ستارگان نادیده نوبل
جوایز نوبل در رشته‌های شیمی، فیزیک و فیزیولوژی یا پزشکی همین هفته اعلام شدند. این جوایز، قله‌ای از دستاوردهای علمی به شمار می‌روند اما پیش‌بینی برندگان، عمدتا به حدس و گمان بستگی دارد. فهرست کوتاه و نامزدها محرمانه باقی مانده و اسناد مربوط به فرآیند انتخاب نیز برای ۵۰ سال از دید عموم پنهان می‌مانند.
بااین‌حال همواره بعد از اعلام برندگان این جوایز، کمتر کسی سراغ دیگر نامزدها یا شایستگان دریافت این جایزه را می‌گیرد. در این گزارش، پنج دستاورد و کشف تحول‌آفرین را بررسی می‌کنیم که کارشناسان آنها را شایسته نوبل می‌دانند هرچند این جایزه به آنها تعلق نگرفته است.
هورمونی که جهان را لاغرتر کرد
توسعه داروهای پرفروش برای دیابت نوع ۲ و کاهش وزن (که هورمونی به نام گلوکاگون‌مانند پپتید ۱ یا GLP-۱ را تقلید می‌کنند) دنیای بهداشت و درمان را به لرزه درآورده است.طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، یک نفر از هر هشت نفر در جهان با چاقی دست و پنجه نرم می‌کند. رقمی که از سال ۱۹۹۰ بیش از دو برابر شده است. این داروها، با کاهش قند خون و مهار اشتها، ظرفیت آغاز دور جدیدی در درمان چاقی و بیماری‌های مرتبط مانند دیابت نوع ۲ را دارند. تصور کنید دارویی که نه‌تنها وزن را کنترل می‌کند، بلکه می‌تواند از شیوع اپیدمی چاقی در جوامع مدرن بکاهد.سه دانشمند کلیدی (سوئت‌لانا مویسوف، دکتر جوئل هابنر و لوت بیره نودسن) که در توسعه داروی سماگلوتاید نقش داشتند، برنده جایزه لاسکر دبکی در تحقیقات پزشکی بالینی سال ۲۰۲۴ شدند. این جایزه اغلب به عنوان پیش‌بینی‌کننده نوبل عمل می‌کند و بسیاری از برندگان گذشته‌اش بعدها نوبل را تصاحب کرده‌اند.مویسوف، بیوشیمیدان و استاد تحقیقاتی وابسته دردانشگاه راکفلر وهابنر، متخصص غدد درون‌ریز و استاد پزشکی در دانشکده پزشکی هاروارد، در شناسایی وسنتز GLP-۱ نقش داشتند.نودسن، مشاور علمی ارشد درتحقیقات و توسعه اولیه شرکت نوو نورد، کلیدی‌ترین نقش را در تبدیل این هورمون به دارویی مؤثر برای کاهش وزن ایفا کرد. دارویی که امروزه میلیون‌ها نفر از آن استفاده می‌کنند و ازسلبریتی‌ها گرفته تا افراد عادی درجست‌وجوی زندگی سالم‌تربه آن رو آورده‌اند.
پیشگامان محاسبات کوانتومی
طبق نظر دیوید پندلبری، رئیس تحلیل تحقیقات در مؤسسه اطلاعات علمی کلاریویت محاسبات کوانتومی، زمینه‌ای نوظهور و آماده دریافت به‌رسمیت‌شناسی نوبل است. پندلبری، با تحلیل ارجاعات علمی به مقالات کلیدی، افراد «شایسته نوبل» را شناسایی می‌کند؛ روشی که مانند یک رادار، تأثیر ماندگار تحقیقات را اندازه‌گیری می‌کند. امسال، او دو فیزیکدان را برای کار بر روی کیوبیت‌ها (واحدهای پایه اطلاعات در محاسبات کوانتومی) پیشنهاد کرده است: دیوید پ. دی‌وینچنزو، استاد مؤسسه اطلاعات کوانتومی در دانشگاه آلمان، و دانیل لاس، استاد فیزیک نظری در دانشگاه بازل سوئیس.
