سد روسی-چینی در برابر تحریم‌های ضد ایرانی
همزمان با اعمال فشار غرب به ایران از یک‌سو آغاز ریاست دوره‌ای روسیه بر شورای امنیت را داریم و از طرف دیگر معاهده مشارکت جامع راهبردی بین ایران و روسیه لازم‌الاجرا شده که این نویدبخش اقدامات بیشتر از سوی مسکو برای خنثی‌سازی یا لااقل تقلیل فشارهای غرب بر ایران است.
در همین ارتباط باید توجه داشت که بعد از لازم‌الاجرا شدن این معاهده از روز گذشته، روابط روسیه و ایران قطعا به سطحی فراتر از رویه‌های گذشته ارتقا خواهد یافت و این نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و پیگیری مستمر برای اجرای موثر این معاهده و برخورداری از مزایای آن است. یکی از نکات کلیدی در این زمینه، ضرورت وجود یک نماینده ویژه برای نظارت بر اجرای این توافقنامه است تا بتواند مراحل عملیاتی شدن آن را به دقت پیگیری کند.
البته بسیار پیشتر از آن، به‌واسطه همکاری ایران و روسیه در سوریه و بعد به‌واسطه بی‌اعتماد‌تر شدن روس‌ها به غرب در جنگ اوکراین، روابط دو کشور دست‌کم درحد شریک راهبردی در حال ارتقا یافتن است اما اقدامات اخیر روسیه و چین به عنوان دو عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل، در برابر تحریم‌های یکجانبه غربی علیه ایران را می‌توان نقطه عطفی در شکل‌گیری اتحادی در برابر اقدامات غرب در نظر گرفت. به‌خصوص که هر سه کشور به همکاری‌های گسترده متقابل برای بی‌اثرسازی تحریم‌های غرب بیش از پیش پی برده و می‌دانند غرب روی هر نوع شکاف میان شرکای راهبردی حساب باز می‌کند. روس‌ها در این میان علاوه‌بر این‌که می‌توانند به‌واسطه نقش موثرشان در شورای امنیت در اجرای تحریم‌ها لااقل اختلال ایجاد کنند، علاوه‌بر آن قادرند در تضعیف گفتمان امنیتی‌سازی برنامه هسته‌ای ایران نقش مهمی ایفا کنند. در همین زمینه کمیته تحریم‌ها و هیأت کارشناسانی که وظیفه نظارت بر تحریم‌ها را برعهده دارند، چه در بحث تشکیل جلسه و چه در بحث تعیین ترکیب پنل‌های کارشناسی و درنهایت در بحث مصادیق نقض تحریم‌ها، نیازمند تصمیم‌گیری‌های اجماعی است که مخالفت روسیه و چین در هر یک از مراحل با طرف‌های غربی می‌تواند روند اجرای تحریم‌ها را کند یا در برخی موارد بی‌اثر کند. البته در عرصه اقتصادی چین به عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران و واردکننده عمده نفت کشورمان، نقش موثرتری می‌تواند بازی کند و تحریم‌ها را به چالش بکشد. همچنین باید توجه داشت که همکاری روسیه و ایران هم به‌واسطه گسترش روابط اقتصادی و دفاعی، به‌ویژه تعهد متقابل برای عدم کمک به تجاوز به یکدیگر، موجب تقویت الگوی امنیت منطقه‌ای خواهد شد و قطعا به‌تدریج ترتیبات امنیتی و نظامی را به ضرر هژمونی آمریکایی متاثر خواهد کرد. طبیعتا این می‌تواند الگوسازی جدیدی برای کشورهای منطقه و همه کشورهایی باشد که با این هژمونی مشکل دارند. این مساله می‌تواند محرک و مشوق سایر کشورهای منطقه به تداوم همکاری‌ها با ایران باشد. همچنین پکن و روسیه می‌توانند در صورت تلاش غرب برای صدور قطعنامه‌های شورای امنیت، با استفاده از حق وتو از تشدید وضعیت علیه ایران جلوگیری کنند.
درمجموع، همکاری راهبردی ایران با روسیه و چین سد محکمی در برابر فشارهای تحریمی غرب ایجاد کرده که نه‌تنها به لحاظ سیاسی و حقوقی بلکه در عرصه عملیاتی نیز مانع بزرگی در اجرای تحریم‌ها به‌شمار می‌آید.
البته بسیار پیشتر از آن، به‌واسطه همکاری ایران و روسیه در سوریه و بعد به‌واسطه بی‌اعتماد‌تر شدن روس‌ها به غرب در جنگ اوکراین، روابط دو کشور دست‌کم درحد شریک راهبردی در حال ارتقا یافتن است اما اقدامات اخیر روسیه و چین به عنوان دو عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل، در برابر تحریم‌های یکجانبه غربی علیه ایران را می‌توان نقطه عطفی در شکل‌گیری اتحادی در برابر اقدامات غرب در نظر گرفت. به‌خصوص که هر سه کشور به همکاری‌های گسترده متقابل برای بی‌اثرسازی تحریم‌های غرب بیش از پیش پی برده و می‌دانند غرب روی هر نوع شکاف میان شرکای راهبردی حساب باز می‌کند. روس‌ها در این میان علاوه‌بر این‌که می‌توانند به‌واسطه نقش موثرشان در شورای امنیت در اجرای تحریم‌ها لااقل اختلال ایجاد کنند، علاوه‌بر آن قادرند در تضعیف گفتمان امنیتی‌سازی برنامه هسته‌ای ایران نقش مهمی ایفا کنند. در همین زمینه کمیته تحریم‌ها و هیأت کارشناسانی که وظیفه نظارت بر تحریم‌ها را برعهده دارند، چه در بحث تشکیل جلسه و چه در بحث تعیین ترکیب پنل‌های کارشناسی و درنهایت در بحث مصادیق نقض تحریم‌ها، نیازمند تصمیم‌گیری‌های اجماعی است که مخالفت روسیه و چین در هر یک از مراحل با طرف‌های غربی می‌تواند روند اجرای تحریم‌ها را کند یا در برخی موارد بی‌اثر کند. البته در عرصه اقتصادی چین به عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران و واردکننده عمده نفت کشورمان، نقش موثرتری می‌تواند بازی کند و تحریم‌ها را به چالش بکشد. همچنین باید توجه داشت که همکاری روسیه و ایران هم به‌واسطه گسترش روابط اقتصادی و دفاعی، به‌ویژه تعهد متقابل برای عدم کمک به تجاوز به یکدیگر، موجب تقویت الگوی امنیت منطقه‌ای خواهد شد و قطعا به‌تدریج ترتیبات امنیتی و نظامی را به ضرر هژمونی آمریکایی متاثر خواهد کرد. طبیعتا این می‌تواند الگوسازی جدیدی برای کشورهای منطقه و همه کشورهایی باشد که با این هژمونی مشکل دارند. این مساله می‌تواند محرک و مشوق سایر کشورهای منطقه به تداوم همکاری‌ها با ایران باشد. همچنین پکن و روسیه می‌توانند در صورت تلاش غرب برای صدور قطعنامه‌های شورای امنیت، با استفاده از حق وتو از تشدید وضعیت علیه ایران جلوگیری کنند.
درمجموع، همکاری راهبردی ایران با روسیه و چین سد محکمی در برابر فشارهای تحریمی غرب ایجاد کرده که نه‌تنها به لحاظ سیاسی و حقوقی بلکه در عرصه عملیاتی نیز مانع بزرگی در اجرای تحریم‌ها به‌شمار می‌آید.
