چهار دهه کنشگری زنان

وضعیت‌زنان درایران پیش‌وپس‌ازانقلاب اسلامی نشان‌دهنده یک‌دگرگونی‌عمیق‌درساختاراجتماعی کشوراست وحالا افتخارآفرینی‌های زنان، از ثمرات دوران بعد از انقلاب اسلامی است که بر کسی پوشیده نیست.آمارها حکایت از رشد چشمگیر شاخص‌هاى اجتماعى زنان در سال‌های بعد از انقلاب اسلامى دارد؛ انقلابی که نقش زنان در پیروزی آن، برجسته و منحصر‌به‌فرد بود و تحولات اساسی در نظام سیاسی کشور و فرهنگ جامعه به‌وجود آورد و این تحولات در حوزه حقوق زنان نیز چشمگیرتر بود. در حالی‌که رژیم شاهنشاهی خواهان این بود تا زن ایرانی را همچون زن غربی جلوه دهد اما در چهل‌و‌اندی سال پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، تلاش شد تا در حد امکان از استعداد فکری و توانمندی عظیم زن برای تعالی او و جامعه استفاده شود. این امر در درجه اول در جهت تحکیم بنیان خانواده به‌عنوان اصل اساسی و تعالی جامعه مدنظر قرار گرفت؛یعنی بعد از انقلاب اسلامی، زن مسلمان ایرانی جایگاه اصلی خود را نخست درنهاد خانواده وسپس درعرصه‌های مختلف پیدا کرد.انقلاب اسلامی،تحولی عظیم در حوزه‌های گوناگون برای زنان به‌وجود آورد تا آنان نیز از این تغییرات بی‌نصیب نمانند.
 
وضعیت بی‌بند‌و‌بارانه زنان در رژیم پهلوی
پیش از انقلاب و در شرایطی که برخی از طبقات اجتماعی،دختران و زنان خود را ازکسب علم و فضیلت بازمی‌داشتند اما امام خمینی‌(ره) همواره خواهان حضور جدی بانوان درعرصه‌های علمی و فرهنگی بودند و برحضور فعال زنان درعرصه‌های سیاسی و اجتماعی و مشارکت درصحنه‌های مختلف تاکید داشتند. مینو اصلانی، رئیس اندیشکده زن و خانواده دانشگاه جامع امام حسین‌(ع) در گفت‌وگو با جام‌جم ضمن بیان این‌که پیشرفت زنان در قبل و بعد از انقلاب اصلا قابل قیاس نیست، می‌گوید: «در عرصه کنشگری فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی؛ درپیش ازانقلاب، زنان مبارزی بودندکه مبارزه سیاسی رابا رژیم منحوس پهلوی داشتند یا حرکت‌هایی که در دوران قاجار کم‌و‌بیش رخ می‌داد و زنان مسلمان به لحاظ تکلیف شرعی‌شان، نقش‌آفرینی می‌کردند. تقریبا در هیچ عرصه دیگری زمینه حضور و بروز فعالیت زن با هویت زنانه‌اش و با رعایت حدود الهی فراهم نبود.» 
وی می‌افزاید: «اگر هم پیش از انقلاب حوزه‌ای بود، زنان در آن نقشی نداشتند چرا که اگر تعداد کمی هم مایل به حضور بودند، باید با وضعیتی که رژیم تعیین کرده بود وبدون حفظ حریم و جایگاه زنانه خودشان حضور پیدا می‌کردند. بنیاد اشرف و بنیاد پهلوی از نهادهایی بودند که زن ایرانی را به سمت غربی‌شدن پیش می‌بردند و اگرکسی مایل به حضوردرآنهابود باید قیدوبندهای مذهبی‌اش را کنار می‌گذاشت.» 
 
نقش‌آفرینی سیاسی زنان پس از انقلاب
آمارهای مرتبط با حضور موفق زنان کشورمان پس از پیروزی انقلاب اسلامی در عرصه‌های مختلف اجتماعی، علمی، سیاسی، اقتصادی و ورزشی گواه نقش‌آفرینی مثبت و چشمگیر این قشر اثرگذار جامعه است. زنانی که رمز موفقیت و سعادت ایران اسلامی هستند. اصلانی نیز در این‌باره توضیح می‌دهد: «همین که زمینه فراهم شد و رهبر کبیر انقلاب، حضور زنان را نه فقط زمینه‌سازی کردند بلکه واجب دانستند که زنان در عرصه‌های مختلف علمی، فرهنگی، رسانه‌ای و... قرار بگیرند و انقلاب را شکل دهند و در اصلی‌ترین مقدرات حکمرانی حضور جدی و فعال داشته باشند؛ به‌طوری‌که زمینه حضور زنان در انتخابات مختلف از خبرگان رهبری تا مجلس و سایر موضوعات فراهم شد و زنان با اراده و اعتماد به نفس در یک محیط سالم اجتماعی توانستند نقش‌آفرین باشند.» 
وصریح‌ترین موضعگیرى انقلاب اسلامى نسبت به مشارکت زنان در قانون اساسى جمهورى اسلامى انعکاس یافت. اولین جایگاه حضور زنان در عرصه سیاست، در مجلس شوراى اسلامى بروز و ظهور یافت و درصد نمایندگان زن مجلس هر‌چند در ابتداى انقلاب با کاهش رو‌به‌‌رو بود ولى در سال‌هاى پس از آن افزایش یافت.
 