پندلبری می‌گوید: «البته، هیجان زیادی حول محاسبات کوانتومی وجود دارد و شاید کمی هیاهو هم در کار باشد اما وقتی به مقالات بسیار پرارجاع برمی‌گردم، مقاله دی‌وینچنزو و لاس تقریبا ۱۰ هزار بار ارجاع شده که در این حوزه، یک رقم نجومی است.» او به مطالعه‌ای در سال ۱۹۹۸ اشاره می‌کند. «بینش آنها این بود که کیوبیت‌ها را به عنوان مکانیسم اساسی ساخت کامپیوتر کوانتومی استفاده کنند.»
این ایده، که از اصول مکانیک کوانتوم برای پردازش اطلاعات موازی الهام گرفته، می‌تواند مسائل پیچیده‌ای مانند شبیه‌سازی مولکول‌ها برای کشف دارو یا بهینه‌سازی الگوریتم‌های هوش مصنوعی را در کسری از ثانیه حل کند. دی‌وینچنزو و لاس، با پیشنهاد استفاده از اسپین الکترون‌ها در نیمه‌رساناها برای کیوبیت‌ها، پلی بین نظریه و عمل زدند. او جهان‌بینی جدیدی را ترسیم کرد که در آن کامپیوترها نه‌تنها سریع‌تر بلکه قدرتمندتر از تصورات کلاسیک عمل می‌کنند.اگر نوبل فیزیک به این حوزه برسد، می‌تواند سیگنالی برای سرمایه‌گذاری‌های عظیم‌تر باشد و شرکت‌هایی مانند IBM و گوگل را به جلو براند اما منتقدان هشدار می‌دهند: فاصله بین نظریه و کاربردهای عملی هنوز زیاد است و نوبل ممکن است منتظر دستاوردهای ملموس‌تری بماند.
از بیماری کشنده به یک بیماری مدیریت‌پذیر
دو سال پیش، بنیاد «آرزو کن» اعلام کرد که اختلال ژنتیکی فیبروز کیستیک دیگر به طور خودکار شرطی برای کمک به کودکان مبتلا به بیماری‌های لاعلاج نیست. این تغییر، عمدتا نتیجه پیشرفت‌های تحول‌آفرین در درمان این بیماری است، پیشرفت‌هایی که سه دانشمند پیشگام آن را رقم زدند.فیبروز کیستیک، با ایجاد بیش از حد مخاط، عفونت‌ها را به دام می‌اندازد و راه‌های هوایی ریه‌ها را مسدود می‌کند که اغلب به مرگ زودرس منجر می‌شود. دکتر مایکل جی. ولش، استاد پزشکی داخلی ریه، مراقبت‌های بحرانی و پزشکی شغلی در دانشگاه آیووا، راز عملکرد پروتئینی را که پایه این بیماری ژنتیکی کشنده است، فاش کرده است: چگونه این پروتئین کار می‌کند و در بیماران چه اشتباهی رخ می‌دهد؟
این کشف، درهای نوآوری را برای دو محقق دیگر گشود. خسوس (تیتو) گونزالس، شیمیدان آلی، سیستمی برای غربالگری ترکیبات امیدوارکننده ابداع کرد و پل نگولسکو، زیست‌شناس سلولی تحقیقات را رهبری و حمایت کرد. نتیجه؟ ترکیبی از داروها که پروتئین معیوب را اصلاح می‌کند و فیبروز کیستیک را از یک حکم مرگ به یک وضعیت قابل مدیریت تبدیل کرده است.
