باران هم کاری نکرد

آن قدرکه شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، در روزی که تهران وشهرهای صنعتی، رنگ و بوی باران را به خودش دید هم خبرهای خوشی برای ساکنانش نداشت و روز گذشته، شاخص کیفیت هوا روی عدد ۱۵۶قرار گرفت‌؛ عددی که نشان‌دهنده هشدار قرمز و هوای ناسالم تهران برای گروه‌های حساس جامعه در یک هوای بارانی بود. این‌طور که متخصصان هواشناسی و کارشناسان محیط‌زیست می‌گویند، انگار که بارش باران، لزوما باعث کاهش آلودگی هوا نمی‌شود.
«باران هم می‌تواند در کاهش آلودگی تأثیرگذار باشد، اما نه به اندازه وزش باد!» این را صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی کشور می‌گوید و معتقد است که باران از دو جنبه در کم‌کردن میزان آلایندگی تأثیرگذار است: «اصلی‌ترین تأثیر باران این است که بخشی از آلاینده‌های هوا را در خود حل می‌کند و به زمین می‌ریزد‌؛ اتفاقی که طبیعتا باعث کم‌شدن حجم آلایندگی می‌شود. 
نکته دوم هم این است که در زمان بارندگی، با شرایط ناپایداری جو مواجه هستیم‌؛ ناپایداری‌هایی که باعث می‌شود اختلاط لایه مرزی افزایش پیدا کند و به پاکیزگی هوا کمک کند. چنان‌که اگر این اتفاق برعکس رخ به‌دهد و پدیده کم‌شدن ارتفاع لایه اختلاط هوا منجر شود، با افزایش غلظت آلاینده‌ها روبه‌رو خواهیم بود.»
ضیاییان به بارندگی‌های فعلی اشاره می‌کند و از وضعیت سنجده‌های هوا می‌گوید: «واقعیت این است که برای بارندگی روز گذشته، انتظار تأثیر بهتری در پاکی هوا و حجم آلاینده‌ها داشتیم اما همچنان سنجده‌های ما به گونه‌ای است که در شرایط رطوبت، عدد نسبتا درشتی را برای آلودگی نشان می‌دهد.»
   
چشم‌انتظار وزش باد در شهر
این ذهنیت نادرست است که بارش باران لزوما باعث کاهش آلودگی هوا خواهد شد. معمولا وزش باد با سرعت حداقل چهار یا پنج متر برثانیه می‌تواند کیفیت هوا را افزایش دهد اما بارش باران اگر با تهویه مناسب همراه نشود، نمی‌تواند به بهبود کیفیت هوا کمک کند. این‌طور که ضیاییان به جام‌جم می‌گوید، وزش باد، اثر بیشتری نسبت به بارندگی دارد و به‌طورکلی، باد از اساسی‌ترین علت‌های تهویه هوا برای هر شهر است و از درجه اهمیت بالاتری نسبت به باران برخوردار است‌؛ آن‌قدر که شاید بهتر باشد نگاه‌مان را عوض کنیم و برای رفع آلودگی هوا، بیشتر به‌شدت تکان‌های برگ درختان توجه کنیم تا خیس‌خوردگی برگ‌های روی زمین! 
   
خطر اسیدی شدن!
باران اسیدی، یکی از پیامدهای آلودگی هواست. گازهای تولید شده از سوختن سوخت‌های مختلف با اکسیژن موجود در هوا و بخار آب واکنش داده و به اسیدهایی تبدیل می‌شوند که همراه باران روی سطح زمین می‌بارند. آنچه که قریب به اتفاق متخصصان هواشناسی و محیط‌زیست بر آن اتفاق نظر دارنداین است که اسیدی‌شدن زمین توسط باران اسیدی، اثرات مخربی بر اکوسیستم‌ها دارد و خطر قابل‌توجهی برای موجودات زنده محسوب می‌شود. این‌طور که صادق ضیاییان می‌گوید، ایجاد باران‌های اسیدی، کاملا به عناصر آلوده‌کننده هوا بستگی دارد.یعنی صرفا با بالا بودن شاخص آلودگی هوا نمی‌توان احتمال باران اسیدی را داد بلکه آنچه اسیدی بودن یا نبودن بارش باران در روزهای آلوده را مشخص می‌کند، آلاینده‌های آلوده‌کننده هواست: «ما از بارش باران در هر شرایطی خوشحال می‌شویم اما طبیعتا آنچه که می‌تواند به بهبود وضعیت آلودگی هوا کمک کند، یک وزش باد قابل‌توجه است که بدون هیچ اما و اگری و احتمال خطری مانند باران اسیدی، بتواند غلظت آلاینده‌ها را به طرز چشمگیری کم کند.» موضوعی که رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی کشور بر آن تاکید دارد.البته که هر بارانی در وقت آلودگی، باران اسیدی نیست. موضوعی که صادق ضیاییان آن را تأیید می‌کند و از لحظات اولیه بارش باران در وقت آلودگی می‌گوید: «هر بارانی در وقت آلودگی هم نمی‌تواند باران اسیدی باشد اما بهتر است از قرار گرفتن در زیر باران بعد از آلودگی، در دقایق و لحظات اولیه بارش پرهیز کنیم‌؛ در واقع اگر در هوای آلوده اکسیدهای نیتروژن، گوگرد یا سولفور و عناصر قوی‌تری وجود داشته باشد، باران‌ها می‌تواند به‌صورت اسیدی فرونشینی کند و با توجه به شرایط جوی این‌ روزهای تهران، بارش باران‌های اسیدی خیلی هم دور از انتظار نیست!» بدیهی است که هرچه این باران تداوم داشته باشد، از غلظت آلاینده‌ها و اسیدی بودن باران کم می‌شود و طبیعتا مضراتش هم کم و کمتر خواهد شد.