نامعادله سینما؛فروش بیشتر،مخاطب کمتر
چشم به هم گذاشتیم؛ دیدیم که شش‌ماه اول ۱۴۰۴ به‌سرعت در حال گذر است و چیزی نمانده تا به نیمه شهریور برسیم. تابستانی داغ و طاقت‌فرسا را پشت‌سر گذاشتیم که کمبود منابع و انرژی نیز در این میان عرصه را سخت‌تر کرد، اما چراغ سینما روشن مانده و همچنان پرده‌نقره‌ای خواهان دارد و جادوی آن مردم را به سالن سینما می‌کشد.
دراین روزهای گرم، سینما به خانه‌ای امن و محلی برای آرامش روحی بدل شده؛جایی که مخاطبان فارغ ازمشکلات روزمره، غرق قصه‌ها و تصاویر می‌شوند. فیلم‌هایی با ژانرهای گوناگون وروایت‌های جذاب، ازطنز ودرام گرفته تامستند و تجربه‌های تازه هنری، نشان می‌دهند که سینما هنوز زنده است وتوانایی همراهی با سلایق مختلف رادارد. ناگفته نماند عوامل سینمایی هم با تحمل سختی‌ها تلاش می‌کنند این چراغ روشن بماند. همزمان با پیشرفت فناوری و عرضه پلتفرم‌های تماشای آنلاین فیلم، سینما همچنان در سالن‌های تاریک خود، جایی که ارتباطی مستقیم و صمیمی با مخاطب برقرار می‌شود،نفس می‌کشد. با توجه به کاهش تعدادمخاطبان نسبت به سال گذشته، این روزها، سینما بیش ازهمیشه به حمایت وهمراهی مخاطبان مشتاق نیاز دارد تا هنری که زبان مشترک ماست، پابرجا بماند.
معادله فروش بیشتر، مخاطب کمتر
اگر بخواهیم اول فروردین تا هفتم شهریور امسال را با همین بازه زمانی مقایسه کنیم، خواهیم دید که فروش سینماها به‌طور قطع تا این بازه زمانی افزایش یافته و فروش کل معادل ۹۶۲میلیارد و ۸۶۵میلیون و ۵۲۵هزار و ۲۶۰ تومان بوده که این رقم در مقایسه با سال گذشته که معادل ۷۹۷میلیارد و ۳۷۸میلیون و ۴۱۰هزار و ۴۰۰ تومان برآورد شد، حدود ۱۶۵میلیارد و ۴۸۷میلیون و ۱۱۴هزار و ۸۶۰ تومان بیشتر است. همچنین از لحاظ استقبال مخاطبان از فیلم‌ها نیز کل مخاطبانی که تا این بازه زمانی به سینما رفتند، ۱۲میلیون و ۴۳هزار و ۴۹ نفر بوده که در مقایسه با سال گذشته با ۱۴میلیون و ۱۹۵هزار و ۱۱۲ نفر، حدود دومیلیون نفر کاهش یافته است.
گمانه زنی علل کاهش مخاطبان
البته این کاهش مخاطب می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد که می‌توانیم به چند مورد آن اشاره کنیم. اولین و شاید مهم‌ترین دلیل این کاهش مخاطب می‌تواند ناشی از افزایش قیمت بلیت و هزینه‌های جانبی باشد. درواقع تورم و گرانی باعث شده هزینه رفتن به سینما برای خیلی‌ها سنگین شود و خانواده‌ها کمتر به سالن‌ها بروند. همین الان هم اگر یک حساب سرانگشتی داشته باشیم، هزینه یک سینمارفتن ساده ــ به شکل انتخاب برخط بلیت ــ ۱۱۴هزار تومان است که برای یک خانواده سه‌نفره بدون درنظرگرفتن هزینه پارک ماشین ۳۴۲هزار تومان می‌شود؛ یعنی اگر خانواده‌ای تصمیم بگیرد هم هزینه پارک بپردازد و هم بعد از سینما غذایی با قیمت متوسط صرف کند، دست‌کم باید یک‌میلیون تومان برای آن هزینه کند. از طرف دیگر با توجه به تغییر عادت‌های تفریحی مردم که متأثر از شرایط اقتصادی و اجتماعی است، برخی به دنبال روش‌های کم‌هزینه‌تر یا متفاوت برای سرگرمی هستند. دومین علت رقابت سینما با رسانه‌های خانگی و آنلاین است، چراکه پلتفرم‌های استریم و شبکه‌های اجتماعی امکان دسترسی آسان‌تر و ارزان‌تر به محتوا را فراهم کرده‌اند و بخشی از مخاطب را به سمت خود کشیده‌اند. به عبارتی، مخاطب امروز به سمت رسانه‌های شخصی‌شده‌تر گرایش پیدا کرده‌اند و این موضوع نیز باعث کاهش مخاطبان سینما شده است. سومین علت به کمبود تنوع و جذابیت آثار سینمایی برمی‌گردد؛ چون ساخت فیلم در بعضی ژانرها مثل ترسناک یا حتی پلیسی در سینمای ایران بسیار کم است و همین مخاطبان علاقه‌مند به این گونه‌ها را دلزده می‌کند. البته بسیاری از فیلم‌هایی که در این حوزه ساخته می‌شوند نیز کیفیت لازم را ندارند و به همین دلیل مخاطب ترجیح می‌دهد منتظر اکران در خانه باشد.یک مشکل دیگر که امسال بیشتر با آن درگیر بودیم گرمای ناهنجار هوا و قطعی برق و کمبود امکانات رفاهی سالن‌ها بود که بازهم در کاهش تعداد مخاطبان سینما بی‌تأثیر نیست.