این سه‌گانه، در سپتامبر گذشته، جایزه لاسکردبکی تحقیقات پزشکی بالینی ۲۰۲۵ را بردند. طبق بیانیه بنیاد لاسکر، ولش پایه علمی را گذاشت، گونزالس ابزارهای غربالگری را ساخت و نگولسکو موانع را پشت‌سر نهاد. برای هزاران بیمار، این به معنای نفس کشیدن بدون ترس از عفونت‌های مداوم است و برای والدین یک امید تازه. نوبل پزشکی می‌تواند این داستان را به نمادی از پیروزی علم بر ژنتیک بدل کند و الهام‌بخش درمان‌های ژنتیکی برای بیماری‌های نادر دیگر باشد.
درک میکروبیوم روده؛ ارتش نامرئی داخل ما
تریلیون‌ها میکروب (باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها) در بدن انسان زندگی می‌کنند و به طور جمعی به عنوان میکروبیوم انسانی شناخته می‌شوند. با پیشرفت‌های دو دهه اخیر در توالی‌یابی ژنتیکی، دانشمندان بهتر توانسته‌اند بفهمند این میکروب‌ها چه می‌کنند، چگونه با یکدیگر و سلول‌های انسانی (به‌ویژه در روده) ارتباط برقرار می‌کنند.این حوزه، طبق نظر پندلبری، مدت‌هاست که شایسته نوبل است. دکتر جفری گوردون، استاد برجسته دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس، یکی از پیشگامان آن است. گوردون، با تحقیقات آزمایشگاهی روی موش‌ها، به درک میکروبیوم روده و نقش آن در شکل‌دهی سلامت انسان پرداخت. او کشف کرد که میکروبیوم روده در اثرات سلامتی سوءتغذیه (که تقریبا ۲۰۰ میلیون کودک جهان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد) نقش دارد و اکنون مداخلات غذایی را برای بهبود سلامت روده توسعه می‌دهد.تحقیقات گوردون نشان می‌دهد چگونه عدم تعادل میکروبیوم به بیماری‌هایی مانند چاقی، دیابت و حتی افسردگی دامن می‌زند. با ابزارهای ژنتیکی مدرن، او نقشه‌ای از «ارتش نامرئی» داخل ما ترسیم کرده که می‌تواند کلید پیشگیری از بیماری‌های مزمن باشد. نوبل در فیزیولوژی یا پزشکی، با اعطای جایزه به گوردون، می‌تواند این علم نوظهور را به جریان اصلی بکشاند و سرمایه‌گذاری‌ها را برای درمان‌های مبتنی بر میکروبیوم افزایش دهد.
رمزگشایی ژنوم انسانی در یک روز
یکی از نامزدهای دائمی نوبل، نقشه‌برداری ژنوم انسانی است. پروژه‌ای جسورانه که در ۱۹۹۰ آغاز و در ۲۰۰۳ تکمیل شد. این تلاش بین‌المللی، با هزاران محقق از ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان، ژاپن و چین، کد ژنتیکی زندگی انسانی را شکست و تأثیر عمیقی بر زیست‌شناسی، پزشکی و فراتر از آن گذاشت.
اما دلیل عدم دریافت نوبل آن تاکنون، حجم عظیم مشارکت‌کنندگان آن است. طبق وصیت‌نامه نوبل در ۱۸۹۵، هر جایزه حداکثر به سه نفر تعلق می‌گیرد! پندلبری پیشنهاد می‌کند کمیته ممکن است کار شیمیدانان شانکار بالاسوبارامانیان و دیوید کلنرمن از دانشگاه کمبریج بریتانیا، و بیوفیزیکدان فرانسوی پاسکال مایر از دانشگاه استراسبورگ را به رسمیت بشناسد: ابداع فناوری‌های توالی‌یابی نسل بعدی که میلیون‌ها قطعه DNA را همزمان رمزگشایی می‌کنند.پیش از اختراع آنها، توالی‌یابی یک ژنوم کامل ماه‌ها طول می‌کشید و میلیون‌ها دلار هزینه داشت. امروز، این فرآیند در یک روز و با چند صد دلار انجام می‌شود. این تحول، زمینه‌هایی مانند پزشکی، زیست‌شناسی، اکولوژی و پزشکی‌قانونی را دگرگون کرده و پزشکان را قادر می‌سازد تا پایه‌های ژنتیکی بیماری‌ها را بهتر بفهمند.
