خبرنگار «جام‌جم» از شرکتی دانش‌بنیان گزارش میدهد که رقیب شرکت‌های جهانی مانند زیمنس و جنرال‌الکتر‌یک است
افتخار جهانی آجر نانویی
در دل شهرک شکوهیه قم،میان سوله‌هایی که بوی فلزوامید را درهوا پخش می‌کنند،کارخانه‌ای فعال است که گرمای نیروگاه‌های برق کشور را ازسرمای نیتروژن می‌سازد.جایی که علم،صبر و اراده درکنار هم،چهره‌ای تازه ازصنعت فناوری ایرانی را رقم زده.
شرکتی که با ابتکارش توانست خسارت ۹۰۰میلیارد تومانی نیروگاه‌های کشور ناشی ازشکست آجرهای نسوز را جبران کند و نوعی آجر نانویی بسازد که هنگام برخورد، به‌جای ترک‌خوردن، پودر می‌شود و ازآسیب به پره‌های توربین‌های گازی جلوگیری می‌کند. کارخانه‌ای که دیگر یک واحد تولیدی نیست، بلکه آزمایشگاهی بزرگ ازعلم ایرانی است؛جایی که این فناوری نوآورانه، ایران را به سومین کشور تولیدکننده آجرهای دیرگداز نانویی بعد از آلمان (زیمنس) وآمریکا (جنرال الکتریک) تبدیل کرده است.
در سوله‌ای بزرگ که آن را به دو بخش اصلی تبدیل کرده‌اند انبوهی از تجهیزات و وسایل چیده شده است. اینجا صدای دستگاه‌ها و تکاپوی کارگران در هم تنیده می‌شوند و همه سخت مشغول فعالیتند. در خط تولید کارخانه کارگران خانم و آقا با لباس‌های سفید وطوسی ومخصوص به چشم می‌خور‌ند ودرمیان دستگاه‌ها دررفت‌وآمدند. برخی از آنها با قطعات و وسایل منحصربه‌فردی در حال قالب‌گیری و ساخت آجرها هستند و بعضی دیگر هم با دستکش‌های مخصوصی که به دست دارند آجرها را برش می‌دهند. در این میان تعدادی از کارگران هم با لیفتراک وسایلی را جا‌به‌جا می‌کنند.
محمد حسین‌زاده، مدیرعامل این شرکت توضیح میدهد: «در سال ۱۳۸۸، سازمان توسعه برق با هدف کاهش وابستگی و رفع چالش‌های ناشی از تحریم، پروژه‌ای را تعریف کرد تا یکی از قطعات کلیدی توربین‌های گازی که دسترسی به آن دشوار شده بود، در داخل کشور بومی‌سازی شود. این قطعه همان آجرنسوز مخصوص توربین‌ها بود که پیش از آن، تنها از طریق واسطه‌ها و با هزینه‌های بسیار بالا تأمین می‌شد. شرکت ما، با تکیه بر تجربیات فنی و سابقه فعالیت در حوزه مواد دیرگداز، موفق شد مجری این پروژه ملی شود.» پروژه‌ای دانش‌بنیان که موتور حرکت ایران به‌سوی اقتدار علمی و صنعتی شد.
هر پره، هزارمیلیارد تومان
نیروگاه‌هانه‌فقط تامین‌کننده برق،بلکه نشان‌دهنده سطح فناوری وخودکفایی هرکشورند. درقلب هرنیروگاه،توربینی عظیم می‌چرخد که از حرارت سوزان گاز، انرژی تولید می‌کند؛ اما همین توربین، شکننده‌ترین عضو سیستم است. این درحالی‌است که قیمت هر پره توربین گازی، ارزشی بیش از هزارمیلیارد تومان دارد و پرتاب یک آجر معیوب می‌تواند خسارتی سنگین و جبران‌ناپذیر به مجموعه نیروگاه وارد کند؛ اما روش تولید معکوس مجموعه دانش‌بنیان مورد اشاره باعث حل این مشکل شده است.
