زیست‌تجزیه‌پذیر یا زباله‌ساز؟
دستمال مرطوب، محصولی چندمنظوره و پرکاربرد،به‌دلیل راحتی و کارایی در سراسر جهان محبوبیت یافته است. این محصول‌که معمولا ازپارچه‌های نبافته ومحلول‌های پاک‌کننده تشکیل شده،برای تمیزکردن پوست،سطوح یاحتی ابزارها استفاده می‌شود.
ازمراقبت شخصی مانند پاک‌کردن آرایش، بهداشت نوزادان و تمیزکردن دست‌ها گرفته تا کاربردهای خانگی و صنعتی، دستمال مرطوب به بخشی ضروری از زندگی مدرن تبدیل شده است. در کشورهای مختلف، از آسیا تا اروپا و آمریکا، این محصول به‌دلیل قابلیت حمل و تنوع کاربرد، در خانه‌ها، بیمارستان‌ها و سفرها استفاده گسترده‌ای دارد و به بهبود بهداشت و راحتی کمک می‌کند اما این وسیله کاربردی جنبه تاریکی نیز دارند؛ آلوده‌سازی محیط‌زیست.دستمال‌های مرطوب به‌دلیل ترکیبات پلاستیکی مانند پلی‌استر و پلی‌پروپیلن، تهدیدی جدی برای محیط‌زیست هستند. این محصولات بهراحتی تجزیه نمی‌شوند و تاصد سال در طبیعت باقی می‌مانند. سالانه حدود ۲۷هزار تن دستمال مرطوب در جهان دور ریخته می‌شود که بخش عمده آن دراقیانوس‌ها ورودخانه‌ها انباشته شدهومیکروپلاستیک تولید می‌کند. این میکروپلاستیک‌ها به زنجیره غذایی وارد شده و به موجودات دریایی و انسان آسیب می‌رسانند. همچنین، دستمال‌های مرطوب با انسداد سیستم‌های فاضلاب، سالانه میلیون‌ها دلار هزینه تعمیر به شهرها تحمیل می‌کنند.تصور می‌شودکه استفاده از جایگزین‌های زیست‌تجزیه‌پذیر و کاهش مصرف می‌تواند این مشکلات را به حداقل برساند اما روایتی ترسناک‌تر در پشت این محصولات زیست‌تجزیه‌پذیر وجود دارد.
فاجعه پنهان
این منسوجات می‌توانند از الیاف گیاهی یا حیوانی مانند پنبه یا پشم ساخته شوند یا الیاف شیمیایی و اصلاح شده‌ای مانند ریون یا ویسکوز باشند. معمولا برچسب «زیست‌تجزیه‌پذیر» روی بسته‌بندی آنها وجود دارد که نشان می‌دهد دوستدار محیط‌‌زیست‌اند، به سرعت تجزیه می‌شوند و جایگزینی امن برای پلاستیک هستند اما آیا واقعا این‌طور است؟ تیمی از پژوهشگران دانشگاه ایست آنجلیا و مرکز علوم شیلات، محیط‌زیست و آبزی‌پروری بریتانیا، در حال تحقیق در مورد پایداری و تأثیر جایگزین‌های پلاستیک زیست‌تجزیه‌پذیر در محیط‌های آبی، به بررسی آلودگی دستمال‌های مرطوب و میکروفیبر و چگونگی تأثیر آنها بر محیط‌زیست‌پرداختند.آنها دریافتند که برخی میکروفیبرهای غیرپلاستیکی می‌توانند به همان اندازه یا حتی بیشتر از پلاستیک مشکل‌آفرین باشند. اگرچه این الیاف آن‌قدرها پایدار نیستند و در چند هفته یا چند ماه به صورت کمپوست تجزیه می‌شوند اما همین مدت کافی است تا تجمع کرده و به گیاهان، حیوانات و انسان‌ها آسیب برسانند. پژوهش‌هایی از دانشگاه استیرلینگ نشان می‌دهد دستمال‌های مرطوب زیست‌تجزیه‌پذیر تا ۱۵ هفته در سواحل باقی می‌مانند و می‌توانند منبعی برای باکتری‌های مدفوعی و «ای‌کُلی» (E-coli) باشند. مطالعات دیگر نشان داده‌اند که الیاف غیرپلاستیکی می‌توانند تا دو ماه یا بیشتر در رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها باقی‌مانده و به صدها هزار میکروفیبر خرد شوند. این میکروفیبرها در آبراه‌ها فراوانند، به‌طوری‌که از صدف‌داران مثل صدف و میگو گرفته تا شکارچیان سطح بالا مثل کوسه‌ها و نهایتا غذاهایی که ما مصرف می‌کنیم، همه را آلوده کرده‌اند. آنها حتی در دوردست‌ها مانند کف دریاچه آرکتیک و اعماق اقیانوس‌ها یافت شده‌اند؛ هزاران کیلومتر دور از مراکز انسانی، که نشان می‌دهد دوام آنها بیش از آن چیزی است که تصور می‌کردیم.
