سیاست خارجی مرجع خبری رسانه‌های جهان

مهدی خانعلی‌زاده، تهیه‌کننده و سردبیر برنامه سیاست خارجی‌، درباره رویکرد این برنامه به جام‌جم می‌گوید: از آنجا که سیاست خارجی و روابط بین‌الملل، حوزه‌ای بسیار تخصصی است، اغلب مخاطبان آن در فضای رسانه‌ای، نخبگان بوده‌اند و روایت‌های ارائه‌شده کمتر با مردم عادی ارتباط برقرار می‌کرده است. تلاش ما در برنامه سیاست خارجی این بود که همین مباحث و رویدادها و ادبیات تخصصی و علمی را با مثال‌ها و روایتی ارائه کنیم که مخاطب عادی نیز بتواند با آن ارتباط برقرار کند. به‌طور ویژه، چون قرار بود سیاست خارجی رویدادهای روز فضای بین‌الملل را که اتفاقات زیادی هم هستند پوشش دهد و از آنجا که این برنامه از شبکه سه، پربیننده‌ترین شبکه تلویزیون با مخاطب عمومی، پخش می‌شود، سعی کردیم قالب برنامه را به‌گونه‌ای تنظیم کنیم که برای همه قابل فهم باشد. خوشبختانه در چهار سال گذشته و به‌ویژه در شرایط کنونی که مخاطب به دنبال روایت و اطلاعات است و صرفا هم به شبکه خبر مراجعه نمی‌کند، توانستیم با همکاری و حمایت مدیران ارشد سازمان و مدیر شبکه سه، در روایتگری دور جدید جنگی که رژیم‌صهیونیستی علیه ایران تحمیل کرده موفق عمل کنیم.
  
اینجا همه دغدغه کیفیت دارند
وی در خصوص متخصص‌بودن عوامل برنامه که ‌به ارائه یک محتوای استاندارد روی آنتن منجر شده، می‌گوید: اهمیت این موضوع در آن است که ما مسائل تخصصی را با زبان ساده بیان می‌کنیم و حرفه‌ای به موضوعات می‌پردازیم. برخی همیشه دوگانه تعهد و تخصص را مطرح می‌کنند و می‌گویند این دو با هم جمع نمی‌شوند اما در شرایط اخیر، دیدیم که این موضوع کاملا ممکن است‌؛ به‌ویژه با تلاش عوامل فنی، کارگردان، منشی صحنه و صدابردار که کارشناس روابط بین‌الملل نیستند اما با تمام توان برای موفقیت برنامه تلاش می‌کنند. حتی منشی صحنه وقتی می‌بیند تصاویر یک خبرگزاری بهتر از تصاویر روی آنتن است، پیشنهاد می‌دهد که آنها پخش شوند‌؛ یعنی دغدغه کیفیت دارد. در برنامه سیاست خارجی مجموعه‌ای از بهترین کارشناسان جوان روابط بین‌الملل انتخاب شده‌اند تا هیچ‌گاه کمبود داده نداشته باشیم. یکی از مشکلات برنامه‌های طولانی‌مدت این است که کارشناسان و مجری‌ها پس از مدتی با تکرار اطلاعات روبه‌رو می‌شوند اما ما به پشتوانه تیم قوی چندزبانه خود این مشکل را نداریم و کارشناسان جوان با ادبیات قابل فهم برای مخاطب عام و جوان، که بخش عمده بینندگان شبکه سه را تشکیل می‌دهد، فعالیت می‌کنند.
تهیه‌کننده سیاست خارجی ادامه می‌دهد: استفاده از ابزارهای نوین مانند گرافیک، نمودار، آمار، تصاویر و ادبیات مناسب، به ما کمک کرده تا مفاهیم مهم و راهبردی حوزه سیاست خارجی مانند بازی با ریسک بالا، بازدارندگی و ضربه اول و دوم را هم علمی و هم قابل فهم برای عموم روایت کنیم. همین موضوع باعث شد در دو شب اول، شبکه الجزیره و برخی دیگر از رسانه‌ها، چندین بار به گفته‌های مجری و کارشناس برنامه استناد کنند و اخبار ایران را به نقل از سیاست خارجی پوشش دهند.
  
