توصیه‌ای مشفقانه به دولت و مجلس:رهنمودهای امیرمؤمنان(ع) درخصوص لشکریان را نصب‌العین قرار دهید
امیرمؤمنان علیه‌السلام در عهدنامه خویش با جناب مالک ابن حارث نخعی به نکات مهمی از آیین حکمرانی اشاره می‌فرمایند که الگوی همیشگی دولتمردان و چراغ راه سعادتمندی حاکمان است.
یکی از موضوعاتی که در این فقره، مورد توجه و تاکید حضرت مولی‌الموالی، امام علی سلام‌الله‌علیه قرار دارد؛ تبیین محورهای چهارده‌گانه شرایط انتصاب فرماندهان لشکر است. در نگرش الهی امیرمؤمنان علیه‌السلام صفاتی که اُمرای سپاه باید واجد آنها باشند عبارتند از:
«فَوَلِّ مِنْ جُنُودِکَ أَنْصَحَهُمْ فِي نَفْسِکَ لِلَّهِ وَلِرَسُولِهِ وَلاِِمَامِکَ، وَأَنْقَاهُمْ جَيْباً، وَأَفْضَلَهُمْ حِلْماً»
۱) خیرخواه‌ترین مردمان.۲) پاکدل‌ترین مردمان.۳) عاقل‌ترین مردمان.
«مِمَّنْ يُبْطِئُ عَنِ الْغَضَبِ، وَيَسْتَرِيحُ إِلَى الْعُذْرِ»
۴) دیر خشم بگیرد.۵) زود عذر پذیرد.
«وَيَرْأَفُ بِالضُّعَفَاءِ، وَيَنْبُو عَلَى الاَْقْوِيَاءِ، وَمِمَّنْ لاَ يُثِيرُهُ الْعُنْفُ، وَلاَ يَقْعُدُ الضَّعْفُ»
۶) اهل مهربانی به ضعیفان.۷) مقتدر در برابر زورمندان.۸) قوی در مواجهه با مشکلات.۹) به دور از ضعف و ناتوانی.
«ثُمَّ الْصَقْ بِذَوِي الْمُرُوءَاتِ وَالاَْحْسَابِ، وَأَهْلِ الْبُيُوتَاتِ الصَّالِحَةِ، وَالسَّوَابِقِ الْحَسَنَةِ، ثُمَّ أَهْلِ النَّجْدَةِ وَالشَّجَاعَةِ، وَالسَّخَاءِ وَالسَّمَاحَةِ»
۱۰) دارای شخصیت.۱۱) برخوردار از اصالت خانوادگی.۱۲) انتساب به خاندان‌های صالح و خوش سابقه.۱۳) بهره‌ور از برازندگی و شجاعت.۱۴) اهل سخاوت و کَرَم.
«فَإِنَّهُمْ جِمَاعٌ مِنَ الْکَرَمِ، وَشُعَبٌ مِنَ الْعُرْفِ»
آری... اینان که چنین ویژگی‌هایی داشته باشند؛ کانون کرامت و شاخه‌هاى نيکى و شايستگى اند.
امیرمؤمنان علیه‌السلام، در بخش دیگری از نوشتار تاریخ‌ساز خویش، این اوامر را خطاب به جناب مالک اشتر پیرامون نحوهٔ تعامل زمامداران با فرماندهان لشکر، ایراد می‌فرمایند:
«ثُمَّ تَفَقَّدْ مِنْ أُمُورِهِمْ مَا يَتَفَقَّدُ الْوَالِدَانِ مِنْ وَلَدِهِمَا»
۱) بررسی مشکلات و نیازهای آنان همچون تفقد پدر و مادر از فرزندان.
«وَلاَ يَتَفَاقَمَنَّ فِي نَفْسِکَ شَيْءٌ قَوَّيْتَهُمْ بِهِ»
۲) هر چه آنها را تقویت و حمایت کنی، باز هم کم است... به پشتیبانی‌های قوی‌تر از لشکریان بیاندیش.
«وَلاَ تَحْقِرَنَّ لُطْفاً تَعَاهَدْتَهُمْ بِهِ وَإِنْ قَلَّ»
۳) لطف به سپاهیان را ولو اندک باشد، کم و کوچک مشمار.