پندلبری می‌گوید: «این کار، دری را به سوی درک عمیق‌تر بیماری‌ها گشوده است.» نوبل شیمی می‌تواند این نوآوری را جشن بگیرد، و بر لزوم حفظ حریم خصوصی ژنتیکی در عصر داده‌های بزرگ تأکید کند.
هورمونی که جهان را لاغرتر کرد
توسعه داروهای پرفروش برای دیابت نوع ۲ و کاهش وزن (که هورمونی به نام گلوکاگون‌مانند پپتید ۱ یا GLP-۱ را تقلید می‌کنند) دنیای بهداشت و درمان را به لرزه درآورده است.طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، یک نفر از هر هشت نفر در جهان با چاقی دست و پنجه نرم می‌کند. رقمی که از سال ۱۹۹۰ بیش از دو برابر شده است. این داروها، با کاهش قند خون و مهار اشتها، ظرفیت آغاز دور جدیدی در درمان چاقی و بیماری‌های مرتبط مانند دیابت نوع ۲ را دارند. تصور کنید دارویی که نه‌تنها وزن را کنترل می‌کند، بلکه می‌تواند از شیوع اپیدمی چاقی در جوامع مدرن بکاهد.سه دانشمند کلیدی (سوئت‌لانا مویسوف، دکتر جوئل هابنر و لوت بیره نودسن) که در توسعه داروی سماگلوتاید نقش داشتند، برنده جایزه لاسکر دبکی در تحقیقات پزشکی بالینی سال ۲۰۲۴ شدند. این جایزه اغلب به عنوان پیش‌بینی‌کننده نوبل عمل می‌کند و بسیاری از برندگان گذشته‌اش بعدها نوبل را تصاحب کرده‌اند.مویسوف، بیوشیمیدان و استاد تحقیقاتی وابسته دردانشگاه راکفلر وهابنر، متخصص غدد درون‌ریز و استاد پزشکی در دانشکده پزشکی هاروارد، در شناسایی وسنتز GLP-۱ نقش داشتند.نودسن، مشاور علمی ارشد درتحقیقات و توسعه اولیه شرکت نوو نورد، کلیدی‌ترین نقش را در تبدیل این هورمون به دارویی مؤثر برای کاهش وزن ایفا کرد. دارویی که امروزه میلیون‌ها نفر از آن استفاده می‌کنند و ازسلبریتی‌ها گرفته تا افراد عادی درجست‌وجوی زندگی سالم‌تربه آن رو آورده‌اند.
پیشگامان محاسبات کوانتومی
طبق نظر دیوید پندلبری، رئیس تحلیل تحقیقات در مؤسسه اطلاعات علمی کلاریویت محاسبات کوانتومی، زمینه‌ای نوظهور و آماده دریافت به‌رسمیت‌شناسی نوبل است. پندلبری، با تحلیل ارجاعات علمی به مقالات کلیدی، افراد «شایسته نوبل» را شناسایی می‌کند؛ روشی که مانند یک رادار، تأثیر ماندگار تحقیقات را اندازه‌گیری می‌کند. امسال، او دو فیزیکدان را برای کار بر روی کیوبیت‌ها (واحدهای پایه اطلاعات در محاسبات کوانتومی) پیشنهاد کرده است: دیوید پ. دی‌وینچنزو، استاد مؤسسه اطلاعات کوانتومی در دانشگاه آلمان، و دانیل لاس، استاد فیزیک نظری در دانشگاه بازل سوئیس.
پندلبری می‌گوید: «البته، هیجان زیادی حول محاسبات کوانتومی وجود دارد و شاید کمی هیاهو هم در کار باشد اما وقتی به مقالات بسیار پرارجاع برمی‌گردم، مقاله دی‌وینچنزو و لاس تقریبا ۱۰ هزار بار ارجاع شده که در این حوزه، یک رقم نجومی است.» او به مطالعه‌ای در سال ۱۹۹۸ اشاره می‌کند. «بینش آنها این بود که کیوبیت‌ها را به عنوان مکانیسم اساسی ساخت کامپیوتر کوانتومی استفاده کنند.»
