توسعه شرق، راه می‌خواهد

پهناورترین استان کشور در شرایطی از نظر میزان راه‌های جاده‌ای اصلی رتبه چهارم و از نظر میزان راه‌های روستایی رتبه سوم کشوری را به خود اختصاص داده که در لیست استان‌های دارای بزرگراه، رتبه آخر کشوری و از نظر میزان مجتمع‌های خدماتی و رفاهی بین‌راهی رتبه ۲۹ کشوری را داراست.سهم اندک سیستان و بلوچستان از راه‌های مطمئن و امکانات رفاهی جاده‌ای در حالی است که از ۲۷ محور اصلی استان هفت محور به عنوان پرحادثه‌ترین ‌ها شناخته می‌شود و حدود نیمی از تصادفات جاده‌ای در آنها رخ می‌دهد.با این تفاسیر، افزایش ظرفیت بندر شهید بهشتی چابهار و به تبع آن بالا رفتن حجم تردد کامیون‌های ترانزیتی در جاده‌های سیستان و بلوچستان در حالی است که احداث بزرگراه چابهار - میلک به عنوان کریدور ورودی و خروجی کالا هنوز به زمان بیشتری نیاز دارد تا به نتیجه برسد.
در این میان تردد کامیون‌هایی که مسئولیت جابه‌جایی محموله‌های بندری را برعهده دارند به زیرساخت‌های جاده‌ای صدمه زده و رفع نشدن نقاط حادثه‌خیز، آمار تصادفات جاده‌ای را بالا می‌برد.با تمام نقدهایی که به جاده‌های سیستان و بلوچستان وارد است اما طی سال‌های اخیر، و به‌خصوص از سال ۱۴۰۰ به بعد اقدامات قابل‌توجهی برای بهبود شبکه راه‌های استان انجام شده، ولی کافی نیست و برای رسیدن به استانداردها راهی طولانی در پیش است.
مهدی کامیار، کارشناس راه‌های استانداری سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با جام‌جم با بیان این‌که احداث ۷۰‌کیلومتر بزرگراه و راه اصلی در سال ۱۴۰۳ با اعتباری بالغ بر ۲۲۰۰‌میلیارد تومان و بهره‌برداری از پروژه‌های کلانی مثل بزرگراه زابل - زاهدان پس از نزدیک به دو دهه خبرهای خوبی برای این استان است، می‌گوید: «آغاز عملیات اجرایی برای ۱۵۲ کیلومتر بزرگراه و راه اصلی جدید در شمال استان و ادامه کار بر روی ۲۴۷‌کیلومتر دیگر نیز می‌تواند کمبودها را رفع کرده و تردد در راه‌های این استان را بهبود ببخشد.» 
به گفته این کارشناس، هدف‌گذاری برای افزایش ایمنی و کاهش سوانح جاده‌ای از طریق استانداردسازی مسیرها صورت گرفته و در همین راستا آغاز تردد وسایل نقلیه شخصی از مرز ریمدان با پاکستان برای تقویت گردشگری و تجارت محلی نویدبخش روزهای خوشی برای آینده است.
در همین راستا چند روز پیش، استاندار سیستان و بلوچستان اعلام کرد: «تکمیل باند دوم مسیر زاهدان - خاش علاوه‌بر افزایش ایمنی و کاهش حوادث رانندگی، نقش مهمی در تسهیل تردد و توسعه زیرساخت‌های این استان دارد.»
منصور بیجار با بیان این‌که این مسیر به طول ۱۷۲ کیلومتر در قالب چهار قطعه در حال اجراست، گفت: «تاکنون ۵۱ کیلومتر از این مسیر ارتباطی به بهره‌برداری رسیده و عملیات اجرایی ۱۲۱ کیلومتر دیگر آن ادامه دارد، براساس برنامه زمان‌بندی، ۷۰‌کیلومتر از مسیر در سال‌جاری و ۵۲ کیلومتر باقیمانده در سال آینده تکمیل خواهد شد.»
   
