وزارت دفاع بلاروس با اشاره به اهمیت حضور نظامیان آمریکایی در این کشور تصریح کرد: «چه کسی فکر میکرد صبح یکی دیگر از روزهای رزمایش زاپاد-۲۰۲۵ اینگونه آغاز شود؟» در بیانیه مینسک تأکید شد که نمایندگان ۲۳کشور، از جمله دو عضو دیگر ناتو یعنی ترکیه و مجارستان نیز در محل حاضر بودهاند. ماحصل نظامی آمریکا و بلاروس درحالی به اوج خود رسیده که متحدان اروپایی واشنگتن با پرواز پهپادهای ناشناسی در آسمان اعضای شرقی اعم از لهستان و رومانی دستوپنجه نرم میکنند؛ اعضای پیمان آتلانتیک شمالی، کرملین را متهم اصلی پروازهای تهاجمی پهپادی اخیر دانسته اما همتایان آمریکایی علاقه ای به پیگیری این سناریوی ضدروسی ندارند. هرچند، عدم همراهی ملموس کاخسفید زمینه کاهش تنش را فراهم نکرده و مسکو در برابر صفآرایی کشورهای اروپایی از آزمایش موفقیتآمیز موشک مافوق صوت «زیرکان» در نزدیک مرزهای ناتو خبر داده است.
آشنایی با دوست جدید
حضور افسران آمریکایی تازهترین نشانه از گرمتر شدن روابط میان واشنگتن و بلاروس است؛ کشوری که متحد نزدیک روسیه محسوب میشود و در فوریه ۲۰۲۲ به مسکو اجازه داد از خاک آن برای اعزام دهها هزار نیرو به اوکراین استفاده کند. درهمین راستا، هفته گذشته جان کوئل، نماینده ترامپ، برای گفتوگو با الکساندر لوکاشنکو، رئیسجمهور بلاروس، به مینسک سفر کرد. لوکاشنکو در این دیدار موافقت کرد ۵۲ زندانی، ازجمله خبرنگاران و مخالفان سیاسی را آزاد کند. در مقابل، آمریکا به شرکت هواپیمایی ملی بلاروس، بلیاویا، معافیت تحریمی اعطا کرد و اجازه داد این شرکت ناوگان خود، شامل هواپیماهای بوئینگ را تعمیر و قطعات مورد نیاز را خریداری کند. کوئل گفت ترامپ قصددارد درآینده نزدیک سفارت آمریکا در بلاروس را بازگشایی کرده، روابط دوجانبه را عادیسازی و مناسبات اقتصادی و تجاری را احیا کند. ترامپ که میکوشد برای جنگ اوکراین راهحلی بیابد، در حال ایجاد پیوندهای نزدیکتر با لوکاشنکو است؛ کسی که مرتبا با پوتین دیدار و گفتوگو میکند. پیشتر نیز ترامپ از طریق کوئل نامهای دوستانه، برای لوکاشنکو فرستاد. درواقع میتوان گفت رئیسجمهور آمریکا از هرگونه روابط سودمحور با قدرتهای اوراسیا فارغ از عقاید سیاسی ــ فرهنگی استقبال میکند، چراکه کاخسفید قاره سبز را فاقد ظرفیتهای لازم جهت تابآوری امنیتی ــ اقتصادی ارزیابی کرده است.
