همچنین این سخنان، نقشه راهی برای مسئولان فرهنگی و برنامهریزان در دستگاههای اجرایی و نقنینی است که براساس آن، شیوههایی برای عملی کردن این رهنمودها را برنامهریزی کنند و محیط و امکانات مناسبی برای ثبت و بهرهمندی هنرمندانه از خاطرات شهدا به وجود آوردند.
فرهنگ را به صورت کامل باید دید
نکته اول و مهمی که رهبر انقلاب بر آن تأکید داشتند و از صحبتهایشان درباره شهر اصفهان و اهمیت تاریخی آن در فرهنگ ایرانی و اسلامی برمیآید، توجه به فرهنگ به عنوان یک مجموعه دارای بافتار و پیوستار و یک بسته کامل است. بسیاری از برنامهریزیهای فرهنگی در کشور ما بدون توجه به این نکته صورت میگیرد. به این معنا که بخشی از فرهنگ مورد توجه قرار میگیرد اما بخشهای دیگر به اندازه آن مورد توجه قرار نمیگیرد و ما در تحلیل و برنامهریزی فرهنگی، بخشهایی را فربه و بخشهایی را لاغر میکنیم و این مسأله به خودی خود آسیب زاست و از رشد متوازن و سالم در این حوزه جلوگیری میکند.رهبر انقلاب با اشاره به وجود مسیر روشن شهادت و ایثارگری در اصفهان از شهید مدرس تا شهدای اخیر مدافع حرم و امنیت و نیز فهرست بلند علمای بزرگ این منطقه، فرمودند:«اصفهان نشان میدهدکه جریان تدین وتشرع باجریان علم و صنعت و فرهنگ و تمدن و امثال اینها درهمتنیدهاند؛ نهفقط منافاتی با هم ندارند، بلکه اصلا درهمتنیده هستند. این نمونهای از تمدن ایرانی ماست؛ تمدن ایرانی که روزگاری در قله تمدن بشری قرارداشته، ازقدیم، از قبل از اسلام حتی با دین همراه بوده، با تدین همراه بوده. اینکه بعضی تلاش میکنند،سعی میکنند پیچومهرههای مجموعه تمدن ایرانی رابه زور ازهمدیگر باز کنند، بین دین و بین علم و صنعت و فرهنگ و هنر ومانند اینها فاصله بیندازند، این کار،هم غلط و خلاف واقع است، هم بیهوده است و امکانپذیر نیست. امروز هم بهترین جوانان ما در پیشرفتهترین مراکز علمی ما مشغول کارند؛ امروز هم اینجوری است.»
تأکید رهبر انقلاب بر درهم تنیدگی دین، صنعت، هنر و دانش در تمدن ایرانی و اسلامی، وظیفه اندیشکدهها و مراکز پژوهشی در دانشگاهها و حوزههای علمیه را برای تحلیل و نبیین این مجموعه درهم تنیده، بزرگ و تاریخمند را بیشتر میکند. باید این «آمیختگی و درهمتنیدگی دین و نشانههای تمدنی در تمدن ایرانی» را با پژوهشهای علمی و دقیق، به دادههای قابل بهرهبرداری تبدیل کرد و از آن برای برطرف کردن ضعفهای امروزمان استفاده کنیم. به عبارت دیگر در بخشهای مختلف فرهنگ، دانش و فناوری امروز هرجا که این امتزاج تاریخی دچار گسست شده است، بشناسیم و برای ایجاد پیوند دوباره میان این بخشها برنامهریزی عملی داشته باشیم.
انتشار کتاب، لازم است ولی کافی نیست
یکی از تأکیدات رهبر انقلاب در این دیدار این بود که درجمعآوری و انتشارخاطرات شفاهی وتاریخ انقلاب وزندگی شهدا باید به مسیر درخشانی که دراین سالهابه همت اهل فرهنگ و نویسندگان انقلابی، آغاز شده است، ادامه داد.رهبر انقلاب، در این زمینه بر نقش تأثیرگذار و جریانساز جمعآوری و انتشار تاریخ شفاهی دفاعمقدس تأکید کردند وگفتند:«یاد این شهدا خودش احیاکننده و بهوجودآورنده روحیات برجسته و مجاهدتآمیز جوان امروز است.یعنی واقعازندگی شهیدکاظمی تولیدکننده شهید حججی است».
