ایران، پیشگام نانوفناوری در فولادسازی
چنانچه به کاربرد فناوری نانو در صنعت فولاد و در حوزه بهره‌وری نگاه بیندازیم، می‌توان به انواع پوشش‌ها روی ابزارها، روان‌سازها و نانوکاتالیست‌ها اشاره کرد. در ایران نیز مواد دیرگداز مانند آجرهای نسوز توسعه یافته و در اختیار این صنایع قرار گرفته‌اند. در زمینه خود فولاد نیز، در دنیا درجه‌های مختلفی از فولاد نانوساختار تولید و عرضه می‌شود که در این حوزه، ما نیز شرکت‌های فعالی داریم.
اگربخواهیم در‌خصوص فولاد به کاربردهای کلیدی فناوری نانواشاره کنیم، درواقع بحث اصلی مربوط به بهبود خواص مکانیکی است. در بحث نانوپوشش‌ها نیز با لایه‌های نازکی مواجه هستیم که می‌توانند خواص ضد خوردگی را فراهم کرده و عمر قطعات را بهبود بخشند. به‌عنوان مثال، درحال حاضر شرکتی درکشورفعالیت داردکه پوشش‌های ضد سایش راروی فولادهابا روش‌های مدرن تولید می‌کند. این قطعات فولادی، که دارای استحکام و مقاومت سایشی بسیار بالایی هستند، در معادن، صنایع سیمان، ماشین‌آلات راه‌سازی و ماشین‌آلات معدنی مورد استفاده قرارمی‌گیرند.در بحث پوشش‌های نانوساختار نیز به همین صورت است؛ شرکت‌های بسیار خوبی در کشور فعالیت می‌کنند که این پوشش‌ها را روی قطعات اعمال کرده وخدمات مرتبط را ارائه می‌دهند. خوشبختانه نسل‌های مختلفی از این پوشش‌ها در کشور توسعه یافته‌اند و توسط شرکت‌های فعال در حوزه نانو ارائه می‌شوند.
از دیگر کاربردهایی که می‌توان در صنعت فولاد به آن اشاره کرد، استفاده از آجرهای نسوز در بخش راهگاه‌ها‌ست. یکی از شرکت‌های فعال در حوزه نانو، این آجرها را با کیفیت بسیار بالا، معادل بهترین انواع آجرهای نسوز دنیا، تولید و عرضه کرده است. این محصولات نه‌تنها در صنعت فلزات، بلکه در صنعت نیروگاهی نیز مورد استفاده قرار گرفته‌اند. همچنین یکی دیگر از کاربردهای صنعت فولاد، نانوکاتالیست‌ها هستند که در فرآیندهای احیا، از تولید آهن ازسنگ معدن تا تولید آهن اسفنجی، نقش دارند. این نانوکاتالیست‌های احیا توسط دو شرکت داخلی به‌طور کامل بومی‌سازی شده‌اند و در حال حاضر به صنایع فولادی کشور ارائه می‌شوند.
یکی از موضوعات مهم در حوزه زیست‌محیطی، تاثیر فناوری نانو در تصفیه آب و فاضلاب است که در حال حاضر چندین رویکرد مختلف در این زمینه وجود دارد. یکی از این رویکردها، تصفیه و بازچرخانی آب در واحدهای صنعتی است که با بهره‌گیری از فناوری‌های متنوع نانو انجام می‌شود.حتی تامین آب صنعتی از منابع غیرمتعارف نیز از دیگر مباحث مهم این حوزه است. در حال حاضر، صنایع سنگین کشور با توجه به این‌که برخی از آنها در مناطق کم‌آب قرار دارند، با چالش جدی در تامین آب مواجه هستند. برای جلوگیری از تعطیلی یا کاهش ظرفیت این صنایع، استفاده از منابع آب غیرمتعارف مانند پساب‌هایی که تاکنون تصفیه نمی‌شده‌اند، ضروری است. با بهره‌گیری از فناوری نانو و اثربخشی بسیار بالا، می‌توان این پساب‌ها را تصفیه کرد.
به‌طور کلی فناوری نانو در کشور ما دارای برنامه‌ریزی و اولویت‌هایی در چند حوزه اصلی است. از جمله این اولویت‌ها می‌توان به حوزه‌های آب و محیط زیست، امنیت غذایی و کشاورزی، سلامت و بهداشت، انرژی و ساخت‌وساز اشاره کرد. به‌ویژه موضوع انرژی و صنعتی‌سازی ساخت‌وساز جزو اولویت‌های مهم ما محسوب می‌شود اما در حوزه صنعت، یکی از اولویت‌های برنامه‌ای ستاد، ورود به زنجیره تامین صنایع بزرگ است.
از دیگر کاربردهایی که می‌توان در صنعت فولاد به آن اشاره کرد، استفاده از آجرهای نسوز در بخش راهگاه‌ها‌ست. یکی از شرکت‌های فعال در حوزه نانو، این آجرها را با کیفیت بسیار بالا، معادل بهترین انواع آجرهای نسوز دنیا، تولید و عرضه کرده است. این محصولات نه‌تنها در صنعت فلزات، بلکه در صنعت نیروگاهی نیز مورد استفاده قرار گرفته‌اند. همچنین یکی دیگر از کاربردهای صنعت فولاد، نانوکاتالیست‌ها هستند که در فرآیندهای احیا، از تولید آهن ازسنگ معدن تا تولید آهن اسفنجی، نقش دارند. این نانوکاتالیست‌های احیا توسط دو شرکت داخلی به‌طور کامل بومی‌سازی شده‌اند و در حال حاضر به صنایع فولادی کشور ارائه می‌شوند.
یکی از موضوعات مهم در حوزه زیست‌محیطی، تاثیر فناوری نانو در تصفیه آب و فاضلاب است که در حال حاضر چندین رویکرد مختلف در این زمینه وجود دارد. یکی از این رویکردها، تصفیه و بازچرخانی آب در واحدهای صنعتی است که با بهره‌گیری از فناوری‌های متنوع نانو انجام می‌شود.حتی تامین آب صنعتی از منابع غیرمتعارف نیز از دیگر مباحث مهم این حوزه است. در حال حاضر، صنایع سنگین کشور با توجه به این‌که برخی از آنها در مناطق کم‌آب قرار دارند، با چالش جدی در تامین آب مواجه هستند. برای جلوگیری از تعطیلی یا کاهش ظرفیت این صنایع، استفاده از منابع آب غیرمتعارف مانند پساب‌هایی که تاکنون تصفیه نمی‌شده‌اند، ضروری است. با بهره‌گیری از فناوری نانو و اثربخشی بسیار بالا، می‌توان این پساب‌ها را تصفیه کرد.
به‌طور کلی فناوری نانو در کشور ما دارای برنامه‌ریزی و اولویت‌هایی در چند حوزه اصلی است. از جمله این اولویت‌ها می‌توان به حوزه‌های آب و محیط زیست، امنیت غذایی و کشاورزی، سلامت و بهداشت، انرژی و ساخت‌وساز اشاره کرد. به‌ویژه موضوع انرژی و صنعتی‌سازی ساخت‌وساز جزو اولویت‌های مهم ما محسوب می‌شود اما در حوزه صنعت، یکی از اولویت‌های برنامه‌ای ستاد، ورود به زنجیره تامین صنایع بزرگ است.