خطرات الیاف غیرپلاستیکی
این میکروفیبرها وقتی در محیط آبی قرار می‌گیرند، بهراحتی توسط آبزیان بلعیده یا استنشاق می‌شوند، جایی که می‌توانند در بدن گیر کرده و آسیب ایجاد کنند. در طول تولید، الیاف نساجی با افزودنی‌های شیمیایی متنوعی مانند ضدحریق، ضدباکتری، نرم‌کننده‌ها، فیلتر UV و رنگ‌ها آغشته می‌شوند. برخی از این مواد شیمیایی سمی هستند، از جمله BPA (بیس‌فنول A)، که می‌توانند سرطان‌زا، نوروتوکسیک یا مخل هورمون‌ها و سیستم تولیدمثل باشند.
تحقیقات اولیه نشان می‌دهند که این الیاف و افزودنی‌های‌شان می‌توانند به دستگاه گوارش آسیب بزنند، باعث استرس شوند، رشد را مختل کنند و پاسخ سیستم ایمنی را در موجوداتی مانند میگو، صدف‌داران و ماهی‌ها تغییر دهند. البته برخی مطالعات نیز اثرات کمی یا بدون اثر نشان داده‌اند.
در حال حاضر ما دقیقا نمی‌دانیم این مواد چه تهدیدی برای محیط‌زیست هستند، چون تنها تولیدکنندگان از ترکیبات دقیق آنها آگاهند. این امر فهم تهدید واقعی را دشوار می‌سازد. با این وجود، باید فرضیات مبنی بر دوستدار محیط‌زیست بودن الیاف غیرپلاستیکی را به چالش بکشیم و بازنگری‌کنیم.
برای رسیدن به این هدف، نیاز به شفافیت بیشتر درباره ترکیب محصولات روزمره داریم و باید آنها را آزمایش کنیم تا مطمئن شویم واقعا پایدارند وبه محیط آسیب نمی‌زنند. دفعه بعد که در فروشگاه بسته‌ای دستمال مرطوب با برچسب «زیست‌تجزیه‌پذیر» یا «دوستدار محیط‌زیست» دیدید، بهتر است پرسشگر باشید: آیا واقعا این‌طور است؟
زیر ذره‌بین
برچسب «زیست‌تجزیه‌پذیر» (biodegradable) از دهه ۱۹۷۰ رایج شد، زمانی که آگاهی از آلودگی پلاستیک و زباله‌های صنعتی افزایش یافت و مصرف‌کنندگان به‌دنبال گزینه‌های دوستدار محیط‌زیست بودند. این واژه به محصولاتی اشاره دارد که می‌توانند توسط میکروب‌ها، قارچ‌ها یا سایر عوامل طبیعی در محیط تجزیه شده و به مواد ساده‌تری مانند آب، دی‌اکسیدکربن و زیست‌توده تبدیل شوند. اما این برچسب الزاما به معنای تجزیه سریع یا بدون آسیب در محیط نیست، چون سرعت تجزیه به شرایط دما، رطوبت و وجود میکروارگانیسم‌ها وابسته است. امروزه بسیاری از محصولات مانند کیسه‌ها و دستمال‌های مرطوب از این برچسب برای جلب مشتری استفاده می‌کنند اما بدون قوانین شفاف و آزمایش‌های دقیق، این ادعاها می‌تواند گمراه‌کننده باشد و منجر‌به آسیب به رودخانه‌ها، دریاها و اکوسیستم‌ها شود.
