دیگر خبری از بازیهای دستهجمعی و گروهی نیست و بالغ بر۱۵۰نوع بازی سنتی که در ایران وجود داشته بهمرور زمان و با تغییر شیوهها و سبک زندگی، نسل امروز با بسیاری از آنها بیگانه است و متاسفانه بازیهای سنتی که با فرهنگ بومی و محلی ما همخوانی داشتند امروزه جای خود رابه بازیهای اینترنتی و کامپیوتری عجیبی دادهاند که زاده غرب بوده و ریشه ملی و محلی ندارند و متاسفانه در حال ضربه زدن به کودکان، نوجوانان و حتی جوانان ما هستند.
ارزش بازیهای نسل قدیم
ملیکا ملکزاده،کارشناس ارشدروانشناسی تربیتی درگفتوگو باجامجم با بیان اینکه بازیهای محلی وسنتی تاثیرات بسیار ارزشمندی به همراه داشتهاند و بااهداف مشخصی طراحی شدهاند، میگوید: نسلهای گذشته با انجام چنین بازیهایی از سلامت جسمی و روانی بیشتری برخوردار بودندچراکه این بازیهاسبب افزایش آمادگی حرکتی،هماهنگی چشم ودست، بهبودروابط اجتماعی، یادگیری آداب ورسوم،بهبود توجه وتمرکزو...میشود.بیشتراین بازیهابه صورت گروهی انجام وسبب تقویت شایستگیهای اجتماعی کودکان میشود. افراد همانطور که دربازیهای بومی از انرژی جسمانی خود استفاده میکنند، قوای فکری خود را در تمام مدت بازی به کار میگیرند که این مساله سبب افزایش مهارتهای شناختی میشود. گروهی انجام شدن بازیهای بومی و محلی در کنار تقویت سلامت جسم و روان، شادابی و نشاط هم به همراه دارد.
علل بیتوجهی به بازیهای سنتی چیست؟
بهطور عمده بازیهای کامپیوتری با هدف سرگرمسازی طراحی میشود، در حالیکه هدف بازیهای آموزشی، توسعه دانش و مهارت از طریق برخی ویژگیهای آموزشی و برخی جنبههای سرگرمی موجود درهر دو حوزه است. ملکزاده ضمن اشاره به این موضوع میگوید: عوامل متعددی در جایگزین شدن بازیهای مدرن به جای بازیهای سنتی دخیل است؛عواملی همچون کاهش تعاملات اجتماعی خانوادهها، عدمتفریحات مشترک والدین و فرزندان، کاهش تعداد خواهروبرادرها، افزایش تجملات و عوامل دیگر. در گذشته دید و بازدیدهای خانوادگی بیشتر بوده که همین امرسبب ارتباطات جمعی وانجام بازیهای گروهی بیشتر بوده است.همچنین خانوادهها سبک زندگی سادهتر و به دور از تجملات و همبستگی بیشتری داشته و بیشتر وقت خود را کنار هم سپری میکردهاند اما رفتهرفته با گذشت زمان تغییرات زیادی در سبک زندگی خانوادهها ایجاد شد. در حال حاضر هر دو والد در کنار هم کار میکنند و زمان کمتری برای تفریحات مشترک خانوادگی و گفتمانها و ارتباطات سالم با فرزندان خود اختصاص میدهند. همچنین تکفرزندی و تعداد فرزند کم رواج پیدا کرده است.دید وبازدیدهای خانوادههابه علت مشغلههای کاری وتجملگرایی کمترشده ودر نهایت فردگرایی افزایش یافته است. با توجه به تمام این عوامل کودکان و نوجوانان در زمان حال برای پر کردن وقت و خلأهای عاطفی خود به بازیهای کامپیوتری روی آوردهاند.
معایب بازیهای کامپیوتری
درحال حاضر بازیهای کامپیوتری گوناگون و عجیب و غریبی در دسترس گروه کودک، نوجوان و جوان قرار گرفته که جذابیت زیادی برای این گروههای سنی دارد. ملکزاده با اشاره به اینکه بازیهای کامپیوتری دارای یکسری مزایا و معایب است، میگوید: از مزایای این بازیها میتوان به افزایش مهارت حل مسأله، افزایش هوش و تقویت تفکر انتزاعی اشاره کرد. اما متاسفانه معایب این بازیها از مزایای آن قدری بیشتر است. محتوای این بازیها حاوی خشونت زیادی است که تاثیرعمیقی بر کودک و نوجوان میگذارد و سبب تقویت پرخاشگری در آنها میشود. نگاه کردن به مانیتور، عدم تحرک در طولانیمدت مشکلات جسمی شدید و جبرانناپذیری همچون افزایش وزن، دیابت، ضعف بینایی، مشکلات کمر ولگن،ضعف پاها و ماهیچههای سُرینی، آرتروز گردن و...به همراه دارند.
چه باید کرد؟
قطعا بازیهای سنتی به دلیل تقویت مهارتهای مهم و ضروری ازجمله مهارتهای شناختی، اجتماعی، حسی و حرکتی اهمیت و فواید تربیتی بیشتری دارد و به گفته ملکزاده، در بازیهای سنتی این مهارتها همچون تکههایی از یک پازل کنار هم قرار میگیرد و میتواند نیازهای کودک و نوجوان را بهخوبی برآورده کند.نکته مهم دیگراین است که بهواسطه بازیهای سنتی،کودکان و نوجوانان ما با فرهنگها، آداب و رسوم مختلف قومهای اصیل ایرانی آشنا میشوند. همچنین بازیهای سنتی سبب تقویت همبستگی خانوادهها و افزایش همدلی در آنها میشود. با توجه به تمامی این موارد توصیه به انجام بازیهای غیرکامپیوتری است اما با توجه به وابستگی شدید کودکان و نوجوانان به این بازیها نمیشود یکشبه ارتباط آنها را با بازیهای مورد علاقهشان قطع کرد. این تغییر مهم نیازمند تلاش، مداومت و استمرار خانوادههاست. زمانی که والدین شروع به ارتباطگیری با کودک و نوجوان خود کنند، خاطرات خود را از بازیهایی که درگذشته انجام میدادند تعریف کنند،وقت بیشتری به آنها اختصاص وبازیها وتفریحات مشترکی باهم انجام دهند، به مرور زمان وابستگی فرزندانشان به بازیهای کامپیوتری کمتر شده و به بازیهای غیرکامپیوتری روی خواهند آورد.
