در نشست اخیر شورای امنیت؛
نمایش انفعال اروپا در صحن شورای امنیت سازمان ملل متحد
در نشست اخیر شورای امنیت و تحولات چند ماه گذشته بار دیگر بی‌عملی و انفعال اروپا را آشکار ساخت؛ جایی که ایران با ارائه ابتکارات دیپلماتیک از توافق قاهره تا پذیرش مذاکره در قالب ۵+۱ نشان داد آماده همکاری است، اما تروئیکای اروپایی با بی‌اعتنایی به این تلاش‌ها و پافشاری بر اسنپ بک، وابستگی کامل خود به واشنگتن را نشان داد.
به گزارش جام‌جم‌آنلاین از ایرنا، نشست روز گذشته شورای امنیت سازمان ملل، تنها چند ساعت پیش از آغاز بازگشت قطعنامه‌های سازمان ملل علیه ایران، به صحنه‌ای آشکار از انفعال و بی‌عملی اروپا بدل شد. قطعنامه پیشنهادی روسیه و چین برای تمدید شش‌ماهه قطعنامه ۲۲۳۱ نه تنها به نتیجه نرسید، بلکه بار دیگر ادعا‌های تکراری و بی‌پایه تروئیکای اروپایی علیه ایران در فضای شورا طنین‌انداز شد.
در این میان، نماینده روسیه با لحنی تند خطاب به نماینده فرانسه، بر بی‌اختیاری اروپا در قبال واشنگتن انگشت گذاشت و گفت: «شما دیگر وقت ما را نگیرید، شما که اصلا استقلال ندارید. ایران به‌دنبال این بود که مشکلات را حل کند، اما برادر بزرگ‌تر شما یعنی آمریکا به شما اجازه نمی‌دهد تصمیم بگیرید! شما مثل اینکه قوانین بین‌المللی و شورای امنیت از یادتان رفته است! فراموش نکنید شما اصلا هیچ استقلالی از خودتان ندارید.» او اروپا را متهم کرد که قوانین بین‌المللی و جایگاه شورای امنیت را فراموش کرده و عملاً هیچ استقلالی از خود نشان نمی‌دهد.
معاون نماینده چین نیز با توصیف قطعنامه ۲۲۳۱ به‌عنوان «نتیجه تلاش‌های دیپلماتیک و پیروزی چندجانبه‌گرایی» هشدار داد که «وضعیت کنونی بی‌ثبات است و تقریباً در آستانه فروپاشی قرار دارد».
اروپا از سال ۲۰۱۸ و همزمان با خروج یکجانبه آمریکا از برجام، عملاً مسیر بی‌عملی و عدول از تعهدات خود را آغاز کرد؛ مسیری که در نگاه تهران، دیگر امر غافلگیرکننده‌ای نبود. با این حال، آنچه در سه ماه اخیر رخ داد، نشان داد که این انفعال وارد مرحله‌ای تازه و بلکه مبتذل شده است؛ جایی که سه کشور اروپایی بدون کمترین ابتکار عمل، به شکلی آشکار در پشت سر ترامپ قرار گرفتند که پیش‌تر خود بار‌ها در محافل اروپایی مورد انتقاد جدی رهبران قاره سبز قرار گرفته بود.
این وضعیت نه تنها گسست میان گفتار و کردار اروپا را عیان کرد، بلکه تحلیل‌ها را به این سمت سوق داد که موضوع «اقدامات اطمینان‌ساز تهران» دیگر جایگاهی در معادلات دیپلماتیک ندارد. تروئیکای اروپایی که عملاً به حاشیه سیاست‌های کاخ سفید تبدیل شده‌اند، امروز به دستور واشنگتن بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه اصرار می‌ورزند؛ مسیری که نشان می‌دهد استقلال راهبردی اروپا در مواجهه با بحران‌های بین‌المللی بیش از هر زمان دیگری زیر سؤال رفته است.
علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی اخیرا در گفت و گویی تلویزیونی به صراحت بیان کرد که «اروپایی‌ها گفتند اگر شما برای همکاری با آژانس یک طراحی جدید بکنید ما این تقاضای اسنپ‌بک را پس می‌گیریم. این به معنی آن است که باید یک نظامات جدید با آژانس طراحی شود.
