شیشه عمر غول‌های یخی ترک خورد
قطب جنوب قاره‌ای پوشیده از یخ که زمانی به‌عنوان محیطی دورافتاده و تغییرناپذیر شناخته می‌شد، دیگر آن‌گونه نیست. این منطقه و اقیانوس جنوبی اطراف آن در حال تجربه تغییرات ناگهانی و نگران‌کننده‌ای هستند. یخ‌های دریایی به‌سرعت در حال کاهش هستند، یخچال‌های شناور (معروف به قفسه‌های یخی) با سرعت بیشتری ذوب می‌شوند، ورقه‌های یخی که قاره را پوشانده‌اند به نقاط بحرانی نزدیک می‌شوند و جریان‌های حیاتی اقیانوسی نشانه‌هایی از کند شدن را نشان می‌دهند.
تحقیقات جدیدی که به تازگی در مجله نیچر منتشر شده نشان می‌دهد این تغییرات ناگهانی نه‌تنها در حال وقوع هستند بلکه احتمالا در آینده شدت بیشتری خواهند یافت. این تغییرات نه‌فقط برای حیات‌وحش نمادین و کمتر شناخته‌شده قطب جنوب تهدیدی جدی به‌شمار می‌روند بلکه پیامدهای گسترده‌ای برای کل جهان، از افزایش سطح آب دریاها گرفته تا تغییرات شدید در سیستم آب‌وهوایی خواهند داشت.
تغییرات ناگهانی چیست؟
دانشمندان تغییرات ناگهانی را به‌عنوان تغییراتی اقلیمی یا زیست‌محیطی تعریف می‌کنند که بسیار سریعتر از آنچه انتظار می‌رود رخ می‌دهند. آنچه این تغییرات را نگران‌کننده می‌کند، توانایی آنها در تقویت خودشان است. برای مثال، ذوب شدن یخ‌های دریایی باعث سریعتر گرم‌شدن آب اقیانوس‌ها شده، که این خود به ذوب بیشتر یخ منجر می‌شود. این تغییرات یک‌بار که آغاز شوند، ممکن است در بازه‌های زمانی معنادار برای انسان‌ها غیرقابل بازگشت یا بسیار دشوار برای معکوس شدن باشند.در حالی که تصور می‌شود گرمایش تدریجی زمین به تغییرات آهسته منجر می‌شود، قطب جنوب داستان متفاوتی را روایت می‌کند. در دهه‌های گذشته، واکنش محیطی قطب جنوب به گرمایش ناشی از فعالیت‌های انسانی در مقایسه با قطب شمال بسیار محدود بود اما حدود یک دهه پیش، تغییرات ناگهانی آغاز شدند.
کاهش یخ‌های دریایی و اثرات زنجیره‌ای
سیستم‌های طبیعی قطب جنوب به‌صورت تنگاتنگی به‌هم مرتبط هستند. وقتی یکی از این سیستم‌ها از تعادل خارج می‌شود، می‌تواند اثرات زنجیره‌ای را در سایر بخش‌ها به‌دنبال داشته باشد.از سال ۲۰۱۴، یخ‌های دریایی اطراف قطب جنوب به‌طور چشمگیری کاهش یافته‌اند. این یخ‌ها اکنون با سرعتی دوبرابر سریعتر از یخ‌های قطب شمال در حال ذوب شدنی‌هستند و این تغییرات بی‌سابقه است و بسیار فراتر از تغییرات طبیعی قرن‌های گذشته قرار دارد.
پیامدهای گسترده کاهش یخ
کاهش یخ‌های دریایی پیامدهای گسترده‌ای دارد. این یخ‌ها گرما را به فضا بازمی‌تابانند. با کاهش یخ، اقیانوس‌های تیره‌تر گرمای بیشتری جذب می‌کنند. از سوی دیگر گونه‌هایی مانند پنگوئن‌های امپراتور که برای زیست و تولید مثل به یخ‌های دریایی وابسته‌اند، با تهدیدات جدی مواجه شده‌اند. کاهش یخ‌های دریایی باعث می‌شود قفسه‌های یخی بیشتر در معرض امواج اقیانوس قرار گیرند و سریعتر ذوب شوند.