پروژه‌های فراملی
راه‌های سیستان و بلوچستان با چالش‌هایی مواجه هستند که آسیب‌پذیری آنها را افزایش داده است. به عنوان مثال، مسدودی برخی جاده‌ها مانند فنوج - اسپکه بر اثر سیلاب‌های اخیر و آسیب‌پذیری در برابر باران‌های موسمی در کنار کمبود ایمنی دربرخی محورها،آمارحوادث‌جاده‌ای راافزایش داده است.همچنین شرایط اقلیمی سخت،بروزطوفان‌های خاک و بارندگی‌های شدید هم نگهداری جاده‌ها را دشوار کرده است.با وجود چنین عوامل و اتفاقاتی،محورچابهار - میلک که یکی از مهم‌ترین مسیرهای سیستان و بلوچستان به شمار می‌آید، هنوز با استانداردهای لازم برای ترافیک سنگین ترانزیتی فاصله‌دارد.
کامیار، کارشناس راه‌های سیستان و بلوچستان، محدودیت‌های اعتباری را عاملی در جهت کند شدن ساخت آزادراه‌ها می‌داند و می‌گوید: «برای تبدیل تمامی کریدورهای اصلی به بزرگراه و تسویه‌حساب با پیمانکاران به رقمی حدود ۲۲‌هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است.»
او تاکید می‌کند که توسعه شبکه راه‌های سیستان و بلوچستان، یک پروژه ملی و فراملی با پیامدهای گسترده اقتصادی است.
کامیار معتقد است که این استان دروازه دسترسی کشورهای حوزه دریای خزر مانند روسیه به آب‌های آزاد اقیانوس هند محسوب می‌شود. موضوعی که سرمایه‌گذاری ۳۰۰ میلیون دلاری اخیر در زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای این کریدور، بیانگر اهمیت و اولویت بالای آن است. 
این کارشناس به توسعه مبادلات مرزی هم اشاره می‌کندومی‌گوید: «جاده‌های ایمن، بستر لازم برای فعال‌سازی بازارچه‌های مرزی و افزایش مبادلات با افغانستان و پاکستان را فراهم می‌کنند که گشایش مرز ریمدان نماد عینی این سیاست است. ضمن این‌که توسعه زیرساخت‌ها، محرک سرمایه‌گذاری در صنایع وابسته به حمل‌ونقل بوده و فرصت‌های شغلی پایدار در مناطق مرزی را به همراه دارد.»

مأموریت استراتژیک بندر چابهار
راه‌های سیستان و بلوچستان، شریان‌های حیاتی برای تحقق مأموریت استراتژیک بندر چابهار‌هستند.اتصال سریع و ایمن این بندر اقیانوسی به مراکز جمعیتی و مرزی مانند زاهدان، شرط اساسی برای جذب ترانزیت کالا و استفاده کامل از ظرفیت هشت‌میلیون تنی چابهار است. به گفته کارشناسان، با تکمیل شبکه بزرگراهی، چابهار می‌تواند به عنوان یک گزینه مطمئن و دسترس‌پذیر برای کشورهای همسایه و منطقه عمل کرده و وابستگی ایران به مسیرهای ترانزیتی دیگر را کاهش دهد. ضمن این‌که بزرگراه‌های ساحلی، علاوه‌بر ترانزیت، زمینه توسعه صنایع دریامحور، گردشگری و صیادی را در سواحل مکران فراهم می‌آورند.
دولت چهاردهم اعلام کرده، تکمیل پروژه‌های در دست اجرا مانند محور زاهدان-خاش و ادامه عملیات باند دوم بزرگراه‌ها در اولویت است. براساس این گزارش‌ها، سال۱۴۰۴ برای تکمیل خطوط ریلی و بزرگراهی، سال سرنوشت‌سازی توصیف شده است. با تحقق پروژه‌ها، سیستان و بلوچستان از یک استان کمترتوسعه‌یافته به قطب لجستیکی و ترانزیتی شرق کشور تبدیل خواهد شد. این تحول، اقتصاد ملی را به ظرفیت‌های این استان وابسته خواهد کرد وموقعیت ایران در معادلات تجاری آسیا را ارتقا می‌بخشد. سیستان و بلوچستان در حال گذر از دوران محرومیت به دوران محوریت است. توسعه راه‌ها در این استان، فراتر از یک پروژه عمرانی، یک ضرورت امنیت ملی، اقتصادی وژئوپلیتیک است.موفقیت در این مسیر، علاوه‌بر تخصیص مستمر اعتبار، نیازمند مدیریت ریسک، اولویت‌بندی دقیق پروژه‌ها و پیگیری کیفیت اجرا‌ست تا این استان بتواند به عنوان موتور محرک تجارت شرق ایران، ایفای نقش کند.