به این دلیل که مراکز هسته‌ای را بمباران کردند.» سخنانی که به وضوح نشان می‌دهد، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به چه دلیل با وجود فضای سرد میان این نهاد با تهران، به ابتکار مصر و حسن نیت جمهوری اسلامی ایران واکنش مثبت نشان داد و در حالی که جلسه شورای حکام در وین در حال برگزاری بود، برای مذاکره و توافق با جمهوری اسلامی ایران راهی قاهره شد.
این در حالی است که تروئیکای اروپایی پس از این توافق، نه تنها از آن استقبال نکرده و رفتار خود در قبال موضوع اسنپ بک را تغییر ندادند بلکه با صدور بیانیه‌ای، بار دیگر ادعا‌های پیشین خود در خصوص برنامه هسته‌ای ایران را تکرار کرده و افزودند که ایران باید فورا به آژانس اجازه دهد تا فعالیت‌های پادمانی خود را مطابق با توافقنامه پادمان ان‌پی‌تی از سر بگیرد.
آنچه میان ایران و تروئیکای اروپایی در چندماه اخیر گذشت به موضوع پایان قطعنامه ۲۲۳۱ محدود نبود؛ «واکنش رقت‌انگیز اتحادیه اروپا به حمله آمریکا به ایران»؛ عنوانی بود که اندیشکده کوئینسی برای اظهارات مقامات اتحادیه اورپا و تروئیکای اروپایی پس از آغاز تجاوز نظامی ایالات متحده به تاسیسات هسته‌ای ایران، که همه آنها تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بودند، برگزید.
سیاستمدارانی که در روز ۲۳ خردادماه و ساعاتی پس از آغاز حملات نظامی اسرائیل، یکصدا در حساب‌های ایکس خود نوشتند: «اسرائیل حق دفاع از خود را دارد». در این میان، فردریش مرتس، صدر اعظم آلمان پا را بسیار فراتر گذاشته و در اظهاراتی گفت: «این کار کثیفی است که اسرائیل برای همه ما انجام می‌دهد.»
«مارک روته، دبیرکل ناتو نیز در حالی که ایران هدف تجاوز آشکار رژیم صهیونیستی قرار گرفته بود، در نشست اعضای این ائتلاف نظامی اعلام کرد: «کشور‌های عضو ناتو بر لزوم جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای توافق دارند. بزرگترین نگرانی این ائتلاف، دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای و توانایی استفاده از آن است.»
پیش از این نشست نیز دونالد ترامپ، پیام روته را که در آن با اشاره به حملات ایالات متحده به تاسیسات هسته‌ای ایران نوشته بود: «تبریک و تشکر از شما به خاطر اقدام قاطعتان علیه ایران که واقعا فوق‌العاده بود و این کاری است که هیچ کس جرات انجامش را نداشت. این کار باعث شد همه ما امن‌تر بشویم.» در شبکه اجتماعی «تروث سوشال» منتشر کرد.
در همین روز‌ها بود که سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه، در میانه حملات هوایی و ترور‌های متعدد رژیم صهیونیستی برای تداوم دیپلماسی از کشور خارج و راهی ژنو شد تا ضمن حضور در جلسات سازمان ملل متحد در مقر اروپایی آن، با وزرای امور خارجه تروئیکای اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیدار کند.
پس از این دیدار نیز که همچنان دستاوردی جر تکرار مواضع منفعلانه و گاه خصمانه پیشین نداشت، دو دور گفت‌و‌گو در سطح معاونین وزرای امور خارجه میان مجید تخت روانچی و کاظم غریب‌آبادی و دیپلمات‌های اروپایی در استانبول و ژنو برگزار شده بود که آن رایزنی نیز اروپا را مجاب نکرد که به دیپلماسی فرصت بیشتری بدهند.