رابطه زمان زیاد فیلم‌های پرفروش با کاهش مخاطب
فرزین عسگری، مدیر پردیس سینمایی هدیش‌مال این وضعیت را با نگاه کارشناسی خود تحلیل کرده و در این رابطه نظری متفاوت دارد. اوبه جام‌جم می‌گوید: همواره ازسینما بافیلم‌های کمدی استقبال می‌شود؛امسال این شرایط ومعادله فروش برعکس شده و فیلم‌هایی مانند «پیرپسر» و «زن‌وبچه» زمان‌های زیادی برای تماشای فیلم به خود اختصاص داده‌اند. به‌عنوان‌مثال، فیلم پیرپسر به اندازه دو سانس فیلم کمدی را به خوداختصاص داده است،چون بیشتر فیلم‌های کمدی ازلحاظ زمانی۹۰ دقیقه‌ای هستند. آخرین فیلمی که زمان بیش از سه ساعت در سینما داشت، «محمد رسول‌الله» بود و ما فیلم دیگری با این مدت زمانی و این استقبال نداشتیم. حتی قرار بود مبلغ فیلم‌هایی با زمان بالا افزایش یابد که این‌طور نشد، اما بازهم استقبال خوب بوده است. درحال‌حاضر فیلم‌های زیرژانر اجتماعی بیشترمی‌فروشد وسلیقه مخاطبان شایدمقداری تغییرکرده باشدواین نشان می‌دهد که حتما یک فیلم نباید کمدی باشد تا مردم به سینما جذب شوند، بلکه فیلم با فیلمنامه خوب هم کشش جذب مخاطبان را دارد.
عسگری ادامه داد: الان فروش وضعیت خوبی دارد و فکرنمی‌کنم دغدغه سینماداران این باشد که تعداد مخاطبان کم و فروش افزایش یافته است. درحال‌حاضر فکر می‌کنم هر سینمایی بیش از۶۰ درصد نسبت به ماه گذشته خود (مردادماه) فروش داشته است. سینما درحال‌حاضر ارزان‌ترین تفریح برای مردم به حساب می‌آید و مهم‌ترین نکته این است که حال سینما با فیلم‌های اجتماعی با مدت زمانی زیاد خوب است ورکوردی ازلحاظ فروش درسابقه سینما دیده می‌شود.مدیر پردیس سینمایی هدیش‌مال با تأیید این‌که مسائل اقتصادی در کم شدن میزان مخاطبان سینما نسبت به سال گذشته بی‌تأثیر نیست، گفت: من چندان به این گزاره معتقد نیستم و به نظرم زمان زیاد فیلم‌های پرفروش در این میان بیشتر نقش بازی می‌کند. تا جایی که می‌دانم یک سینما دوبرابر قبل فروش داشته و این نشان می‌دهد که فیلم خوب بوده و ظرفیت این را داشته که مردم را به سینما بکشد.