واقعیت این است که با به وجود آمدن و قدرت گرفتن جریان ثبت و انتشار تاریخ شفاهی دفاعمقدس و انقلاب اسلامی، بسیاری از جوانانی که آمادگی فکری و روحی برای قرارگرفتن در مسیر ایثار و شهادت را داشتند با خواندن همین کتابها، به مجاهدانی در عرصههای مختلف برای سربلندی اسلام و انقلاب تبدیل شدند. این جریان که از واحد ادبیات و هنر دفاعمقدس حوزه هنری آغاز شد و بعدها توسط ناشران و نهادهای دولتی و خصوصی دیگر هم تقویت شد و ادامه یافت، از همان آغاز حمایت رهبر انقلاب را به همراه خود داشت و ایشان در دیدارهای رسمی و خصوصی و با انتشار تقریظهای خود بر این کتابها مهمترین پشتیبان این جریان بودند. ایشان همچنین بر سنجش اثرگذاری این کتابها و بسنده نکردن به انتشار صرف کتابها تأکید کردند تا مشخص شود این آثار چقدر در رفتار و سبک زندگی جوانان تأثیر گذاشته است.
این نکته مهم و جدیدی است که به نظر میرسد تاکنون به آن توجه کمتری شده است. انجام این کار دیگر از عهده اهل قلم و ناشران برنمیآید و در این زمینه باید مسئولان فرهنگی برنامهریزی کنند تا به شیوههای دقیق و علمی، نقاط تأثیرگذار را شناسایی و تقویت کنند.
فیلم خوب و پرفروش بسازیم
رهبر انقلاب در این دیدار، به نکته مهم دیگری هم اشاره کردهاند که حرف دل و گلایه بسیاری از دست اندرکاران ادبیات دفاعمقدس به عنوان خطشکنان فرهنگ و هنر انقلاب اسلامی بوده است. همچنان که گفتیم، کتابهای خواندنی و ارزشمند زیادی در سالهای اخیر با اتکا به تاریخ شفاهی دفاعمقدس و انقلاب اسلامی منتشر شده است که تعدادی از آنها جریانساز و پیشرو بودند و مورد استقبال مخاطبان بسیاری قرار گرفتند اما این کتابها در حوزه ادبیات باقی مانده است و تعداد اندکی از آنها به دیگر شکلهای هنری مانند سینما، تئاتر و سریال تبدیل شده است. البته باید از برخی تلاشهای ارزشمند در مراکزی مانند سیما فیلم، سازمان سینمایی سوره، سازمان سینمایی اوج و بنیاد روایت فتح در اقتباس از برخی از این کتابها، یاد کرد ولی باید این را هم عنوان کرد که اولا تعداد آثار اقتباسی نسبت به مجموعه آثار منتشر شده بسیار اندک است و ثانیا برخی فیلمهای اقتباسی نتوانستهاند در جلب نظر مخاطبان موفق عمل کنند و شکست خوردهاند. رهبر انقلاب دررهنمودهای خودبه هر دو موضوع توجه داشته و گفتهاند:« صِرف ساختن کتاب کافی نیست، صِرف ساختن فیلم کافی نیست؛ ممکن است یک فیلمی را زحمت بکشند بسازند، بیننده هم نداشته باشد، کسی نگاه نکند. فیلمی که کارگردانی خوب نداشته باشد، ساخت خوب نداشته باشد، مضمون خوب نداشته باشد، شیرین و زیبا نباشد، خب زحمت کشیدید، پول خرج کردید، کسی هم به این فیلم نگاه نمیکند! بروید سراغ بهترین کارگردان، بهترین سناریونویس، فیلمنامهنویس، بهترین پشتیبان و تهیهکننده؛ بروید سراغ اینها. به جای ده فیلم، دو فیلم بسازید، منتها دو فیلمی که وقتی پخش شد، همه بگویند که باز هم پخش کن؛ این خوب است. تا بتوانید شهید همت را معرفی کنید، شهید زاهدی را معرفی کنید، شهید کاظمی را معرفی کنید، شهید خرازی و ردانیپور را معرفی کنید و دیگران و دیگران. کم نیستند؛ اینقدر اسمهای شهدای برجسته اصفهان زیاد است که انسان هر چه میخواهد بگوید تمام نمیشود.این یک نکته است: دنبال اثربخشی باشید. جوری کتاب درست کنید که بعد از اینکه یک چاپش تمام شد، مشتریها بیایند چاپ دوم و چاپ سوم را بخواهند، و همینطور تا آخر.»به این ترتیب مطالبه اهل هنر و قلم از دستاندرکاران فرهنگی و هنری کشور، نباید در حد انتشار کتاب و اقتباس از اثر محدود باشد بلکه باید به این سطح از مطالبه ارتقا پیدا کند که باید این کتابها با بهترین شکل و توسط بهترین نویسندگان نوشته و تدوین شود و با بهترین شیوه هنرمندانه و توسط بهترین سینماگران به فیلم و دیگر گونههای هنری تبدیل شوند. به عبارت دیگر، ساخت فیلم شکست خورده و متوسط، به اندازه نساختن اثر، ترک فعل و کمکاری مسئولان فرهنگی محسوب میشود.
