یکی از مهمترین این چالشها، آبگرفتگی معابر و تشدید ترافیک بود؛ بهطوریکه بسیاری از مردم مسیرهایی را که معمولا در نیم ساعت طی میکنند را اینبار ناچار بودند حدود یکساعتونیم تا دو ساعت پشت ترافیک بمانند تا به مقصد برسند.آبگرفتگی معابر و تشدید ترافیک در زمان بارندگی، پدیدهای مختص پایتخت نیست و در بسیاری از شهرهای دیگر نیز بهوضوح قابل مشاهده است.
علاوهبراین، در روزهای بارانی با افزایش قابلتوجه حوادث رانندگی نیز روبهرو هستیم. بررسیها نشان میدهد که در شرایط عادی، روزانه حدود ۲۲۰۰ تصادف در تهران رخ میدهد اما با آغاز بارندگی این آمار بهطور میانگین حدود ۲۰درصد افزایش مییابد. این رقم ضرورت توجه بیشتر به ایمنی معابر، بهبود مدیریت شهری و ارتقای فرهنگ رانندگی را بیش از پیش یادآورمیشود.
در این میان کارشناسان معتقدند که معضل آبگرفتگی معابر بهدلیل کمتوجهی به زیرساختهای شهری و توسعه آنهاست. حسین ظفری، سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور نیز از شناسایی بیش از ۹۰۰۰ نقطه فاقد ظرفیت مناسب عبور آب در سراسر کشور خبر داده است؛ مسألهای که نشان میدهد زیرساختهای شهر متناسب با افزایش جمعیت آن بهبود پیدانمیکند.آنطور که او توضیح داده با وجود اینکه زلزله همچنان مهمترین مخاطره برای پایتخت محسوب میشود، اما تجربه سیلابهای گذشته در شهرهایی مانند تهران، شیراز و مشهد نشان داده که آبگرفتگی وسیلاب نیز بهدلیل ساختوساز در حریم رودخانهها و اثرات تغییرات اقلیمی، به یکی از جدیترین تهدیدها برای کلانشهرها و بسیاری از مناطق کشور تبدیل شدهاست.
به گفته سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور، تاکنون حدود هزار نقطه از این کانونهای بحران اصلاح شده است. در این نقاط، عملیات افزایش ظرفیت عبور آب انجام گرفته تا خطر آبگرفتگی و سیلاب در زمان بارشهای شدید کاهش یابد.
جای خالی مدیریت یکپارچه
در این میان کم نیستند کارشناسانی که تاکید میکنند مشکلاتی مانند آبگرفتگی ریشه در نبود تعامل بینبخشی دستگاههای مسئول دارد.
برای نمونه محمدعلی پورنیا، کارشناس مدیریت شهری در گفتوگو با جامجم با اشاره به ریشههای این مشکلات توضیح میدهد: «در حوزه آب و فاضلاب، ما از مدیریت یکپارچه برخوردار نیستیم. جمعآوری و هدایت آبهای سطحی بر عهده شهرداری است اما استفاده، نگهداری و بخش درآمدزایی آن در اختیار مجموعههای آب و فاضلاب قرار دارد. تا زمانیکه این دوگانگی وجود داشته باشد، نمیتوان انتظار یک عملکرد منسجم و کارآمد داشت. بنابراین، باید به سمت یک سیستم یکپارچه حرکت کنیم تا نتایج مؤثرتری حاصل شود.»
برخی علت این آبگرفتگیها را در عدم لایروبی بهموقع میدانند؛ پورنیا دراینباره میگوید: «طبیعی است که در نخستین بارش هر سال با آبگرفتگی گسترده مواجه شویم، زیرا بخشی از این مشکل به انجامنشدن بهموقع لایروبی جویها و کانالها بازمیگردد.