حضور زنان در تمام عرصه‌ها
درحکومت پهلوی به زنان یک آزادی ظاهری داده شده بود؛ آزادی‌ای که تنها به معنای رهاشدن ازقید وبندهای مذهبی بود اما آزادی و حضور در مشارکت‌های اجتماعی وسیاسی برای چنین رژیمی به‌هیچ‌وجه قابل قبول نبود. اصلانی نیز با اشاره به رشد چشمگیر زنان پس از انقلاب به ما توضیح می‌دهد: «سرعت پیشرفت کنشگری زنان به‌گونه‌ای بود که در مقایسه باکشورهای مدعی و به‌ظاهر پیشرفته، در مدت زمان کمتری شکل گرفت.حتی زنان در ابتدای انقلاب و درابعاد دفاع از کشور و درقالب گروه‌های بسیج آموزش دیدند. اکثر زنان در سطح مساجد، آموزش‌های نظامی را طی کردند که در سطح دنیا بی‌نظیر است. میلیون‌ها زن آمدند و آموزش‌های نظامی را سپری کردند چراکه کشوردرمعرض خطرات حمله قرار داشت.» اوهمچنین معتقد است که در دوران پس از دفاع‌مقدس که فصل زرینی است، شاهد حضور و نقش‌آفرینی زنان در جبهه‌های غرب و جنوب بودیم که ایستادگی و مقاومت آنها واقعا مثال‌زدنی است، چرا که دشمن مایل بود شهرها از سکنه خالی شود و آنها بتوانند به‌راحتی نفوذ پیدا کنند و حضور زنان به همراه فرزندان‌شان یکی از مهم‌ترین راه‌هایی بود که دشمن را ناامید و زمینگیر می‌کرد.
 
درخشش زنان ایرانی در سکوهای مختلف 
و حالا پس از انقلاب اسلامی و با گذشت سال‌های زیاد، شاهد زنانی هستیم که در عرصه‌های مختلف حرف اول رادرمنطقه می‌زنند و تصویرشان گاهی در مقام نخبه و دانشمند، گاهی وزرشکار و مدال‌آور و گاهی زن موفق ایرانی و...درصفحات اول روزنامه‌ها و مجلات داخلی و خارجی به چشم می‌خورد.مینو اصلانی نیز دراین مورد با ماهم‌نظر است وعنوان می‌کند:«بعد از دوران دفاع‌مقدس هم زنان به سرعت در کرسی‌های علمی وعرصه‌های ورزشی درخشیدند، به‌طوری‌که بعد ازانقلاب ودرعرصه ورزشی، زنان بیش از ۳۰۰ درصد رشد داشتند. از نظر حضور داوران و مربیان و کمک‌مربیان زن که در فدراسیون‌ها تربیت شدند، شاهد این هستیم که حضور زنان و دختران قهرمان در این عرصه حتی بیش از سایر کشورهاست.» به گفته اصلانی در عرصه هیات علمی هم بیش از ۳۰ درصد از اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها را زنان تشکیل می‌دهند.

فرصت شکوفایی زنان
پیروزی انقلاب اسلامی ایران، فصل جدیدی را در نقش‌آفرینی زنان ایفا کرد؛ فصلی که منجر به حضور بیشتر و فعال‌تر آنان در عرصه‌های مختلف شد و آنان توانستند در مشاغل گوناگون و نهادهای اجتماعی، براساس شایستگی‌های خود و در چارچوب قوانین اسلامی، نقش مؤثری ایفا کنند. چه بسا رهبر انقلاب هم در این‌باره می‌گویند: «در کشور ما در هیچ مقطعی از تاریخ، نه در گذشته، نه در دوران غربزدگی، این همه زن تحصیلکرده نداشتیم؛ این همه زن فعال در اجتماع، در فعالیت‌‌های فرهنگی، در فعالیت‌های علمی نداشتیم؛ این همه بانوی مؤثر در سرنوشت اجتماعی نداشتیم؛ این همه بانوان دارای فهم سیاسی و تحلیل سیاسی نداشتیم.» و اینجاست که متوجه این موضوع می‌شویم که انقلاب معنای جدید و تازه‌ای به زنان بخشید.