فاجعه پنهان
این منسوجات می‌توانند از الیاف گیاهی یا حیوانی مانند پنبه یا پشم ساخته شوند یا الیاف شیمیایی و اصلاح شده‌ای مانند ریون یا ویسکوز باشند. معمولا برچسب «زیست‌تجزیه‌پذیر» روی بسته‌بندی آنها وجود دارد که نشان می‌دهد دوستدار محیط‌‌زیست‌اند، به سرعت تجزیه می‌شوند و جایگزینی امن برای پلاستیک هستند اما آیا واقعا این‌طور است؟ تیمی از پژوهشگران دانشگاه ایست آنجلیا و مرکز علوم شیلات، محیط‌زیست و آبزی‌پروری بریتانیا، در حال تحقیق در مورد پایداری و تأثیر جایگزین‌های پلاستیک زیست‌تجزیه‌پذیر در محیط‌های آبی، به بررسی آلودگی دستمال‌های مرطوب و میکروفیبر و چگونگی تأثیر آنها بر محیط‌زیست‌پرداختند.آنها دریافتند که برخی میکروفیبرهای غیرپلاستیکی می‌توانند به همان اندازه یا حتی بیشتر از پلاستیک مشکل‌آفرین باشند. اگرچه این الیاف آن‌قدرها پایدار نیستند و در چند هفته یا چند ماه به صورت کمپوست تجزیه می‌شوند اما همین مدت کافی است تا تجمع کرده و به گیاهان، حیوانات و انسان‌ها آسیب برسانند. پژوهش‌هایی از دانشگاه استیرلینگ نشان می‌دهد دستمال‌های مرطوب زیست‌تجزیه‌پذیر تا ۱۵ هفته در سواحل باقی می‌مانند و می‌توانند منبعی برای باکتری‌های مدفوعی و «ای‌کُلی» (E-coli) باشند. مطالعات دیگر نشان داده‌اند که الیاف غیرپلاستیکی می‌توانند تا دو ماه یا بیشتر در رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها باقی‌مانده و به صدها هزار میکروفیبر خرد شوند. این میکروفیبرها در آبراه‌ها فراوانند، به‌طوری‌که از صدف‌داران مثل صدف و میگو گرفته تا شکارچیان سطح بالا مثل کوسه‌ها و نهایتا غذاهایی که ما مصرف می‌کنیم، همه را آلوده کرده‌اند. آنها حتی در دوردست‌ها مانند کف دریاچه آرکتیک و اعماق اقیانوس‌ها یافت شده‌اند؛ هزاران کیلومتر دور از مراکز انسانی، که نشان می‌دهد دوام آنها بیش از آن چیزی است که تصور می‌کردیم.
خطرات الیاف غیرپلاستیکی
این میکروفیبرها وقتی در محیط آبی قرار می‌گیرند، بهراحتی توسط آبزیان بلعیده یا استنشاق می‌شوند، جایی که می‌توانند در بدن گیر کرده و آسیب ایجاد کنند. در طول تولید، الیاف نساجی با افزودنی‌های شیمیایی متنوعی مانند ضدحریق، ضدباکتری، نرم‌کننده‌ها، فیلتر UV و رنگ‌ها آغشته می‌شوند. برخی از این مواد شیمیایی سمی هستند، از جمله BPA (بیس‌فنول A)، که می‌توانند سرطان‌زا، نوروتوکسیک یا مخل هورمون‌ها و سیستم تولیدمثل باشند.
تحقیقات اولیه نشان می‌دهند که این الیاف و افزودنی‌های‌شان می‌توانند به دستگاه گوارش آسیب بزنند، باعث استرس شوند، رشد را مختل کنند و پاسخ سیستم ایمنی را در موجوداتی مانند میگو، صدف‌داران و ماهی‌ها تغییر دهند. البته برخی مطالعات نیز اثرات کمی یا بدون اثر نشان داده‌اند.
در حال حاضر ما دقیقا نمی‌دانیم این مواد چه تهدیدی برای محیط‌زیست هستند، چون تنها تولیدکنندگان از ترکیبات دقیق آنها آگاهند. این امر فهم تهدید واقعی را دشوار می‌سازد. با این وجود، باید فرضیات مبنی بر دوستدار محیط‌زیست بودن الیاف غیرپلاستیکی را به چالش بکشیم و بازنگری‌کنیم.
برای رسیدن به این هدف، نیاز به شفافیت بیشتر درباره ترکیب محصولات روزمره داریم و باید آنها را آزمایش کنیم تا مطمئن شویم واقعا پایدارند وبه محیط آسیب نمی‌زنند. دفعه بعد که در فروشگاه بسته‌ای دستمال مرطوب با برچسب «زیست‌تجزیه‌پذیر» یا «دوستدار محیط‌زیست» دیدید، بهتر است پرسشگر باشید: آیا واقعا این‌طور است؟
زیر ذره‌بین
برچسب «زیست‌تجزیه‌پذیر» (biodegradable) از دهه ۱۹۷۰ رایج شد، زمانی که آگاهی از آلودگی پلاستیک و زباله‌های صنعتی افزایش یافت و مصرف‌کنندگان به‌دنبال گزینه‌های دوستدار محیط‌زیست بودند. این واژه به محصولاتی اشاره دارد که می‌توانند توسط میکروب‌ها، قارچ‌ها یا سایر عوامل طبیعی در محیط تجزیه شده و به مواد ساده‌تری مانند آب، دی‌اکسیدکربن و زیست‌توده تبدیل شوند. اما این برچسب الزاما به معنای تجزیه سریع یا بدون آسیب در محیط نیست، چون سرعت تجزیه به شرایط دما، رطوبت و وجود میکروارگانیسم‌ها وابسته است. امروزه بسیاری از محصولات مانند کیسه‌ها و دستمال‌های مرطوب از این برچسب برای جلب مشتری استفاده می‌کنند اما بدون قوانین شفاف و آزمایش‌های دقیق، این ادعاها می‌تواند گمراه‌کننده باشد و منجر‌به آسیب به رودخانه‌ها، دریاها و اکوسیستم‌ها شود.