توافق میان سیدعباس عراقچی و رافائل گروسی در قاهره و با میانجی‌گری وزیر خارجه مصر هرچند در راستای تعیین تکلیف پیرامون نوع جدید همکاری میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تعریف شد، اما عملا دو شرط از سه شرط مدنظر تروئیکای اروپایی برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ را اجابت کرد، اما حتی این توافق نیز نتوانست سه کشور اروپایی را به تحرکی در راستای حفظ فرصت دیپلماسی وادارد.
این در حالی است که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هفته گذشته در مصاحبه با شبکه PBS گفت «تا حدودی همه این شروط اروپا در حال رخ دادن است». گروسی در بخش دیگری از این گفت‌و‌گو توضیح داده که سه خواسته مشخص اروپایی‌ها شامل همکاری ایران با آژانس، مذاکرات مستقیم با آمریکا، و پاسخگویی درباره مواد هسته‌ای هر کدام «تا حدی در حال اجرا» هستند، البته با این تاکید که میزان و کیفیت تحقق آنها بستگی دارد به معیاری که برای «کافی بودن» در نظر گرفته می‌شود.
دبیر شورای عالی امنیت ملی در مصاحبه اخیر خود همچنین با بیان اینکه «شرط دیگر این بود که با آمریکا مذاکره شود؛ که این هم در نوع خودش جالب است که شرط اروپایی‌ها مذاکره ما با آمریکاست که این بیانگر وزن کشورهاست»، از یکی دیگر ابتکار‌های تهران پرده برداشت و گفت: «پاسخ ما به این پیشنهاد هم این بود که اگر مذاکره‌ای در قالب ۵+۱ باشد اشکالی ندارد آمریکایی‌ها هم باشند یعنی مذاکره با آمریکا را هم در این قالب پذیرفتیم. برای اینکه ملت ایران بدانند ما همه راه‌ها را رفتیم. ما با اینکه می‌دانستیم خودشان هم تن به این نمی‌دهند، اما می‌خواستیم بهانه را از آنها بگیریم. ما می‌دانستیم مذاکرات انجام نخواهد شد، اما برای اینکه در رسانه‌ها اعلام نکنند ما تقاضای مذاکره کردیم، ایران قبول نکرد. به این خاطر ما گفتیم همان جمع ۵+ ۱ که قبلا مذاکرات را انجام داداند باشند، که همان را هم نپذیرفتند و گفتند ما این کار را در شورای امنیت انجام می‌دهیم.»
روایت آنچه در ماه‌های اخیر و به ویژه پس از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه میان ایران و تروئیکای اروپایی گذشته به وضوح نادرست بودن اظهارات نماینده فرانسه در شورای امنیت سازمان ملل را برای هر ناظر بی طرفی نمایان میسازد که روز گذشته در چشمان نمایندگان کشور‌های عضو شورای امنیت و ایران نگاه کرد و گفت: «در روز‌های اخیر تلاش‌های گسترده‌ای برای یافتن راه‌حل دیپلماتیک و جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها انجام شد، اما ایران هیچ نشانه مشخص و ملموسی از همکاری نشان نداد.»
تحولات اخیر به روشنی نشان داد که ادعای اروپا مبنی بر نبود «نشانه‌ای از همکاری ایران» بیش از آنکه بر واقعیت‌های میدانی استوار باشد، بازتابی از وابستگی کامل این قاره به سیاست‌های واشنگتن است. ایران در ماه‌های گذشته، چه با توافق قاهره و چه با اعلام آمادگی برای گفت‌و‌گو در چارچوب ۵+۱، کوشید راه‌های دیپلماتیک را باز نگاه دارد، در حالی که تروئیکای اروپایی نه تنها این ابتکارات را نادیده گرفت بلکه با پافشاری بر فعال‌سازی اسنپ بک، نشان داد استقلال راهبردی‌اش به پایین‌ترین سطح ممکن رسیده است.
از این منظر، اروپا امروز بیش از هر زمان دیگری با بحران اعتبار و هویت در سیاست خارجی مواجه است، بحرانی که نه در بیانیه‌های سیاسی بلکه در عمل، به چشم تمامی ناظران بین‌المللی آمد.