کنسرت آرمانی ترامپ
استیسیای. گودارد، استاد علوم سیاسی و معاون رئیس دانشگاه ولزلی در مقالهای از نشریه فارین آفرز، امیال رئیسجمهور آمریکا در سطح نظام بینالملل را بهطرز ماهرانهای واکاوی کرده است. وی هشدار داد: «جهانبینی ترامپ دیگر مبتنی بر رقابت قدرتها نیست بلکه بر «همدستی قدرتهای بزرگ» استوار شده است؛ نوعی نظم کنسرتوار همانند آنچه در قرن نوزدهم اروپا شکل گرفت. ترامپ بهدنبال جهانی است که توسط مردان قدرتمند اداره شود، نه الزاما هماهنگ اما با هدف مشترک تا نظمی مورد توافق آنها را بر جهان تحمیل کنند.» گودارد خاطرنشان کرد: «تمایل به همکاری با قدرتهای اوراسیا به معنای پایان کامل رقابت با چین و روسیه نیست؛ رقابت قدرتهای بزرگ پدیدهای پایدار و غیرقابل انکار در روابط بینالملل است. ترامپ اما نه از سر آگاهی تاریخی که بر پایه غریزهاش به این مدل علاقهمند است. او سیاست خارجی را با همان نگاهی میبیند که به دنیای املاک یا کازینو اما در مقیاسی جهانی دارد. در این نگاه، شماری از بازیگران قدرتمند همواره در رقابت با یکدیگرند؛ نه بهعنوان دشمنانی قسمخورده بلکه بهمثابه رقبایی قابل احترام که هر یک امپراتوری خود را داشته و میتوانند مطابق میل خود ادارهاش کنند. بنابراین، آمریکا تحت رهبری ترامپ نقش ملی سنتی این کشور حولمحور «مرکز اشاعه تفکرات لیبرالی» را با قدرتی بدون روتوش حول محور منفعتطلبی بدون ملاحظه تعویض کرده تا پاسخی تازه به شکستهای گفتمانی در دهه اول قرن ۲۱ در داخل و خارج نظیر بنبست در عراق ۲۰۰۳ یا بحران مالی ۲۰۰۸ برای پایگاه اجتماعی خشمگین ماگا (حامیان راست رادیکال سکاندار کاخسفید) فراهم کند.
سایه تنهایی بر اروپا
در دهم سپتامبر (۱۹ شهریور)، پیمان آتلانتیک شمالی با بزرگترین نقض حریم هوایی خود از زمان تأسیس، یعنی بیش از ۷۵ سال پیش، روبهرو شد؛ زمانی که ۱۹ پهپاد ناشناس وارد آسمان لهستان شدند. در ۱۳ سپتامبر (۲۲ شهریور) نیز رومانی گزارش داد که یک پهپاد وارد حریم هوایی این کشور شده است. در همان روز، دونالد ترامپ، نسبت به تهدید امنیتی ناتو بیاعتنایی نشان داد و گفت که جنگ اوکراین «جنگ ترامپ نیست». این پرسش جدیتر از گذشته مطرح است که آیا ناتو میتواند آسمان خود را در برابر قدرتهای خارجی حفظ کند؟ بهگزارش اکونومیست، در تئوری، مجموعه پدافندی ناتو یک سپر قدرتمند قارهای ایجاد کرده است اما در عمل آمادگی نظامی اروپا ناقص درنظر گرفته میشود؛ چراکه بسیاری از سامانههای بزرگ دفاع هوایی برای حمایت از اوکراین ارسال شدهاند که زیر بمباران شدید روسیه قرار داشته و همین موضوع ذخایر اروپا را تضعیف کرده است.در مرداد، آلمان تحت فشار ترامپ متعهد شد دو سامانه پاتریوت دیگر به اوکراین ارسال کند و آمریکا نیز سفارش سوئیس برای پاتریوت را به اوکراین منتقل کرد. مارک روته، دبیرکل ناتو در تیرماه گفت برای اجرای طرحهای جنگی رسمی، ناتو باید داراییهای پدافند هوایی خود را ۴۰۰درصد افزایش دهد اما پوشش هوایی منطقه وسیعی همچون اروپا، کاری عظیم و پرهزینه است که بدون حمایت کاخسفید مشکل ارزیابی میشود.
عالیجناب خودشیفته
سکاندار کاخسفید که از تحقیر رقبای خود در مقابل دوربین اصحاب رسانه لذت میبرد وصرفا به قدرتهای بزرگ جهانی نظیر روسیه و چین احترام میگذارد؛ در راستای کوچکشماری رهبران قاره سبز مدعی شد: «من فکر میکنم کشورمان در حال حاضر، به مراتب مورد احترامترین ملت در هر نقطه از جهان است. این را در [ملاقات با] رهبران اروپایی مشاهده کردید. در نشست ناتو، وقتی آنها موافقت کردند که از ۲درصد[بودجه دفاعی]بدون پرداخت، به ۵درصد با پرداخت کامل تبعیت کنند؛ درواقع آنها برای رئیسجمهور شما [آمریکا] به حدی احترام قائل هستندکه به شوخی مرا رئیسجمهور اروپا خطاب میکنند.»