هم دروازه‌بانی خبر و هم جلب اعتماد مخاطب
دروازه‌بانی خبر در شرایطی که داده‌های بسیاری داریم، کار سختی است. خانعلی‌زاده در این خصوص می‌گوید: در بحث دروازه‌بانی خبر و راستی‌آزمایی، دو تیم ‌داریم: یک تیم مستقر در پخش شبکه و یک تیم دورکار. تیم دورکار رصد اولیه را انجام داده و اخبار، تصاویر و اینفوگرافی‌های لازم را انتخاب و ارسال می‌کند. تیم مستقر در پخش شبکه سه، آنها را راستی‌آزمایی و پالایش می‌کند و نهایتا تیم سردبیری به‌عنوان فیلتر سوم به جهت‌دهی و بازنشر، اخبار و محتواهایی را که از صحت و اعتبار آنها مطمئن است و در راستای منافع ملی قرار دارد، می‌پردازد. شاید تنها برنامه‌ای باشیم که در تلویزیون به اقدامات جنایتکارانه اسرائیل در لحظه می‌پردازیم اما با ادبیاتی که به پروپاگاندای طرف مقابل دامن نزند. یکی از دغدغه‌های مدیران رسانه این است که بازنمایی جنایات صهیونیست‌ها موجب تشویش و هراس نشود. خوشبختانه با مدل دروازه‌بانی خبر توانسته‌ایم اعتماد مخاطب را جلب کنیم و بسیاری از مردم، پس از شنیدن هر خبری در شبکه‌های اجتماعی، بلافاصله تلویزیون را روشن می‌کنند تا ببینند برنامه سیاست خارجی چه می‌گوید.
اما نکته مهم دیگر، استفاده برنامه سیاست خارجی از نظر کارشناسان در سراسر جهان است. کما این‌که در زمان تشییع شهید نصرالله نیز این مسأله به خوبی دیده شد و برنامه سیاست خارجی محتوای اختصاصی از آنجا روی آنتن برد. خانعلی‌زاده در این رابطه بیان می‌کند: همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، بیش از یک دهه است که به طور تخصصی در حوزه سیاست خارجی و روابط بین‌الملل فعالیت می‌کنیم. نکته جدید این است که با توجه به شرایط خاص، نیاز به اطلاعات به‌روز و مستمر داریم. با حدود ۳۰ کارشناس برجسته در ارتباطیم و از آنها خواسته‌ایم گوش‌به‌زنگ باشند و اختصاصی با ما همکاری کنند‌؛ به همین دلیل، در تمام ساعات شبانه‌روز و با وجود اختلاف ساعت در نقاط مختلف جهان، همواره کارشناس و تحلیلگر در اختیار داریم. این پراکندگی جغرافیایی باعث شده از آمریکای لاتین، شرق آسیا، قفقاز و سایر مناطق نیز تحلیلگر داشته باشیم و بتوانیم رویدادها را از زوایای مختلف و با ادبیات متنوع برای مخاطب روایت کنیم. برای مثال، یک کارشناس اهل آمریکای لاتین یا یک تحلیلگر عرب‌زبان، هر کدام از منظر خود به تحلیل رویدادها می‌پردازند و این جامعیت، نقطه قوت برنامه است.
  
پیوست رسانه‌ای در فضای مجازی
وی ادامه می‌دهد: در شرایطی که عطش خبر و اطلاعات در جامعه بالاست و مخاطبان درخواست‌های زیادی برای توضیح بیشتر درباره موضوعات مختلف دارند، تلاش می‌کنیم ضمن به‌رسمیت‌شناختن این نیاز، با سه فیلتر کارشناسی که پیش از این گفتم، اطلاع‌رسانی دقیق و باکیفیت ارائه دهیم. این رویکرد فقط به تلویزیون محدود نمی‌شود و برنامه سیاست خارجی در فضای مجازی نیز فعال است. به‌عنوان مثال در شبکه‌های اجتماعی برنامه که زیر نظر شبکه سه و معاونت مجازی صداوسیما اداره می‌شود نیز، با بارگذاری کلیپ‌ها، مخاطبان سؤالات خود را مطرح می‌کنند و تیم کارشناسی ما نیز پاسخگوست و روشنگری می‌کند. در نهایت، با طراحی یک کانال و رسیدن به فرمولی جامع، توانسته‌ایم یک پیوست رسانه‌ای کامل ایجاد کنیم که خروجی آن به‌عنوان یک نمونه موفق آزمایشگاهی برای نسخه جامع رسانه‌ای کشور عمل می‌کند. شایان ذکر است که سخنگوی محترم وزارت امور خارجه نیز در تماس‌هایی که با ایشان داشتیم، پس از وقوع برخی رویدادها و اقدامات مثبت وزارت متبوع خود، تأیید کردند که این اقدامات می‌تواند با همین ادبیات و گفتار در برنامه سیاست خارجی بازنشر شود. همچنین، زمانی که سخنگوی وزارت خارجه تصویر یکی از کودکان ورزشکاری که توسط صهیونیست‌ها کشته شده بود را در نشست خبری خود نشان داد، ما نیز همان تصویر را در برنامه پخش کردیم. در حقیقت بستر طراحی‌شده برای برنامه سیاست خارجی یک نمونه موفق از نسخه جامع رسانه‌ای است که همواره مد نظر ما بوده است. به این معنا که وزارت امور خارجه، صداوسیما، رسانه‌های مکتوب و فضای مجازی هرکدام به صورت مستقل فعالیت می‌کنند اما هماهنگی ارگانیکی میان آنها شکل گرفته که خروجی نهایی به نفع منافع ملی کشور است.
پرسش دیگری که این تهیه‌کننده به آن پاسخ می‌دهد پرداختن به پروتکل‌های رسانه‌ای نشر اخبار در شرایط بحران است. وقتی مخاطب شبکه‌های مختلف را کنار گذاشته تا برنامه سیاست خارجی را انتخاب کند، رسالت برنامه در تبیین این مسائل نیز سنگین‌تر می‌شود. خانعلی‌زاده در این رابطه عنوان می‌کند: در این خصوص، برای متناسب‌سازی با ساختار برنامه که هم نام و هم رویکرد آن سیاست خارجی است، از مصادیق تاریخی در فضای بین‌المللی بهره می‌گیریم تا نشان دهیم برخی رفتارها در جامعه آسیب‌زا و برخی دیگر کمک‌کننده هستند. به‌عنوان مثال، اگر نیاز باشد توصیه کنیم به برخی اماکن نزدیک نشوید یا برخی اقدامات را انجام ندهید یا بازنشر نکنید، این موارد را با ادبیاتی منطبق بر منافع ملی و تاریخ روابط بین‌الملل به مردم منتقل می‌کنیم. این نیز بخشی از وظایف ماست‌؛ چراکه تیم واکنش سریع شبکه سه و برنامه سیاست خارجی صرفا به تحلیل روابط بین‌الملل نمی‌پردازد، بلکه تلاش می‌کند توصیه‌های اجتماعی و امنیتی مرتبط با بحران‌ها را نیز با ادبیات برنامه به مخاطبان ارائه کند.

