شکایات پزشکی نیازمند شیوه‌نامه

وقایعی که بخشی از بحران «قصور پزشکی» درایران را نشان می‌دهد و می‌تواند سلامتی و جان افراد بسیاری را تهدید کند.  ماجرای آمار و ارقام اعلامی درخصوص قصور پزشکی حکایت مشت نشان خروار است! با وجود این اگرچه آمارها نشان می‌دهد سالانه حدود ۴۵ هزار نفر به‌دلیل اشتباهات پزشکی و دارویی آسیب می‌بینند، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی ایران به جام‌جم می‌گوید‌: ایران کمترین میزان قصور پزشکی را در میان کشورها دارد و اکنون نرخ آن زیر یک درصد است اما از آنجایی که در ایران پروتکل مشخصی برای ثبت شکایات پزشکی وجود ندارد، در پشت این آمارهای رسمی، پرسش‌های بسیاری نهفته است و قطعا بسیاری از موارد به‌سادگی از نظرها پنهان می‌مانند!
   
نگاهی به آمارهای جهانی قصور پزشکی
قصور پزشکی در سطح جهانی یک بحران بهداشت عمومی است که میلیون‌ها نفر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین می‌زند که ۱۰ درصد از بیماران در کشورهای پیشرفته به‌دلیل قصور پزشکی دچار آسیب‌های جدی می‌شوند. این خطاها شامل تشخیص نادرست، تجویز داروهای اشتباه، اشتباهات جراحی و نقص درمراقبت‌های پرستاری است.همچنین این سازمان گزارش می‌دهد که ۱۲ میلیون نفر در سراسر جهان به‌دلیل خطاهای دارویی، از‌جمله تجویز اشتباه دارو، مصرف دوزهای نادرست یا ترکیب داروهای ناسازگار، دچار آسیب می‌شوند. در این میان حدود ۲۰۵ هزار نفر به‌دلیل خطاهای دارویی در کشورهای صنعتی جان خود را از دست می‌دهند. گزارشی از بنیاد ملی ایمنی بیمار (National Patient Safety Foundation) نیز نشان می‌دهد که ۵۰‌میلیون عمل جراحی در هر سال در جهان انجام می‌شودوحدود۳۰۰هزاراشتباه جراحی به‌وقوع می‌پیوندد که شامل اشتباهات مختلف از‌جمله جراحی اشتباه روی بیمار، رها شدن وسایل جراحی در بدن و مشکلات بعد از جراحی است. اگرچه آمار و ارقام نشان می‌دهد که در حال حاضر این مسأله یک چالش جهانی است اما این ماجرا به‌دلیل نبود آمار دقیق از میزان خطاهای پزشکی در کشورهای درحال‌توسعه‌ای مثل ایران نگران‌کننده  می‌شود.
   
یک قصور ناچیز!
در حال حاضر بسیاری از قربانیان خطاهای پزشکی به‌دلیل ترس از انتقام، نبود آگاهی یا پیچیدگی‌های قانونی، از پیگیری شکایات خود صرف‌نظر می‌کنند و در چنین شرایطی، خطاهایی که ممکن است جان افراد را به خطر بیندازد یا آسیب‌های جبران‌ناپذیری به سلامت آنها وارد کند، بدون هیچ‌گونه گزارش دقیقی گسترش می‌یابد. با این‌حال رضا لاری‌پور، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی کشور در گفت‌وگو با جام‌جم بیان‌می‌کند: در ایران یکی از کمترین قصور پزشکی وجود دارد به‌طوری‌که عدد ثبت شده زیر یک درصد و بعضا ۰.۳ و ۰.۷درصد است، درحالی‌که در کشوری مثل آمریکا  این نرخ بین ۳ تا ۷ درصد است. وی می‌افزاید: تفاوتی که بین ما و کشورهای پیشرفته وجود دارد، این است که این کشورها پروتکل‌های مشخصی برای ثبت خطای پزشکی دارند که این پروتکل در کشور ما وجود ندارد. 
 
