایی می‌کردند که فلان شخصیت آن گوشه تصویر است باید به جایش دیالوگت را بگویی. آن جمله این بود: «قربان! اجازه می‌دین این کاری که گفتین انجام بدم؟» این دیالوگ ضبط شد و سپس استاد کسمایی گویندگان اصلی را درباره اجرای نقش‌هایشان راهنمایی کرد و چیزی به من نگفت و حتی ایرادی هم نگرفت. آنجا بود که روحیه گرفته و برای ضبط بار دوم آماده شدم. اصلا یادم نمی‌آید که چطور آن دیالوگ را اجرا کردم اما نیرویی مرا به جلو هدایت می‌کرد.

به هر حال شوخی نبود چون فضای کار آن زمان با حالا تفاوت داشت. حالا خیلی سریع به ضبط نهایی می‌رسیم. ولی آن زمان بعد از ده تا دوازده‌‌بار تمرین، ضبط می‌شد.» مرد هزارچهره در هجده روز دوبله و افشاریه در کنار سایر کارآموزان (والی‌زاده، صالح و معمارزاده)در استودیو ایران‌فیلم برای دوبله دیگر آثار مشغول به کار شد. دیری نپایید که افشاریه از سوی مدیران دوبلاژ دیگر نیز شناخته شد و اولین دستمزد را در کاری با مدیریت زنده‌یاد کنعان کیانی گرفت.

او پس از آن که به گوینده ثابت دوبله‌های هوشنگ کاظمی تبدیل شد، مدیر دوبلاژی را نیز تجربه می‌کند.

در آن ایام افشاریه دعوت صاحبان دفتر تولید فیلم عصر طلایی را برای بازیگری نپذیرفت و در سال 1343 به واسطه اشنایی با زنده‌یاد مانی (محمد خواجوی‌ها) در دوبله سریال‌های تلویزیون چون پلیس بین‌الملل، کلانتر تگزاسی و... حضور یافت.

صدای افشاریه را می‌توان در زمره صداهای شیک و اشرافی دانست و بی‌دلیل نیست که ناصر ممدوح از صدای او به جای شخصیت دن‌دیگو در سریال «زورو» استفاده کرد (دوبله این سریال 52 قسمتی با صدای به‌یادماندنی زنده‌یاد پرویز نارنجی‌ها به جای گروهبان گارسیا هنوز هم خاطره ‌انگیز است). ویژگی خاص و متشخص صدای افشاریه را می‌توان در دوبله آثار شاخص زیر نیز جستجو کرد: آناستازیا، بهترین سال‌های زندگی ما، سزار کوچک، گنج‌های سیرامادره، محمد رسول‌الله و... برای علاقه‌مندان به دوبله آثار انیمیشن، صدا و مدیر دوبلاژی غلامعلی افشاریه هنوز هم به‌یادماندنی است.

در اوایل دهه 1350 دوبله سریال‌های کارتونی بتمن و رابین، سوپرمن و سوپربوی را در دست گرفت و این کار را تا سال‌های بعد از انقلاب نیز ادامه داد. کارتون مشهور پسر شجاع جزو دوبله‌های آغازین انیمیشن‌های ژاپنی است که در ابتدای دهه شصت به افشاریه سپرده شد و بهترین گویندگان را برای دوبله این کارتون 94 قسمتی برگزید؛ نادره سالارپور و مهوش افشاری برای پسر شجاع (سالارپور تا قسمت پنجاه حضور داشت و سایر قسمت‌ها با صدای افشاری به جای این شخصیت دوبله شد)، ناهید امیریان (خرس مهربون)، مهین برزویی (خانم کوچولو)، پرویز ربیعی (پدر پسر شجاع)، اصغر افضلی (روباه)، تورج نصر (شیپورچی)، جواد پزشکیان (خرس قهوه‌ای) و پرویز نارنجی‌ها (دکتر بز)، این نکته را به کارتون سفرهای میتی کومان هم می‌توان تعمیم داد. کارتون سایمون در سرزمین نقاشی‌ها جزو اولین آثاری بود که صدای افشاریه به عنوان راوی در آن شنیده شد و بعد هم در اوایل دهه 1370 اوجش را در سریال کارتونی کم‌نظیر «زمزمه کلاکن» دیدیم. از همان ابتدای هر قسمت که افشاریه می‌گفت زمزمه کلاکن طوری ما را پای تلویزیون میخکوب می‌کرد که تا پایان هر قسمت برای پیگیری این افسانه پلک نمی‌زدیم.

نکته جالب درباره دوبله این کارتون، روایت و نقش‌گویی بسیار تاثیرگذار افشاریه به جای کلیه شخصیت‌های داستان بود. او با تیپ‌های مختلف گویای حالات شخصیت‌هایی مثل کلاکن (قهرمان داستان)، اسکامبل (مردی چاق که بوی ماهی می‌داد)، گراستابرد (مردی غول‌پیکر با صورت بچه‌گانه)، سیلکی (دختر موطلایی کشیده و باریک)، گاملوتی (خانم چاق خزانه‌دار) و دیگر اعضای دهکده واترگپ شد. حضور افشاریه در اولین تولید انیمیشن سینمایی ایران به نام خورشید مصر (بهروز یغماییان) به عنوان مدیر دوبلاژ  با نقش‌گویی کیکاوس یاکیده و مینو غزنوی به جای یوسف(ع) و زلیخا  نیز قابل بررسی است.

نیروان غنی‌پور