غفلت از ظرفیت بازیهای ایرانی
در این دیدار، رهبر انقلاب بر یکی از ظرفیتهای فرهنگی مؤثر کشور برای گسترش فرهنگ ایثار و شهادت انگشت گذاشتند و بر اهمیت بازیهای رایانهای تأکید ویژهای کردند. ایشان در این دیدار فرمودند:«من پیشنهاد میکنم که خود واحدهای نظامی اصفهان هم در این قضیه فعال شوند؛ حالا مثلا واحدهای سپاه، لشکر امام حسین، لشکر نجف، یا تیپ قمر [بنی هاشم] ــ که حالا [البته] الان آن منطقه جزو اصفهان نیست؛ آن وقت ظاهرا به نظرم جزو اصفهان بود یا مثلا واحدهای ارتش، پایگاه هشتم [که] کم کار نداشته در این قضیه، مرکز توپخانه در اصفهان و بقیه مراکزی که وجود داشتند، اینها بنشینند شرح حوادث و سرگذشت دوران جنگ تحمیلیشان یا احیانا قبل و بعد آن را بیان کنند، به چه وسیله؟ به شکل بازیهای رایانهای. امروز در دنیا بازیهای رایانهای یکی از ابزارهای انتقال پیام است؛ یعنی فقط بازی نیست. افرادِ بافکر مینشینند طراحی میکنند بازی جنگ بین ایران و خودشان را و جوری طراحی میکنند که وقتی جوان آمریکایی، نوجوان آمریکایی نشست پای رایانه و این بازی را تماشا کرد، احساس قدرت کند، احساس توانایی کند، امیدوار شود که ما در این مبارزه پیروز خواهیم شد. مثلا باید اینجوری حرکت کرد.» در سالهای اخیر دستاندرکاران بازیهای رایانهای و طراحان و سازندگان این بازیها در ایران، از این ظرفیت برای تولید آثار در حوزه دفاع مقدس، انقلاب اسلامی و فرهنگ و تمدن ایرانی استفاده کردهاند و ساخت بازیهای موفقی مانند داستان بیستون، سفیر، مختار: فصل قیام، گرشاسب، قاتل هیولا، فریاد آزادی:تنگستان، نبرد آمرلی، عملیات انهدام، اولین خون، میرمهنا و...نشان دهنده تلاش برای استفاده از این ظرفیت درکشور است.اما باید اعتراف کردکه مشکلات پیچیدهای در برابر بازیسازان ایرانی قرار دارد که باعث شده با وجود توانمندیهای تکنیکی و هنرمندی، نتوانند از ظرفیت خود در داخل به اندازه لازم استفاده کنند و بسیاری از آنها مجبور به مهاجرت میشوند. این مشکلات از نبود حمایتهای قانونی برای حفظ حقوق معنوی گرفته تا نبود حمایتهای مالی و پشتبانی برای ورود به بازارهای جهانی، بازیسازان ایرانی را هر روز با مشکلات جدیدی روبهرو میکند. تأکیدات رهبر معظم انقلاب، باید دستاندرکاران را برای رفع این چالشها بیشتر از گذشته به فکر بیندازد.
۵ نکته مهم سخنان رهبر انقلاب
۱- جریان تدین و تشرع با علم، صنعت، فرهنگ و تمدن نهتنها منافاتی ندارد، بلکه اینها درهمتنیده هستند
۲- برای ساخت فیلم درباره زندگی شهدا، باید بهسراغ بهترین کارگردانها و عوامل اجرایی رفت
۳- آثار هنری تولیدشده در حوزه فرهنگ ایثار و شهادت باید از نظر تأثیر بر زندگی جوانان اثرسنجی شوند
۴- امروز در دنیا، بازیهای رایانهای فقط بازی نیست، بلکه یکی از ابزارهای انتقال پیام است
۵- هنرمندان باید به حوزه حکایتهای کوتاه از زندگی شهدا ورود کنند