«پل بریکس» طرحی برای دور زدن هژمونی دلار

طرح «پل بریکس» واکنشی است به سیاست‌های سلطه‌جویانه آمریکا و استفاده‌ی ابزاری این کشور از تحریم‌های اقتصادی برای کنترل و تضعیف رقبای خود. ایالات متحده در سال‌های اخیر به طور گسترده‌ای از نظام تحریم‌های اقتصادی برای اعمال فشار بر کشورهایی که سیاست‌های مستقل‌تری را دنبال می‌کنند، بهره گرفته است. نمونه‌هایی از این رویکرد را می‌توان در تحریم‌های گسترده علیه کشورهایی چون ایران، روسیه، چین و حتی تهدید به تحریم‌های اقتصادی برای برخی از کشورهای هم‌پیمان دید. این تحریم‌ها معمولاً با هدف محدود کردن دسترسی کشورهای هدف به بازارهای جهانی، کاهش توان اقتصادی آن‌ها، و در نهایت اعمال فشار برای تغییر سیاست‌های داخلی و بین‌المللی آن‌ها به کار می‌رود.

گروه بریکس از زمان تأسیس در سال ۲۰۰۹، به دنبال تقویت همکاری اقتصادی و مالی بین اعضا بوده است، اما طرح پل بریکس به عنوان یک تحول مهم، به دنبال آن است که استفاده از ارزهای محلی در مبادلات تجاری و اقتصادی بین اعضا و شرکای تجاری آن‌ها افزایش یابد. از دلایل اصلی برای این تغییر، سلطه دلار آمریکا در بازارهای مالی جهانی و نقش آن در اقتصاد بین‌المللی است. از آنجا که دلار به عنوان ارز اصلی ذخیره‌ جهانی و واحد حساب بین‌المللی مطرح است، کشورهای بریکس معتقدند که این وضعیت به آمریکا امتیازهای نامتناسبی اعطا کرده است و به آن کشور اجازه می‌دهد تا از طریق تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی، به راحتی سیاست‌های خود را بر کشورهای دیگر تحمیل کند.

با افزایش استفاده از ارزهای ملی در معاملات تجاری، بریکس در واقع در حال ایجاد یک «پل مالی» است که می‌تواند کشورهای عضو را از نیاز به دلار برای مبادلات تجاری بی‌نیاز کند. به این ترتیب، کشورهایی مانند چین و روسیه که اغلب هدف تحریم‌های اقتصادی آمریکا قرار می‌گیرند، می‌توانند با جایگزینی ارزهای محلی، از اثرات تحریم‌ها بکاهند. همچنین، این اقدام می‌تواند هزینه‌های تبدیل ارز را کاهش داده و به پایداری اقتصادی کشورهای بریکس کمک کند.

یکی از ابزارهای کلیدی برای اجرای این طرح، بانک توسعه بریکس (NDB) است که با هدف تأمین مالی پروژه‌های توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری در کشورهای عضو، ایجاد شده است. این بانک به کشورها امکان می‌دهد تا به ارزهای ملی خود وام بگیرند و وابستگی به دلار را در پروژه‌های بزرگ توسعه‌ای و زیرساختی کاهش دهند. همچنین این بانک به عنوان یک مکانیسم حمایتی برای تثبیت اقتصاد کشورهای عضو و شرکای تجاری آن‌ها عمل می‌کند.

چین، به عنوان بزرگترین اقتصاد بریکس و یکی از بزرگ‌ترین مدافعان این طرح، تلاش زیادی برای توسعه استفاده از «یوان» به عنوان ارز جایگزین دلار در تجارت بین‌المللی کرده است. چین از طریق پیمان‌های دوطرفه با کشورهای مختلف، تلاش دارد تا ارز خود را در بازارهای جهانی ترویج دهد. روسیه نیز پس از تحریم‌های گسترده غرب در پی بحران اوکراین، به شدت به دنبال کاهش وابستگی به دلار و استفاده از روبل در معاملات تجاری خود بوده است. 

طرح پل بریکس همچنین برای بسیاری از کشورهای دیگر که عضو این گروه نیستند، جذاب به نظر می‌رسد. کشورهایی مانند ایران، ترکیه، و برخی کشورهای آفریقایی که به دلیل تحریم‌ها یا سیاست‌های آمریکا به دنبال راه‌های جایگزین برای تجارت هستند، از طرح‌هایی مانند پل بریکس استقبال می‌کنند. این طرح به آن‌ها فرصتی می‌دهد تا با کشورهایی که از لحاظ اقتصادی همسو هستند، به طور مستقل از نظام مالی مبتنی بر دلار آمریکا، به تجارت بپردازند.

این حرکت بریکس نشان‌دهنده‌ی آغاز یک تحول عمیق در نظم اقتصادی جهانی است که در آن نقش دلار و تسلط مالی آمریکا رو به افول می‌رود و امکان شکل‌گیری یک نظم چندقطبی فراهم می‌شود. این نظم چندقطبی به کشورهای مختلف اجازه می‌دهد تا با تقویت روابط اقتصادی با یکدیگر، وابستگی خود به دلار و سلطه مالی غرب را کاهش دهند و یک سیستم اقتصادی همبسته و مقاوم در برابر تحریم‌ها ایجاد کنند.

در نهایت، طرح پل بریکس نه تنها برای کاهش وابستگی به دلار، بلکه به عنوان ابزاری برای شکل‌دهی به یک سیستم مالی جهانی مستقل از آمریکا مطرح است. این طرح، اگرچه در مراحل اولیه خود قرار دارد، اما چشم‌انداز آینده‌ای چندقطبی را نشان می‌دهد که در آن ارزهای مختلف به طور هم‌زمان در تجارت جهانی نقش دارند و هژمونی دلار در این نظام کمرنگ‌تر خواهد شد.