یک داستان تکراری؛ مهرماه و بازهم مدارس فرسوده و قدیمی

در سند تحول و ذیل نظام فضا و تجهیزات،سرانه آموزشی ۸مترو۳۹سانتی‌متر تعریف شده که به گفته مسئولان این رقم درحال حاضر حدود ۵.۲۸است، اما نکته حائز اهمیت این‌که بخشی از همین مقدار فضای آموزشی هم یا فرسوده است و باید بهسازی یا مقاوم‌سازی شود یا آن‌قدر از بین رفته که ناایمن بوده و باید تخریب و نوسازی شود.
اوایل شهریور ماه بود که رئیس‌جمهور درنخستین جلسه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در دولت چهاردهم بابیان این‌که گرفتار بی‌عدالتی شدید در نظام آموزشی کشورهستیم، گفت:«کلاس درس برخی مدارس خاص ازبرخی دانشگاه‌های ما بالاتر است و در بعضی مدارس دیگر معلم هم به تعدادکافی نداریم.»مسعودپزشکیان با بیان این‌که اگرکسی پول نداشته باشد،فرزندش حداقل آموزش راهم فرانمی‌گیرد؛ تاکید کرد: «خود این بی‌عدالتی با فرزندان ماحرف می‌زند و به آنها می‌گوید که با هم برابر نیستند و اینجا محیط مناسبی برای تحصیل و زندگی نیست.» البته سال‌هاست درمورد وضعیت مدارس و نوع ساخت و تجهیز آنها و نحوه نگهداری‌ها مطالب زیادی عنوان می‌شود.با توجه به نبود کیفیت مناسب دراکثرمراکز آموزشی کشور،نوسازی و مقاوم‌سازی مدارس یکی از ضروریات اساسی به‌شمار می‌رود که درحوادث غیرمترقبه مانند زلزله‌ها این موضوع به وضوح نمایان بوده است. زیرا مدرسه‌هایی که در گذشته بازسازی و مقاوم‌سازی شده بودند درسیل و زلزله‌ امتحان خود را پس داده و نه‌تنها آسیب چندانی ندیدند، بلکه توانستند به‌عنوان یکی از نقاط امن و محل مدیریت بحران برای پناه گرفتن مردم انتخاب شوند.
 
فرسوده‌ها منتظر بودجه
براساس آمارها، استان‌های کردستان، آذربایجان شرقی،آذربایجان غربی، تهران، سمنان، اردبیل، گیلان، زنجان، کرمان، یزد، همدان، خوزستان، اصفهان و مرکزی؛ ۱۴استان در اولویت مقاوم‌سازی یا تخریب و بازسازی مدارس هستند.درست اواسط سال گذشته بود که معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی مدارس کشوربا اشاره به این‌که حدود ۱۹‌درصد ازمدارس نیازمند مقاوم‌سازی یا تخریب و بازسازی هستند، اعلام کرد: «از این ۱۹‌درصد حدود ۱۳‌درصد نیازمند مقاوم‌سازی و حدود ۶.۵درصد نیازمند تخریب و بازسازی هستند.»مجید عبداللهی با تاکید بر این‌که در سال ۸۵ طرح اجرای ماده یک قانون برنامه توسعه کشور در دستور کار قرار گرفت، ادامه داد: «طبق آن، تصمیم بر این بود که از حساب ذخیره ارزی برای بهسازی و مقاوم‌سازی مدارس استفاده شود و در این چهارچوب مجلس حدود سه‌میلیارد و ۹۵۰میلیون دلار اعتبار برای مقاوم‌سازی و بهسازی مدارس فرسوده کشور پیش‌بینی کرد.» وی با اشاره به این‌که در زمان اجرای آن طرح حدود ۶۵‌درصد مدارس کشور فرسوده بودند، افزود: «با کار فنی که آن زمان در کشور رخ داد، بالغ بر ۴۵‌درصد از مدارس فرسوده مقاوم‌سازی و بهسازی شدند؛ به‌طوری که اکنون حدود ۱۹‌درصد از مدارس کشور نیازمند تخریب و بازسازی یا مقاوم‌سازی هستند و ۸۱‌درصد از مدارس کشور ایمنی و مقاومت لازم در برابر حوادث را دارند.» این مسئول، دلیل اولویت‌بخشی به برخی استان‌ها در حوزه تخریب و بازسازی یا مقاوم‌سازی مدارس را خطرپذیری و لرزه‌خیزی آنها و میزان و تعداد بناهایی که در آنها وجود دارد، عنوان کرده و می‌گوید: «برنامه‌ریزی لازم در دستور کار استان‌ها برای استفاده از منابع استانی در این راستا قرار گرفته است. از سوی دیگر ردیف اعتبار ملی در این حوزه نیز حدود ۷۵۰ میلیارد تومان به صورت سالانه است که با طراحی برنامه کاملا مشخصی کارهای مقاوم‌سازی و بهسازی این مدارس انجام می‌گیرد.»