افزایش تعداد فیلم‌ها نسبت به ۱۴۰۳
اما در متر ومعیار مقایسه شش ماه امسال با سال گذشته، تعداد فیلم‌هایی که امسال روی پرده رفتند درمجموع ۳۳ فیلم است که ۱۰ فیلم کمدی و ۱۸فیلم اجتماعی هستند. ازاین میان پنج فیلم ویژه کودکان و نوجوانان ساخته شده که اگر بخواهیم منصفانه به این آنها نگاه کنیم، تنها ۳ ــ ۲ فیلم مناسب این گروه سنی است.همچنین شش ماه اول سال گذشته تا این بازه زمانی، درمجموع ۳۱ فیلم روی پرده رفتندکه هشت اثر کمدی،۲۰ فیلم اجتماعی و تاریخی و سه فیلم نیز درگونه کودک بودند. هم امسال و هم سال گذشته پس از نوروز چندان فیلمی برای کودکان درسینماعرضه نشدودست این رده سنی در تابستان که بیشترین اوقات‌فراغت را دارند،رهاشده است. بیشتر هم وغم اکران برای کودک نیز درفصل پاییز و زمان حضور بچه‌ها در مدارس صرف می‌شود که این عملکرد نامناسب است. درواقع با مقایسه‌ای اجمالی متوجه می‌شویم که هم تعداد فیلم‌های کمدی و هم اجتماعی نسبت به سال گذشته افزایش یافته، اما فیلم کودک و نوجوان در گوشه رینگ با بی‌عدالتی در اکران می‌جنگد. همچنین تعداد کل سانس‌ها در بازه زمانی شش ماه سال گذشته ۳۶۰هزار و ۲۱۹ و امسال نیز ۳۹۹هزار و ۳۳ سانس بوده که از آمار افزایش‌یافتن تعداد سانس‌ها در سال جاری هویداست.
چه فیلم‌هایی گل فروش کل سال جاری شدند؟
از ابتدای امسال تابه‌حال، از لحاظ متر و معیار فروش کل، سه فیلم «دایناسور» به کارگردانی مسعود اطیابی با فروش حدود ۱۵۲میلیاردی ومیزان مخاطب یک‌میلیون و۸۷۰هزارنفر،«پیرپسر»به کارگردانی اکتای براهنی بافروش‌حدود ۱۵۰میلیاردی و میزان مخاطب یک‌میلیون و ۶۶۴ هزار نفر و «صددام» به کارگردانی پدرام پورامیری با فروش نزدیک به ۱۳۲میلیاردی و میزان مخاطب یک‌میلیون و ۶۶۳ هزار نفری در رتبه‌های اول تا سوم فروش و مخاطب ایستاده‌اند. پس از این سه، هفت فیلم دیگری که به ترتیب فروش کل، در جدول قرار گرفته‌اند، «مرد عینکی» به کارگردانی کریم امینی، «موسی کلیم‌الله» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا (ششم)، «زن‌وبچه» به کارگردانی سعید روستایی، «کوکتل‌مولوتف» به کارگردانی حسین دوماری، «رها» به کارگردانی حسام فرهمند، «پسر دلفینی۲ » به کارگردانی محمد خیراندیش و «سلام‌وعلیکم حاج‌آقا» به کارگردانی حسین تبریزی هستند.
معادله فروش بیشتر، مخاطب کمتر
اگر بخواهیم اول فروردین تا هفتم شهریور امسال را با همین بازه زمانی مقایسه کنیم، خواهیم دید که فروش سینماها به‌طور قطع تا این بازه زمانی افزایش یافته و فروش کل معادل ۹۶۲میلیارد و ۸۶۵میلیون و ۵۲۵هزار و ۲۶۰ تومان بوده که این رقم در مقایسه با سال گذشته که معادل ۷۹۷میلیارد و ۳۷۸میلیون و ۴۱۰هزار و ۴۰۰ تومان برآورد شد، حدود ۱۶۵میلیارد و ۴۸۷میلیون و ۱۱۴هزار و ۸۶۰ تومان بیشتر است. همچنین از لحاظ استقبال مخاطبان از فیلم‌ها نیز کل مخاطبانی که تا این بازه زمانی به سینما رفتند، ۱۲میلیون و ۴۳هزار و ۴۹ نفر بوده که در مقایسه با سال گذشته با ۱۴میلیون و ۱۹۵هزار و ۱۱۲ نفر، حدود دومیلیون نفر کاهش یافته است.