این ایده، که از اصول مکانیک کوانتوم برای پردازش اطلاعات موازی الهام گرفته، می‌تواند مسائل پیچیده‌ای مانند شبیه‌سازی مولکول‌ها برای کشف دارو یا بهینه‌سازی الگوریتم‌های هوش مصنوعی را در کسری از ثانیه حل کند. دی‌وینچنزو و لاس، با پیشنهاد استفاده از اسپین الکترون‌ها در نیمه‌رساناها برای کیوبیت‌ها، پلی بین نظریه و عمل زدند. او جهان‌بینی جدیدی را ترسیم کرد که در آن کامپیوترها نه‌تنها سریع‌تر بلکه قدرتمندتر از تصورات کلاسیک عمل می‌کنند.اگر نوبل فیزیک به این حوزه برسد، می‌تواند سیگنالی برای سرمایه‌گذاری‌های عظیم‌تر باشد و شرکت‌هایی مانند IBM و گوگل را به جلو براند اما منتقدان هشدار می‌دهند: فاصله بین نظریه و کاربردهای عملی هنوز زیاد است و نوبل ممکن است منتظر دستاوردهای ملموس‌تری بماند.
از بیماری کشنده به یک بیماری مدیریت‌پذیر
دو سال پیش، بنیاد «آرزو کن» اعلام کرد که اختلال ژنتیکی فیبروز کیستیک دیگر به طور خودکار شرطی برای کمک به کودکان مبتلا به بیماری‌های لاعلاج نیست. این تغییر، عمدتا نتیجه پیشرفت‌های تحول‌آفرین در درمان این بیماری است، پیشرفت‌هایی که سه دانشمند پیشگام آن را رقم زدند.فیبروز کیستیک، با ایجاد بیش از حد مخاط، عفونت‌ها را به دام می‌اندازد و راه‌های هوایی ریه‌ها را مسدود می‌کند که اغلب به مرگ زودرس منجر می‌شود. دکتر مایکل جی. ولش، استاد پزشکی داخلی ریه، مراقبت‌های بحرانی و پزشکی شغلی در دانشگاه آیووا، راز عملکرد پروتئینی را که پایه این بیماری ژنتیکی کشنده است، فاش کرده است: چگونه این پروتئین کار می‌کند و در بیماران چه اشتباهی رخ می‌دهد؟
این کشف، درهای نوآوری را برای دو محقق دیگر گشود. خسوس (تیتو) گونزالس، شیمیدان آلی، سیستمی برای غربالگری ترکیبات امیدوارکننده ابداع کرد و پل نگولسکو، زیست‌شناس سلولی تحقیقات را رهبری و حمایت کرد. نتیجه؟ ترکیبی از داروها که پروتئین معیوب را اصلاح می‌کند و فیبروز کیستیک را از یک حکم مرگ به یک وضعیت قابل مدیریت تبدیل کرده است.
این سه‌گانه، در سپتامبر گذشته، جایزه لاسکردبکی تحقیقات پزشکی بالینی ۲۰۲۵ را بردند. طبق بیانیه بنیاد لاسکر، ولش پایه علمی را گذاشت، گونزالس ابزارهای غربالگری را ساخت و نگولسکو موانع را پشت‌سر نهاد. برای هزاران بیمار، این به معنای نفس کشیدن بدون ترس از عفونت‌های مداوم است و برای والدین یک امید تازه. نوبل پزشکی می‌تواند این داستان را به نمادی از پیروزی علم بر ژنتیک بدل کند و الهام‌بخش درمان‌های ژنتیکی برای بیماری‌های نادر دیگر باشد.