در این بخش، امام علی علیه‌السلام به دلیل اتخاذ چنین رویکردی نسبت به فرماندهان سپاه اشاره می‌کنند:
«فَإِنَّهُ دَاعِيَةٌ لَهُمْ إِلَى بَذْلِ النَّصِيحَةِ لَکَ، وَحُسْنِ الظَّنِّ بِکَ»
زیرا با این رویکرد، پیوندهای عاطفی نظامیان و حاکمان تقویت می‌شود و آنان، والیان را از خیرخواهی و خوش گمانی خود، بی‌بهره نمی‌کنند.
«وَلاَ تَدَعْ تَفَقُّدَ لَطِيفِ أُمُورِهِمُ اتِّکَالاً عَلَى جَسِيمِهَا، فَإِنَّ لِلْيَسِيرِ مِنْ لُطْفِکَ مَوْضِعاً يَنْتَفِعُونَ بِهِ، وَلِلْجَسِيمِ مَوْقِعاً لاَ يَسْتَغْنُونَ عَنْهُ»
۴) نباید با اراده نمودن اصلاح امور کلی، تلاش برای اصلاح امور جزئی لشکر رها شود... لازم است ضرورت و جایگاه رفع نیازهای کوچک و بزرگ، توأمان مورد ملاحظه قرار گیرد.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام، وظایف اُمرا در رسیدگی به احوال لشکریان را متذکر شده و برترین فرماندهان را اینگونه توصیف می‌فرمایند:
«وَلْيَکُنْ آثَرُ رُءُوسِ جُنْدِکَ عِنْدَکَ مَنْ وَاسَاهُمْ فِي مَعُونَتِهِ، وَأَفْضَلَ عَلَيْهِمْ مِنْ جِدَتِهِ، بِمَا يَسَعُهُمْ وَيَسَعُ مَنْ وَرَاءَهُمْ مِنْ خُلُوفِ أَهْلِيهِمْ، حَتَّى يَکُونَ هَمُّهُمْ هَمّاً وَاحِداً فِي جِهَادِ الْعَدُوِّ»
در نگاه حاکم؛ برترین فرماندهان باید از این خصائص بهره‌مند باشند:
۱) سبقت در مواسات و کمک به سپاهیان، بیش و پیش از دیگران.۲) از امکانات در اختیار خود، بیشتر به لشکریان کمک کند.۳) حمایت‌ها از سپاهیان باید به نحوی باشد که نفرات سربازان و هم کسانى که تحت تکفّل آنها هستند به خوبى اداره شوند.۴) نباید لشکریان در پیچ و خم زندگی و تدبیر معیشت گرفتار آیند و لازم است همه آنها به يک چيز بينديشند و آن جهاد با دشمن می‌باشد.
پیشوای پرهیزکاران عالم، که خود در مقام زهد، گوی سبقت را از همگان ربوده است، وقتی در جایگاه توصیه به والیان قرار می‌گیرد، امر به گشایش در امور زندگانی لشکریان نموده و دلیل این تصمیم راهبردی را چنین بیان می‌فرماید:
«فَإِنَّ عَطْفَکَ عَلَيْهِمْ يَعْطِفُ قُلُوبَهُمْ عَلَيْکَ»
با محبت نمودن به آنان، بر قلوب‌شان سیطره پیدا کن.
من این چند سطر از جملات گهربار امیرمؤمنان علیه‌السلام را به اختصار شرح گفتم تا برای درخواستی مشفقانه، استشهاد و استنادی بی‌نظیر از کلام امیر کلام بیاورم و متولیان عزیز امور را به موضوعی بسیار با اهمیت، توجه دهم:
مدتی قبل، فرمانده سرافراز ستاد کل نیروهای مسلح کشورمان، امیر سرلشکر موسوی، درباره ضرورت افزایش حقوق نظامیان به عنوان طلایه‌داران دفاع از اسلام و ایران، نکته‌ای را مطرح نمودند.
آنچه ایشان ابراز داشتند، مستند به همان اوامر و الزاماتی است که امیرمؤمنان علیه‌السلام در عهدنامه مالک اشتر به رعایت آن تصریح فرمودند. لذا از مسئولان محترم و خدوم دولت و مجلس، به جِد توقع می‌رود تا تمام همت و توان خویش را در پشتیبانی مادی و معنوی از قوای مسلح غیورمان به کار گیرند و بدانند که آحاد ملت قدرشناس و آگاه ایران هم به اهمیت فوق العاده این تدابیر عالمانه و آینده نگرانه واقف اند و از هر تصمیم و تدبیر شایسته‌ای که به اقتدار روزافزون ارتش دلاور و سپاه پرافتخار ما بینجامد، قاطعانه حمایت می‌کنند.