گمانه زنی علل کاهش مخاطبان
البته این کاهش مخاطب می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد که می‌توانیم به چند مورد آن اشاره کنیم. اولین و شاید مهم‌ترین دلیل این کاهش مخاطب می‌تواند ناشی از افزایش قیمت بلیت و هزینه‌های جانبی باشد. درواقع تورم و گرانی باعث شده هزینه رفتن به سینما برای خیلی‌ها سنگین شود و خانواده‌ها کمتر به سالن‌ها بروند. همین الان هم اگر یک حساب سرانگشتی داشته باشیم، هزینه یک سینمارفتن ساده ــ به شکل انتخاب برخط بلیت ــ ۱۱۴هزار تومان است که برای یک خانواده سه‌نفره بدون درنظرگرفتن هزینه پارک ماشین ۳۴۲هزار تومان می‌شود؛ یعنی اگر خانواده‌ای تصمیم بگیرد هم هزینه پارک بپردازد و هم بعد از سینما غذایی با قیمت متوسط صرف کند، دست‌کم باید یک‌میلیون تومان برای آن هزینه کند. از طرف دیگر با توجه به تغییر عادت‌های تفریحی مردم که متأثر از شرایط اقتصادی و اجتماعی است، برخی به دنبال روش‌های کم‌هزینه‌تر یا متفاوت برای سرگرمی هستند. دومین علت رقابت سینما با رسانه‌های خانگی و آنلاین است، چراکه پلتفرم‌های استریم و شبکه‌های اجتماعی امکان دسترسی آسان‌تر و ارزان‌تر به محتوا را فراهم کرده‌اند و بخشی از مخاطب را به سمت خود کشیده‌اند. به عبارتی، مخاطب امروز به سمت رسانه‌های شخصی‌شده‌تر گرایش پیدا کرده‌اند و این موضوع نیز باعث کاهش مخاطبان سینما شده است. سومین علت به کمبود تنوع و جذابیت آثار سینمایی برمی‌گردد؛ چون ساخت فیلم در بعضی ژانرها مثل ترسناک یا حتی پلیسی در سینمای ایران بسیار کم است و همین مخاطبان علاقه‌مند به این گونه‌ها را دلزده می‌کند. البته بسیاری از فیلم‌هایی که در این حوزه ساخته می‌شوند نیز کیفیت لازم را ندارند و به همین دلیل مخاطب ترجیح می‌دهد منتظر اکران در خانه باشد.یک مشکل دیگر که امسال بیشتر با آن درگیر بودیم گرمای ناهنجار هوا و قطعی برق و کمبود امکانات رفاهی سالن‌ها بود که بازهم در کاهش تعداد مخاطبان سینما بی‌تأثیر نیست.
رابطه زمان زیاد فیلم‌های پرفروش با کاهش مخاطب
فرزین عسگری، مدیر پردیس سینمایی هدیش‌مال این وضعیت را با نگاه کارشناسی خود تحلیل کرده و در این رابطه نظری متفاوت دارد. اوبه جام‌جم می‌گوید: همواره ازسینما بافیلم‌های کمدی استقبال می‌شود؛امسال این شرایط ومعادله فروش برعکس شده و فیلم‌هایی مانند «پیرپسر» و «زن‌وبچه» زمان‌های زیادی برای تماشای فیلم به خود اختصاص داده‌اند. به‌عنوان‌مثال، فیلم پیرپسر به اندازه دو سانس فیلم کمدی را به خوداختصاص داده است،چون بیشتر فیلم‌های کمدی ازلحاظ زمانی۹۰ دقیقه‌ای هستند. آخرین فیلمی که زمان بیش از سه ساعت در سینما داشت، «محمد رسول‌الله» بود و ما فیلم دیگری با این مدت زمانی و این استقبال نداشتیم. حتی قرار بود مبلغ فیلم‌هایی با زمان بالا افزایش یابد که این‌طور نشد، اما بازهم استقبال خوب بوده است. درحال‌حاضر فیلم‌های زیرژانر اجتماعی بیشترمی‌فروشد وسلیقه مخاطبان شایدمقداری تغییرکرده باشدواین نشان می‌دهد که حتما یک فیلم نباید کمدی باشد تا مردم به سینما جذب شوند، بلکه فیلم با فیلمنامه خوب هم کشش جذب مخاطبان را دارد.