درک میکروبیوم روده؛ ارتش نامرئی داخل ما
تریلیون‌ها میکروب (باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها) در بدن انسان زندگی می‌کنند و به طور جمعی به عنوان میکروبیوم انسانی شناخته می‌شوند. با پیشرفت‌های دو دهه اخیر در توالی‌یابی ژنتیکی، دانشمندان بهتر توانسته‌اند بفهمند این میکروب‌ها چه می‌کنند، چگونه با یکدیگر و سلول‌های انسانی (به‌ویژه در روده) ارتباط برقرار می‌کنند.این حوزه، طبق نظر پندلبری، مدت‌هاست که شایسته نوبل است. دکتر جفری گوردون، استاد برجسته دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس، یکی از پیشگامان آن است. گوردون، با تحقیقات آزمایشگاهی روی موش‌ها، به درک میکروبیوم روده و نقش آن در شکل‌دهی سلامت انسان پرداخت. او کشف کرد که میکروبیوم روده در اثرات سلامتی سوءتغذیه (که تقریبا ۲۰۰ میلیون کودک جهان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد) نقش دارد و اکنون مداخلات غذایی را برای بهبود سلامت روده توسعه می‌دهد.تحقیقات گوردون نشان می‌دهد چگونه عدم تعادل میکروبیوم به بیماری‌هایی مانند چاقی، دیابت و حتی افسردگی دامن می‌زند. با ابزارهای ژنتیکی مدرن، او نقشه‌ای از «ارتش نامرئی» داخل ما ترسیم کرده که می‌تواند کلید پیشگیری از بیماری‌های مزمن باشد. نوبل در فیزیولوژی یا پزشکی، با اعطای جایزه به گوردون، می‌تواند این علم نوظهور را به جریان اصلی بکشاند و سرمایه‌گذاری‌ها را برای درمان‌های مبتنی بر میکروبیوم افزایش دهد.
رمزگشایی ژنوم انسانی در یک روز
یکی از نامزدهای دائمی نوبل، نقشه‌برداری ژنوم انسانی است. پروژه‌ای جسورانه که در ۱۹۹۰ آغاز و در ۲۰۰۳ تکمیل شد. این تلاش بین‌المللی، با هزاران محقق از ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان، ژاپن و چین، کد ژنتیکی زندگی انسانی را شکست و تأثیر عمیقی بر زیست‌شناسی، پزشکی و فراتر از آن گذاشت.
اما دلیل عدم دریافت نوبل آن تاکنون، حجم عظیم مشارکت‌کنندگان آن است. طبق وصیت‌نامه نوبل در ۱۸۹۵، هر جایزه حداکثر به سه نفر تعلق می‌گیرد! پندلبری پیشنهاد می‌کند کمیته ممکن است کار شیمیدانان شانکار بالاسوبارامانیان و دیوید کلنرمن از دانشگاه کمبریج بریتانیا، و بیوفیزیکدان فرانسوی پاسکال مایر از دانشگاه استراسبورگ را به رسمیت بشناسد: ابداع فناوری‌های توالی‌یابی نسل بعدی که میلیون‌ها قطعه DNA را همزمان رمزگشایی می‌کنند.پیش از اختراع آنها، توالی‌یابی یک ژنوم کامل ماه‌ها طول می‌کشید و میلیون‌ها دلار هزینه داشت. امروز، این فرآیند در یک روز و با چند صد دلار انجام می‌شود. این تحول، زمینه‌هایی مانند پزشکی، زیست‌شناسی، اکولوژی و پزشکی‌قانونی را دگرگون کرده و پزشکان را قادر می‌سازد تا پایه‌های ژنتیکی بیماری‌ها را بهتر بفهمند.
پندلبری می‌گوید: «این کار، دری را به سوی درک عمیق‌تر بیماری‌ها گشوده است.» نوبل شیمی می‌تواند این نوآوری را جشن بگیرد، و بر لزوم حفظ حریم خصوصی ژنتیکی در عصر داده‌های بزرگ تأکید کند.