کند شدن جریان‌های حیاتی اقیانوسی
ذوب یخ‌ها باعث کند شدن گردش عمیق اقیانوسی در اطراف قطب جنوب شده است. این سیستم که به‌نام «گردش واژگونی قطب جنوب» شناخته می‌شود، نقش کلیدی در تنظیم آب‌وهوای زمین ایفا می‌کند. این جریان‌ها دی‌اکسید کربن را جذب و گرما را توزیع می‌کنند.در نیمکره شمالی، گردش واژگونی مریدونال آتلانتیک (AMOC) نیز با کندی مواجه است. اکنون نشانه‌هایی از خطر مشابه در اقیانوس جنوبی دیده می‌شود. تغییرات در گردش واژگونی قطب جنوب ممکن است با سرعتی دوبرابر سریعتر از همتای آتلانتیک شمالی رخ دهد.
پیامدهای کند شدن جریان‌ها
کند شدن این جریان‌ها می‌تواند میزان اکسیژن و مواد مغذی در دسترس برای اکوسیستم‌های دریایی را کاهش دهد. همچنین این تغییرات توانایی اقیانوس برای جذب دی‌اکسید کربن را کاهش می‌دهد که می‌تواند به تشدید گرمایش جهانی منجر شود.
ورقه یخی غرب قطب جنوب و برخی مناطق شرق این قاره اکنون در حال از دست دادن یخ هستند و به افزایش سطح آب دریاها کمک می‌کنند. از دهه ۱۹۹۰ میزان از دست رفتن یخ شش برابر شده است. ورقه یخی غرب قطب جنوب به‌تنهایی دارای یخ کافی برای افزایش سطح جهانی آب دریاها به بیش از پنج متر است. دانشمندان هشدار می‌دهند که این ورقه یخی احتمال دارد حتی بدون گرمایش قابل توجه بیشتر به نقطه‌ای برسد که فروپاشی آن اجتناب‌ناپذیر شود؛ هرچند این فرآیند ممکن است قرن‌ها یا حتی هزاران سال طول بکشد.
تهدید جهانی افزایش سطح دریا
ورقه‌های یخی قطب جنوب یکی از بزرگ‌ترین عوامل عدم اطمینان در پیش‌بینی‌های افزایش سطح دریا هستند، زیرا مشخص نیست با چه سرعتی ممکن است آغاز به فروپاشی کنند. در سراسر جهان، حداقل ۷۵۰میلیون نفر در مناطق کم‌ارتفاع نزدیک به دریا زندگی می‌کنند. افزایش سطح دریا زیرساخت‌های ساحلی و جوامع جهانی را تهدید می‌کند.سیستم‌های زیستی قطب جنوب نیز در حال تجربه تغییرات ناگهانی هستند. اکوسیستم‌های زیر دریا و روی خشکی تحت تأثیر افزایش دما، شرایط ناپایدار یخ و فعالیت‌های انسانی مانند آلودگی و ورود گونه‌های مهاجم قرار دارند.
چه آینده‌ای در انتظار ماست؟
قطب جنوب اغلب به‌عنوان نمادی از انزوا و پایداری دیده می‌شود اما این قاره اکنون با سرعتی نگران‌کننده در حال تغییر است؛ بسیار سریعتر از آنچه دانشمندان پیش‌بینی کرده بودند. این تغییرات ناگهانی عمدتا ناشی از گرمای اضافی به دام افتاده توسط دهه‌ها انتشار گازهای گلخانه‌ای بدون کنترل است.