عسگری ادامه داد: الان فروش وضعیت خوبی دارد و فکرنمی‌کنم دغدغه سینماداران این باشد که تعداد مخاطبان کم و فروش افزایش یافته است. درحال‌حاضر فکر می‌کنم هر سینمایی بیش از۶۰ درصد نسبت به ماه گذشته خود (مردادماه) فروش داشته است. سینما درحال‌حاضر ارزان‌ترین تفریح برای مردم به حساب می‌آید و مهم‌ترین نکته این است که حال سینما با فیلم‌های اجتماعی با مدت زمانی زیاد خوب است ورکوردی ازلحاظ فروش درسابقه سینما دیده می‌شود.مدیر پردیس سینمایی هدیش‌مال با تأیید این‌که مسائل اقتصادی در کم شدن میزان مخاطبان سینما نسبت به سال گذشته بی‌تأثیر نیست، گفت: من چندان به این گزاره معتقد نیستم و به نظرم زمان زیاد فیلم‌های پرفروش در این میان بیشتر نقش بازی می‌کند. تا جایی که می‌دانم یک سینما دوبرابر قبل فروش داشته و این نشان می‌دهد که فیلم خوب بوده و ظرفیت این را داشته که مردم را به سینما بکشد.
افزایش تعداد فیلم‌ها نسبت به ۱۴۰۳
اما در متر ومعیار مقایسه شش ماه امسال با سال گذشته، تعداد فیلم‌هایی که امسال روی پرده رفتند درمجموع ۳۳ فیلم است که ۱۰ فیلم کمدی و ۱۸فیلم اجتماعی هستند. ازاین میان پنج فیلم ویژه کودکان و نوجوانان ساخته شده که اگر بخواهیم منصفانه به این آنها نگاه کنیم، تنها ۳ ــ ۲ فیلم مناسب این گروه سنی است.همچنین شش ماه اول سال گذشته تا این بازه زمانی، درمجموع ۳۱ فیلم روی پرده رفتندکه هشت اثر کمدی،۲۰ فیلم اجتماعی و تاریخی و سه فیلم نیز درگونه کودک بودند. هم امسال و هم سال گذشته پس از نوروز چندان فیلمی برای کودکان درسینماعرضه نشدودست این رده سنی در تابستان که بیشترین اوقات‌فراغت را دارند،رهاشده است. بیشتر هم وغم اکران برای کودک نیز درفصل پاییز و زمان حضور بچه‌ها در مدارس صرف می‌شود که این عملکرد نامناسب است. درواقع با مقایسه‌ای اجمالی متوجه می‌شویم که هم تعداد فیلم‌های کمدی و هم اجتماعی نسبت به سال گذشته افزایش یافته، اما فیلم کودک و نوجوان در گوشه رینگ با بی‌عدالتی در اکران می‌جنگد. همچنین تعداد کل سانس‌ها در بازه زمانی شش ماه سال گذشته ۳۶۰هزار و ۲۱۹ و امسال نیز ۳۹۹هزار و ۳۳ سانس بوده که از آمار افزایش‌یافتن تعداد سانس‌ها در سال جاری هویداست.
چه فیلم‌هایی گل فروش کل سال جاری شدند؟
از ابتدای امسال تابه‌حال، از لحاظ متر و معیار فروش کل، سه فیلم «دایناسور» به کارگردانی مسعود اطیابی با فروش حدود ۱۵۲میلیاردی ومیزان مخاطب یک‌میلیون و۸۷۰هزارنفر،«پیرپسر»به کارگردانی اکتای براهنی بافروش‌حدود ۱۵۰میلیاردی و میزان مخاطب یک‌میلیون و ۶۶۴ هزار نفر و «صددام» به کارگردانی پدرام پورامیری با فروش نزدیک به ۱۳۲میلیاردی و میزان مخاطب یک‌میلیون و ۶۶۳ هزار نفری در رتبه‌های اول تا سوم فروش و مخاطب ایستاده‌اند. پس از این سه، هفت فیلم دیگری که به ترتیب فروش کل، در جدول قرار گرفته‌اند، «مرد عینکی» به کارگردانی کریم امینی، «موسی کلیم‌الله» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا (ششم)، «زن‌وبچه» به کارگردانی سعید روستایی، «کوکتل‌مولوتف» به کارگردانی حسین دوماری، «رها» به کارگردانی حسام فرهمند، «پسر دلفینی۲ » به کارگردانی محمد خیراندیش و «سلام‌وعلیکم حاج‌آقا» به کارگردانی حسین تبریزی هستند.