موضوع مهم دیگر، مسأله فرهنگسازی درخصوص دفع زباله است. بارها دیدهایم که شهروندان انواع زباله مثل لیوان و ظروف یکبارمصرف، کاغذ، پارچه و بطری را در جویهای آب میاندازند، بدون اینکه به پیامد آن فکر کنند. این زبالهها در مسیر جریان آب گیر میکنند، دهانه چاهها و کانالها را مسدود میسازند و درنهایت باعث آبگرفتگی میشوند. اگر فرهنگسازی درستی شکل بگیرد، هزینههای سنگین لایروبی و رفع آبگرفتگی بهمیزان قابل توجهی کاهش مییابد.»
این کارشناس با اشاره به شباهت این موضوع با مسأله آلودگی هوا تأکید میکند: «این مسائل تکبعدی نیستند و نمیتوان فقط شهرداری، وزارت نیرویاشرکت آب و فاضلاب رامقصردانست.همانطورکه برای تحقق هوای پاک بیش از۳۰ دستگاه باید همکاری کنند، در زمینه مدیریت آبهای سطحی نیز به هماهنگی وهمت ملی و استانی نیازمند هستیم.ازلایروبی و پاکسازی شبکه فاضلاب گرفته تا فرهنگ صحیح دفع زباله توسط مردم، همه اینها حلقههای یک زنجیره هستند که باید کامل و هماهنگ عمل کنند تا بتوانیم شاهد کاهش مشکلاتی مانند آبگرفتگی،ترافیک وتصادفات درروزهای بارانی باشیم.»
ریشه آبگرفتگی معابر
کارشناسان معتقدند ریشه مشکل آبگرفتگی معابر، در ضعف زیرساختهای شهرسازی و نبود برنامهریزی منسجم برای مدیریت آبهای سطحی است؛موضوعی که بسیاری ازشهرهای بزرگ دنیا سالها قبل بااجرای طرحهای نوین و اصلاحات گسترده بر آن غلبه کردهاند. سیدرضا لاهیجی، کارشناس مدیریت شهری دراین خصوص به جامجم میگوید: «این مشکلات مستقیما به زیرساختهای شهرسازی مربوط میشود. بسیاری از شهرهای دیگر، چه در ایران و چه در کشورهای پیشرفته با این مسائل روبهرو بودهاند اما با اصلاح زیرساختها توانستهاند آن را کنترل کنند. تجربه کشورهای پیشرفته نشان میدهد که با ساخت اصولی شبکههای زهکشی، استفاده از آسفالت متخلخل و ایجاد مسیرهای هدایت آب، حتی در بارشهای شدید نیز آب بهسرعت از سطح شهر عبور میکند. در برخی کشورها، آب از میان لایه آسفالت عبور میکند و به سیستم زهکشی زیرین هدایت و سپس از طریق نهرها و رودخانههای شهری منتقل میشود.»
در تهران نیز بهترین کار، انجام اصلاحات طراحی و هندسی است.لاهیجی عنوان میکند:«خیابانها باید شیب استاندارد بین ۲ تا ۴ درجه داشته باشند تا آب در سطح معابر نایستد وبهدرستی وارد جویها شود.جویها نیزبایدبهصورت مداوم لایروبی شوند. همچنین لازم است مسیر هدایت آب از ارتفاعات شمال شهر تا دشت ورامین بهطور کامل محاسبه و اصلاح شود. بهتر است شهرداری تهران این موضوع را بهعنوان یک پروژه بزرگ شهری تعریف کند و چند کمیته تخصصی تشکیل دهد؛ یک کمیته برای اصلاح زهکشی و طراحی هندسی،کمیته دیگر برای اصلاح مسیرهاوهمسطحسازیها و تیمی جداگانه برای رسیدگی به فضای سبز و کاشت درختان زودبازده. با این ساختار، میتوان در کوتاهمدت اقدامات مؤثری انجام داد.»
در مورد ترافیک روزهای بارانی نیزاین کارشناس مدیریت شهری توصیه میکند:«راهحل اصلی،کنترل جمعیت، جلوگیری از ساختوسازهای بیرویه، کاهش ورود خودروها و از همه مهمتر، تقویت ناوگان حملونقل عمومی است. مردم زمانی خودروی شخصی را کنار میگذارند که بتوانند با هزینه کمتر وسرعت بیشتر ازحملونقل عمومی نوسازیشده، ایمن و گسترده استفادهکنند.»