روایت حضور رئیس رسانه‌ملی در پشت صحنه
تهیه‌کننده برنامه سیاست خارجی گفت: در همین شب‌های گذشته، ریاست محترم سازمان برای قدردانی از عوامل برنامه در استودیو حضور یافتند و تأکید کردند که مردم اولین و جدیدترین تصاویر و دقیق‌ترین تحلیل‌ها را در «سیاست خارجی» می‌بینند. حتی از ما خواستند به سایر بخش‌های خبری و برنامه‌ها نیز کمک کنیم، چرا که ما مطالب و ویدئوها را راستی‌آزمایی می‌کنیم و هر چیزی را بازنشر نمی‌دهیم‌؛ به همین دلیل می‌توانیم یک منبع قابل اعتماد باشیم.  خانعلی‌زاده در تشریح فعالیت‌های این برنامه در شب‌های گذشته هم عنوان می‌کند: از ابتدای حمله رژیم‌صهیونیستی در بامداد جمعه، برنامه  سیاست خارجی بی‌وقفه روی آنتن شبکه سه بوده و به برنامه اصلی شبکه  تبدیل شد. همان روز جمعه که عملیات تروریستی اسرائیل علیه ایران انجام شد، رکورد پخش همزمان را شکستیم. آقای فارسیجانی، مدیر پخش شبکه سه، که از مدیران باسابقه سازمان هستند، گفتند در بیش از ۲۰ سال فعالیت‌شان، چنین برنامه‌ای را روی آنتن ندیده‌اند. برای پوشش ۲۴ ساعته اخبار، شیفت‌بندی کردیم تا همکاران هم بتوانند به مطالعات بیشتر و تحلیل بهتر برسند و هم استراحت داشته باشند. سه تیم تشکیل دادیم تا صبح و شب به طور مداوم اخبار را پوشش دهیم. به‌عنوان نمونه، آخرین اخبار عملیات ایران در برنامه یکشنبه‌شب با همکاری جناب آقای طهماسبی ارائه شد و چند ساعت بعد، بامداد و پس از نماز صبح، من مجددا عملیات جدید ایران را برای مردم روایت کردم. خوشبختانه تا امروز توانسته‌ایم رضایت خوبی از مخاطبان دریافت کنیم‌؛ هم بازخوردهایی که از طریق سامانه ۱۶۲ به سازمان داده شده و هم واکنش‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی داشته‌ایم، بسیار دلگرم‌کننده بوده است. از بامداد جمعه، برنامه سیاست خارجی به صورت ۲۴‌ساعته روی آنتن شبکه سه بوده و در روز جمعه، به طور کامل تنها برنامه پخش‌شده از این شبکه بود. پس از آن نیز شبکه سه برنامه ثابت دیگری نداشت و پخش برنامه در میان مسابقات والیبال، فوتبال، مستندها و فیلم‌های نمایشی ادامه یافت و مدیریت پخش شبکه سه همراه با برنامه سیاست خارجی  بود.