راه‌حل‌ها و چالش‌ها
تنها راه برای جلوگیری از تغییرات ناگهانی بیشتر، کاهش سریع انتشار گازهای گلخانه‌ای است تا گرمایش زمین تا حد ممکن به ۱.۵درجه سانتی‌گراد محدود شود.حتی درصورت دستیابی به این هدف، بسیاری از تغییرات اجتناب‌ناپذیر شده‌اند. دولت‌ها، کسب‌وکارها و جوامع ساحلی باید برای آینده‌ای با تغییرات ناگهانی آماده شوند.آنچه در قطب جنوب رخ می‌دهد، در آنجا باقی نمی‌ماند. انتخاب‌هایی که اکنون انجام می‌دهیم، تعیین‌کننده این مسأله خواهند بود که آیا با آینده‌ای از تأثیرات فزاینده و تغییرات غیرقابل بازگشت مواجه خواهیم شد یا آینده‌ای با تاب‌آوری مدیریت‌شده نسبت به تغییراتی که قبلا تثبیت‌شده‌اند.
تغییرات ناگهانی چیست؟
دانشمندان تغییرات ناگهانی را به‌عنوان تغییراتی اقلیمی یا زیست‌محیطی تعریف می‌کنند که بسیار سریعتر از آنچه انتظار می‌رود رخ می‌دهند. آنچه این تغییرات را نگران‌کننده می‌کند، توانایی آنها در تقویت خودشان است. برای مثال، ذوب شدن یخ‌های دریایی باعث سریعتر گرم‌شدن آب اقیانوس‌ها شده، که این خود به ذوب بیشتر یخ منجر می‌شود. این تغییرات یک‌بار که آغاز شوند، ممکن است در بازه‌های زمانی معنادار برای انسان‌ها غیرقابل بازگشت یا بسیار دشوار برای معکوس شدن باشند.در حالی که تصور می‌شود گرمایش تدریجی زمین به تغییرات آهسته منجر می‌شود، قطب جنوب داستان متفاوتی را روایت می‌کند. در دهه‌های گذشته، واکنش محیطی قطب جنوب به گرمایش ناشی از فعالیت‌های انسانی در مقایسه با قطب شمال بسیار محدود بود اما حدود یک دهه پیش، تغییرات ناگهانی آغاز شدند.
کاهش یخ‌های دریایی و اثرات زنجیره‌ای
سیستم‌های طبیعی قطب جنوب به‌صورت تنگاتنگی به‌هم مرتبط هستند. وقتی یکی از این سیستم‌ها از تعادل خارج می‌شود، می‌تواند اثرات زنجیره‌ای را در سایر بخش‌ها به‌دنبال داشته باشد.از سال ۲۰۱۴، یخ‌های دریایی اطراف قطب جنوب به‌طور چشمگیری کاهش یافته‌اند. این یخ‌ها اکنون با سرعتی دوبرابر سریعتر از یخ‌های قطب شمال در حال ذوب شدنی‌هستند و این تغییرات بی‌سابقه است و بسیار فراتر از تغییرات طبیعی قرن‌های گذشته قرار دارد.
پیامدهای گسترده کاهش یخ
کاهش یخ‌های دریایی پیامدهای گسترده‌ای دارد. این یخ‌ها گرما را به فضا بازمی‌تابانند. با کاهش یخ، اقیانوس‌های تیره‌تر گرمای بیشتری جذب می‌کنند. از سوی دیگر گونه‌هایی مانند پنگوئن‌های امپراتور که برای زیست و تولید مثل به یخ‌های دریایی وابسته‌اند، با تهدیدات جدی مواجه شده‌اند. کاهش یخ‌های دریایی باعث می‌شود قفسه‌های یخی بیشتر در معرض امواج اقیانوس قرار گیرند و سریعتر ذوب شوند.
کند شدن جریان‌های حیاتی اقیانوسی
ذوب یخ‌ها باعث کند شدن گردش عمیق اقیانوسی در اطراف قطب جنوب شده است. این سیستم که به‌نام «گردش واژگونی قطب جنوب» شناخته می‌شود، نقش کلیدی در تنظیم آب‌وهوای زمین ایفا می‌کند. این جریان‌ها دی‌اکسید کربن را جذب و گرما را توزیع می‌کنند.در نیمکره شمالی، گردش واژگونی مریدونال آتلانتیک (AMOC) نیز با کندی مواجه است. اکنون نشانه‌هایی از خطر مشابه در اقیانوس جنوبی دیده می‌شود. تغییرات در گردش واژگونی قطب جنوب ممکن است با سرعتی دوبرابر سریعتر از همتای آتلانتیک شمالی رخ دهد.