آن‌طور که او توضیح میدهد در فرآیند تولید این محصول، به‌جای حرارت، از سرمای عمیق استفاده می‌شود؛ آجرها در فریزرهایی با دمای حدود منفی ۷۰ درجه سلسیوس شکل می‌گیرند و در بخش‌هایی از فرآیند نیز نیتروژن مایع با دمای منفی ۱۹۶ درجه به کار می‌رود.
محمد حسین‌زاده در گفت‌وگو با جام‌جم ادامه میدهد: «کاری که در حال انجام آن هستیم، روشی است در لبه دانش روز جهان. به‌‌طوری‌که تنها سه شرکت در دنیا یعنی شرکت زیمنس آلمان، جنرال الکتریک آمریکا و اطلس سرام کویر، با استفاده از آن به تولید این آجرها می‌پردازند. یعنی هیچ شرکت دیگری در جهان از این روش استفاده نمی‌کند.»
در بخش دیگری از کارخانه مردی که عینک، کلاه و دستکش ایمنی دارد مشغول تست شوک حرارتی است. او قطعه‌ای از آجر را درون کوره آزمایشگاهی با دمای هزار درجه قرار میدهد. شعله‌ها زبانه می‌کشند، نفس‌های‌مان در سینه حبس شده است، اما لحظاتی بعد آجر از دل آتش بیرون می‌آید بی‌آن‌که ترک بردارد یا خم شود.
پره‌های توربین؛ نگهبانان برق کشور
یکی از مشکلاتی که در همین تابستان امسال، کشور بیشتر با آن چالش داشت، بحث ناترازی انرژی بود. روشن‌شدن هر لامپ در خانه‌های‌مان هم، نتیجه هماهنگی دقیق میان صدها دستگاه وهزاران قطعه درنیروگاه‌های کشور است.وی می‌افزاید: «پره‌های توربین گازی با توان متوسط ۶۰ مگاوات، نقش کلیدی در تولید برق نیروگاه‌ها ایفا می‌کنند. بااین‌حال، وجود حتی یک قطعه معیوب در مسیر آنها و پرتاب آن می‌تواند توربین را از مدار خارج کند و شبکه برق را تحت تأثیر قرار دهد.»
وی می‌افزاید: «درحال‌حاضر، حدود ۲۴۰ توربین از این نوع در کشور فعال هستند و بیش از ۳۵هزار مگاوات از برق تولیدی ایران از طریق آنها تأمین می‌شود و همگی در دسته توربین‌های کلاس E قرار می‌گیرند. این مجموعه اکنون تمام قطعات مورد نیاز را با استفاده از فناوری نانو تولید می‌کند و توانسته است ایران را از واردات در این حوزه بی‌نیاز سازد.»
یک خبر خوب نانویی
جوانان ایرانی در دل آزمایشگاه‌ها و خطوط تولید، خستگی نمی‌شناسند و همچنان مشغول شکستن مرزهای دانش و خلق فناوری‌هایی هستند که تا دیروز فقط برای‌مان یک رویا بود. محمد حسین‌زاده به ما خبر میدهد: «با توجه به فعالیت‌های تحقیقاتی‌مان، درحال‌حاضر یک گروه از محققان دارای مدرک دکترای سرامیک را به‌طور اختصاصی به کار گرفته‌ایم تا روی توربین‌های کلاس بالاتر از کلاس E، ازجمله کلاس F (راندمان بالاتری دارند) و سطوح بالاتر، تحقیق و توسعه انجام دهند. هدف از این اقدام، دستیابی به توانمندی لازم برای پوشش بازارهای منطقه‌ای مانند آفریقای‌جنوبی است؛ چراکه آنها عمدتا از نسخه‌های جدیدتر این توربین‌ها استفاده‌می‌کنند.»