اجماع جمعی به نفع پزشک وجود ندارد 
لاری‌پور افزایش ۳۰ درصدی پرونده پزشکی در هیات‌های انتظامی سازمان نظام پزشکی را ناشی از افزایش گرایش افراد به انجام امور زیبایی و نبودیک ساز‌و‌کارمشخص درتعیین تعرفه‌های زیبایی می‌داندومی‌گوید: تا چند سال قبل حوزه دندانپزشکی در پایین‌ترین سطح شکایات قرارداشت اما درحال حاضر حوزه زیبایی آن درصدر شکایات‌ما‌ست.معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی کشور با اشاره به روند رسیدگی به شکایات می‌افزاید:درحال حاضر ثبت و رسیدگی به شکایت پزشکی از طریق مراجع مختلف مثل تعزیرات، سازمان نظام پزشکی و پزشکی‌قانونی‌ امکان‌پذیر است که درهیأت‌های انتظامی نمایندگانی ازقوه‌قضاییه  نیز حضور دارند که الزاما پزشک نیستند، بنابراین بحث عدم به نتیجه رسیدن پرونده‌ها به‌دلیل تضاد منافع در جلسات رسیدگی منتفی است، زیرا علاوه بر حضور نمایندگان قوه قضاییه، بسیاری از پزشکان نیز با یکدیگر تضاد منافع دارند و بنابراین در هیأت‌های ما یک اجماع جمعی به نفع پزشک وجود ندارد.
   
تضاد منافع نداریم 
دکتر خلیل صداقت‌پیشه،عضو کمیسیون پزشکی‌قانونی در گفت‌وگو با جام‌جم درخصوص فرضیه تضاد منافع در بحث رسیدگی به شکایات پزشکی و تغییر درنتیجه پرونده‌ها می‌گوید: به‌طورکلی کمیسیون‌هایی که برای رسیدگی به یک شکایت تشکیل می‌شوند متشکل از یک نفر و براساس نظر او نیست.وی می‌افزاید: وقتی شکایتی ثبت می‌شود ابتدا یک کمیسیون سه نفره تشکیل می‌شود و اگر فرد شکایت داشته باشد کمیسیون پنج نفره و درصورت شکایت مجدد کمیسیون هفت نفره و به همین ترتیب پیش می‌رود تا کمیسیون عالی تشکیل شود. نکته‌ای که وجود دارد این است که کمیسیون‌های پزشکی فقط نقش مشاور دارند و حکم را فقط قاضی پرونده صادر می‌کند. اگرچه به‌ندرت پیش می‌آید که یک قاضی به این نظر کمیسیون پزشک توجه نکند اما به لحاظ قانونی مجبور نیست که نظر کمیسیون را اعمال کند. صداقت‌پیشه ادامه می‌دهد: با این ساز‌و‌کاری که در روند شکایات گذاشته شده، فرد بارها می‌تواند شکایت کند و قانون هم این است که در کمیسیون بعدی نباید اعضای کمیسیون قبلی وجود داشته باشد، بنابراین بعید است که تضاد منافع در روند پرونده اثرگذار باشد، مگر آن‌که فرد شاکی از نفوذ بسیار بالایی برخوردار باشد!

ضعف نظارتی
صداقت‌پیشه، عضو کمیسیون پزشکی قانونی یکی از اشکالات اساسی دررسیدگی به مسأله قصور پزشکی را ضعف نظارتی وزارت بهداشت می‌داند و می‌گوید: متاسفانه در حال حاضر وزارت بهداشت نمی‌تواند یا نمی‌خواهد مقابل پزشکانی که خارج از تخصص‌شان فعالیت پزشکی دیگری را انجام می‌دهد، بگیرد! وی می‌افزاید: مثلا حوزه پوست در حال حاضر حوزه‌ای است که تقریبا هر پزشکی در آن دخالت می‌کند. صداقت‌پیشه با بیان این‌که قوانین مشخص بوده و مشکل در نظارت است، بیان می‌کند: متاسفانه در حال حاضر برخی ازکارمندان ازبخش‌های مختلف وزارت بهداشت کلینیک راه‌اندازی کرده‌اندوبعد هم صنف تشکیل داده‌اندوهفتگی و ماهانه همدیگر را ملاقات می‌کنند و مشکلات یکدیگر را پوشش می‌دهند.اگر واقعا وزارت بهداشت می‌خواهد این وضعیت را ساماندهی کند باید جلوی انجام فعالیت‌های زیبایی توسط هر پزشک غیرمتخصص رابگیرد اما متاسفانه اراده‌ای برای این کار وجود ندارد. با تمام اینها و با وجود آن‌که مسیر برای شکایت از قصور پزشکان باز است و پیگیری‌های لازم هم انجام می‌شود، ‌شاید بهتر باشد نظارت و بازآموزی و آموزش‌های در حین خدمت را بیشتر جدی بگیریم تا آمارهای قصور پزشکی به حداقل برسد.