پیامدهای کند شدن جریان‌ها
کند شدن این جریان‌ها می‌تواند میزان اکسیژن و مواد مغذی در دسترس برای اکوسیستم‌های دریایی را کاهش دهد. همچنین این تغییرات توانایی اقیانوس برای جذب دی‌اکسید کربن را کاهش می‌دهد که می‌تواند به تشدید گرمایش جهانی منجر شود.
ورقه یخی غرب قطب جنوب و برخی مناطق شرق این قاره اکنون در حال از دست دادن یخ هستند و به افزایش سطح آب دریاها کمک می‌کنند. از دهه ۱۹۹۰ میزان از دست رفتن یخ شش برابر شده است. ورقه یخی غرب قطب جنوب به‌تنهایی دارای یخ کافی برای افزایش سطح جهانی آب دریاها به بیش از پنج متر است. دانشمندان هشدار می‌دهند که این ورقه یخی احتمال دارد حتی بدون گرمایش قابل توجه بیشتر به نقطه‌ای برسد که فروپاشی آن اجتناب‌ناپذیر شود؛ هرچند این فرآیند ممکن است قرن‌ها یا حتی هزاران سال طول بکشد.
تهدید جهانی افزایش سطح دریا
ورقه‌های یخی قطب جنوب یکی از بزرگ‌ترین عوامل عدم اطمینان در پیش‌بینی‌های افزایش سطح دریا هستند، زیرا مشخص نیست با چه سرعتی ممکن است آغاز به فروپاشی کنند. در سراسر جهان، حداقل ۷۵۰میلیون نفر در مناطق کم‌ارتفاع نزدیک به دریا زندگی می‌کنند. افزایش سطح دریا زیرساخت‌های ساحلی و جوامع جهانی را تهدید می‌کند.سیستم‌های زیستی قطب جنوب نیز در حال تجربه تغییرات ناگهانی هستند. اکوسیستم‌های زیر دریا و روی خشکی تحت تأثیر افزایش دما، شرایط ناپایدار یخ و فعالیت‌های انسانی مانند آلودگی و ورود گونه‌های مهاجم قرار دارند.
چه آینده‌ای در انتظار ماست؟
قطب جنوب اغلب به‌عنوان نمادی از انزوا و پایداری دیده می‌شود اما این قاره اکنون با سرعتی نگران‌کننده در حال تغییر است؛ بسیار سریعتر از آنچه دانشمندان پیش‌بینی کرده بودند. این تغییرات ناگهانی عمدتا ناشی از گرمای اضافی به دام افتاده توسط دهه‌ها انتشار گازهای گلخانه‌ای بدون کنترل است.
راه‌حل‌ها و چالش‌ها
تنها راه برای جلوگیری از تغییرات ناگهانی بیشتر، کاهش سریع انتشار گازهای گلخانه‌ای است تا گرمایش زمین تا حد ممکن به ۱.۵درجه سانتی‌گراد محدود شود.حتی درصورت دستیابی به این هدف، بسیاری از تغییرات اجتناب‌ناپذیر شده‌اند. دولت‌ها، کسب‌وکارها و جوامع ساحلی باید برای آینده‌ای با تغییرات ناگهانی آماده شوند.آنچه در قطب جنوب رخ می‌دهد، در آنجا باقی نمی‌ماند. انتخاب‌هایی که اکنون انجام می‌دهیم، تعیین‌کننده این مسأله خواهند بود که آیا با آینده‌ای از تأثیرات فزاینده و تغییرات غیرقابل بازگشت مواجه خواهیم شد یا آینده‌ای با تاب‌آوری مدیریت‌شده نسبت به تغییراتی که قبلا تثبیت‌شده‌اند.