وی همچنین ادامه میدهد:«درحال‌حاضر،ما روی پوشش‌های سرامیکی برای آجرهاکار می‌کنیم؛ درحالی‌که پوشش‌های سرامیکی معمولا بیشتر در زمینه پره‌ها مطرح بوده‌اند. پوشش‌های سرامیکی اعمال‌شده روی پره‌ها در ایران، حداکثر تا دمای ۱۵هزار درجه کلوین کارایی دارند؛ درحالی‌که در سطح جهانی، این پوشش‌ها در شرایط خلأ تا دمای ۵۲هزار درجه کلوین را نیز تحمل می‌کنند.» دستاوردهای شرکت‌های دانش‌بنیان فراتر از تولید یک محصول صنعتی است. این تجربه، نمونه‌ای زنده از همگرایی علم، اراده و نوآوری جوانان ایرانی است که روشنایی چراغ‌ها و پیشرفت کشور را تضمین‌می‌کنند.
در سوله‌ای بزرگ که آن را به دو بخش اصلی تبدیل کرده‌اند انبوهی از تجهیزات و وسایل چیده شده است. اینجا صدای دستگاه‌ها و تکاپوی کارگران در هم تنیده می‌شوند و همه سخت مشغول فعالیتند. در خط تولید کارخانه کارگران خانم و آقا با لباس‌های سفید وطوسی ومخصوص به چشم می‌خور‌ند ودرمیان دستگاه‌ها دررفت‌وآمدند. برخی از آنها با قطعات و وسایل منحصربه‌فردی در حال قالب‌گیری و ساخت آجرها هستند و بعضی دیگر هم با دستکش‌های مخصوصی که به دست دارند آجرها را برش می‌دهند. در این میان تعدادی از کارگران هم با لیفتراک وسایلی را جا‌به‌جا می‌کنند.
محمد حسین‌زاده، مدیرعامل این شرکت توضیح میدهد: «در سال ۱۳۸۸، سازمان توسعه برق با هدف کاهش وابستگی و رفع چالش‌های ناشی از تحریم، پروژه‌ای را تعریف کرد تا یکی از قطعات کلیدی توربین‌های گازی که دسترسی به آن دشوار شده بود، در داخل کشور بومی‌سازی شود. این قطعه همان آجرنسوز مخصوص توربین‌ها بود که پیش از آن، تنها از طریق واسطه‌ها و با هزینه‌های بسیار بالا تأمین می‌شد. شرکت ما، با تکیه بر تجربیات فنی و سابقه فعالیت در حوزه مواد دیرگداز، موفق شد مجری این پروژه ملی شود.» پروژه‌ای دانش‌بنیان که موتور حرکت ایران به‌سوی اقتدار علمی و صنعتی شد.
هر پره، هزارمیلیارد تومان
نیروگاه‌هانه‌فقط تامین‌کننده برق،بلکه نشان‌دهنده سطح فناوری وخودکفایی هرکشورند. درقلب هرنیروگاه،توربینی عظیم می‌چرخد که از حرارت سوزان گاز، انرژی تولید می‌کند؛ اما همین توربین، شکننده‌ترین عضو سیستم است. این درحالی‌است که قیمت هر پره توربین گازی، ارزشی بیش از هزارمیلیارد تومان دارد و پرتاب یک آجر معیوب می‌تواند خسارتی سنگین و جبران‌ناپذیر به مجموعه نیروگاه وارد کند؛ اما روش تولید معکوس مجموعه دانش‌بنیان مورد اشاره باعث حل این مشکل شده است.
آن‌طور که او توضیح میدهد در فرآیند تولید این محصول، به‌جای حرارت، از سرمای عمیق استفاده می‌شود؛ آجرها در فریزرهایی با دمای حدود منفی ۷۰ درجه سلسیوس شکل می‌گیرند و در بخش‌هایی از فرآیند نیز نیتروژن مایع با دمای منفی ۱۹۶ درجه به کار می‌رود.
محمد حسین‌زاده در گفت‌وگو با جام‌جم ادامه میدهد: «کاری که در حال انجام آن هستیم، روشی است در لبه دانش روز جهان. به‌‌طوری‌که تنها سه شرکت در دنیا یعنی شرکت زیمنس آلمان، جنرال الکتریک آمریکا و اطلس سرام کویر، با استفاده از آن به تولید این آجرها می‌پردازند. یعنی هیچ شرکت دیگری در جهان از این روش استفاده نمی‌کند.»