استخوان در گلوی سیستم آموزشی
هرسال و پیش از آغاز سال تحصیلی جدید، مشکلی تکراری بر سر زبان‌ها می‌افتد و آن هم «مدارس فرسوده» است. مسأله‌ای که با وجود اهمیت توجه به آن، هنوز در بسیاری از مناطق مسأله اصلی و مشکل‌ساز سیستم تعلیم و تربیت محسوب می‌شود. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات سیستم آموزش کشور این است که گزارش و آمار و ارقام یکدستی از آن بیرون نمی‌آید. معمولا هر مسئولی حق دارد گزارشی از عملکردها ارائه دهد که همیشه مثبت و رو به جلو هستند، اما در واقعیت چیز دیگری وجود دارد و نمی‌توان دل به این اعداد و آمارها خوش کرد. چند روز پیش رئیس سازمان نوسازی و تجهیز مدارس کشور با بیان این‌که تعهدات خیران مدرسه‌ساز از سه همت به حدود چهارهمت رسیده است، گفت: «با ۸۰۰۰ کلاس درسی که مهرماه تحویل مدارس می‌دهیم، یک میلیون مترمربع به سرانه آموزشی اضافه می‌شود، اما این عدد بین مدارس روستایی، شهری و مدارس بزرگ مقیاس متفاوت است.» دراکثر استان‌ها، شهرهای کوچک که مرکزیت کمتری نسبت به دیگر مناطق دارند، بیشتر با مفهوم «فرسوده» و معضل قدیمی بودن کلاس‌های درس دست به گریبان هستند و بعضا از این ناحیه دچار آسیب می‌شوند که نمونه‌های آن را در بروز آتش‌سوزی‌ها و اتفاقات ناگوار برای دانش‌آموزان دیده‌ایم. به‌عنوان مثال در استان خراسان رضوی، یک‌سوم مدارس شهرستان تربت‌جام فرسود هستند. این یعنی چیزی حدود ۵۰هزار دانش‌آموز در مدارسی درس می‌خوانند که باید تخریب و از نو ساخته شوند. تعدادی از مدارس هم به مقاوم‌سازی نیاز دارند و مهم‌ترین چالش در نوسازی و بهسازی آنها، نبود بودجه است. باید پذیرفت که با حلوا حلوا کردن دهان شیرین نمی‌شود. فعالیت آموزشی‌وپرورشی مدرسه‌ها باید در فضای مناسب و دارای ابعاد استاندارد و بر پایه نیازهای دانش‌آموزان انجام پذیرد تا معلم در تدریس و شاگرد در یادگیری احساس‌رغبت و انگیزه کند و از فعالیت‌های خود لذت ببرند، از آنجا که بیشتر نقاط کشور زلزله‌خیز هستند، وجود مدرسه‌های فرسوده می‌تواند علاوه بر افت تحصیلی دانش‌آموزان، فجایعی نیز به همراه داشته باشد.