در بخش دیگری از کارخانه مردی که عینک، کلاه و دستکش ایمنی دارد مشغول تست شوک حرارتی است. او قطعه‌ای از آجر را درون کوره آزمایشگاهی با دمای هزار درجه قرار میدهد. شعله‌ها زبانه می‌کشند، نفس‌های‌مان در سینه حبس شده است، اما لحظاتی بعد آجر از دل آتش بیرون می‌آید بی‌آن‌که ترک بردارد یا خم شود.
پره‌های توربین؛ نگهبانان برق کشور
یکی از مشکلاتی که در همین تابستان امسال، کشور بیشتر با آن چالش داشت، بحث ناترازی انرژی بود. روشن‌شدن هر لامپ در خانه‌های‌مان هم، نتیجه هماهنگی دقیق میان صدها دستگاه وهزاران قطعه درنیروگاه‌های کشور است.وی می‌افزاید: «پره‌های توربین گازی با توان متوسط ۶۰ مگاوات، نقش کلیدی در تولید برق نیروگاه‌ها ایفا می‌کنند. بااین‌حال، وجود حتی یک قطعه معیوب در مسیر آنها و پرتاب آن می‌تواند توربین را از مدار خارج کند و شبکه برق را تحت تأثیر قرار دهد.»
وی می‌افزاید: «درحال‌حاضر، حدود ۲۴۰ توربین از این نوع در کشور فعال هستند و بیش از ۳۵هزار مگاوات از برق تولیدی ایران از طریق آنها تأمین می‌شود و همگی در دسته توربین‌های کلاس E قرار می‌گیرند. این مجموعه اکنون تمام قطعات مورد نیاز را با استفاده از فناوری نانو تولید می‌کند و توانسته است ایران را از واردات در این حوزه بی‌نیاز سازد.»
یک خبر خوب نانویی
جوانان ایرانی در دل آزمایشگاه‌ها و خطوط تولید، خستگی نمی‌شناسند و همچنان مشغول شکستن مرزهای دانش و خلق فناوری‌هایی هستند که تا دیروز فقط برای‌مان یک رویا بود. محمد حسین‌زاده به ما خبر میدهد: «با توجه به فعالیت‌های تحقیقاتی‌مان، درحال‌حاضر یک گروه از محققان دارای مدرک دکترای سرامیک را به‌طور اختصاصی به کار گرفته‌ایم تا روی توربین‌های کلاس بالاتر از کلاس E، ازجمله کلاس F (راندمان بالاتری دارند) و سطوح بالاتر، تحقیق و توسعه انجام دهند. هدف از این اقدام، دستیابی به توانمندی لازم برای پوشش بازارهای منطقه‌ای مانند آفریقای‌جنوبی است؛ چراکه آنها عمدتا از نسخه‌های جدیدتر این توربین‌ها استفاده‌می‌کنند.»
وی همچنین ادامه میدهد:«درحال‌حاضر،ما روی پوشش‌های سرامیکی برای آجرهاکار می‌کنیم؛ درحالی‌که پوشش‌های سرامیکی معمولا بیشتر در زمینه پره‌ها مطرح بوده‌اند. پوشش‌های سرامیکی اعمال‌شده روی پره‌ها در ایران، حداکثر تا دمای ۱۵هزار درجه کلوین کارایی دارند؛ درحالی‌که در سطح جهانی، این پوشش‌ها در شرایط خلأ تا دمای ۵۲هزار درجه کلوین را نیز تحمل می‌کنند.» دستاوردهای شرکت‌های دانش‌بنیان فراتر از تولید یک محصول صنعتی است. این تجربه، نمونه‌ای زنده از همگرایی علم، اراده و نوآوری جوانان ایرانی است که روشنایی چراغ‌ها و پیشرفت کشور را تضمین‌می‌کنند.
