تعیین چهارچوب ایران برای اروپا

عراقچی در گفت‌وگو با خبرگزاری ژاپنی «کیودو» در پاسخ به سوالی مبنی‌بر این‌که «برنامه اساسى براى رفع تحریم‌ها و روابط با اروپا چگونه دنبال خواهد شد» اظهار کرد: «وزارت امورخارجه ایران در دوره جدید وارد عمل خواهد شد تا تنش‌ها با واشنگتن را مدیریت کرده، روابط با کشورهای اروپایی را بازسازی کند؛ البته فقط درصورتی که آنها دست از رویکرد خصمانه خود بردارند. هدف وزارت خارجه احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ و لغو تحریم‌ها خواهد بود. من در تبیین سیاست خارجی خود در مجلس شورای اسلامی ‌بر هدف حیاتی لغو تحریم‌ها، به‌‌ویژه تحریم‌های یکجانبه، از طریق مذاکرات جدی، متمرکز و زمانمند در عین پایبندی به اصول بنیادین کشور تأکید کردم.» عراقچی دیروز نیز در گفت‌وگوی تلفنی با جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور امنیتی و سیاست خارجی، به روابط میان ایران و اروپا اشاره کرد و گفت: «جمهوری اسلامی ایران از توسعه مناسبات با اتحادیه اروپا در فضای مبتنی‌بر احترام متقابل استقبال می‌کند و لازمه آن گفت‌وگو برای حل مشکلات فی‌مابین و رفع سیاست‌های نادرست کشورهای اروپایی است.»عراقچی در دوره دفاع از برنامه‌های خود در مجلس برای گرفتن رای اعتماد نیز بارها بر لزوم مدیریت تنش با آمریکا و بازسازی روابط با اروپا سخن گفته بود. این برنامه در نوع خود بسیار مهم و البته راهبردی است اما تحقق آن تا اندازه‌ای سخت و با موانع جدی رو‌به‌رو ست. اظهارات عراقچی در گفت‌وگو با رسانه ژاپنی و پس از آن رایزنی با بورل، به‌وضوح نشان می‌دهد که خط سیاست خارجی دولت جدید در قبال اروپا و حتی آمریکا کاملا مشروط به رفتار طرف مقابل است و اجازه نمی‌دهد که غرب زمین بازی را یک‌طرفه تعیین کند.
   
از هسته‌ای تا نفوذ اپوزیسیون 
دست‌برداشتن اروپا از رویکرد خصمانه با برخی مضایقات و موانع رو‌به‌رو است. اروپا در دوره پس از خروج یکجانبه و غیر‌قانونی آمریکا از برجام، نشان داد که توان بازیگری مستقل از اراده واشنگتن را ندارد و به این واسطه، تمام طرح‌های معطوف به کم‌کردن شدت تحریم‌ها از جمله «اینستکس» با شکست مواجه شدند. سه کشور مهم اتحادیه اروپا یعنی آلمان، انگلیس و فرانسه طی ماه‌های اخیر هم مواضعی خصمانه در قبال ایران داشتند.  آخرین مورد، بستن بدون توجیه مرکز اسلامی در هامبورگ بود که ایران نیز در واکنش، مرکز غیر‌قانونی گوته در تهران را پس از چندین نوبت تذکر، پلمب کرد. اتفاقات اخیر میان ایران و آلمان در شرایطی است که تهران و برلین معمولا به‌طور سنتی، از سطح روابط نسبتا مناسب و کم‌تنش -  در مقایسه با سایر کشورهای اروپایی ـ  برخوردار بوده‌اند.  شاید بتوان یکی از دلایل رادیکال‌شدن سیاست خارجی برخی کشورهای اروپایی در قبال تهران را نفوذ تعدادی از عناصر اپوزیسیون در شماری از احزاب آنها دانست. برای نمونه و در مورد آلمان، حزب سبز که کنترل وزارت خارجه این کشور را در دست دارد، به‌شدت تحت‌تأثیر روایت‌های فعالان شورشیان زن، زندگی،‌ آزادی قرار دارد.سه کشور اروپایی مذکور همچنین در نیمه‌دوم خردادماه امسال، با اشاره به جدیدترین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌های هسته‌ای‌‌ ایران، در اقدامی مداخله‌جویانه، گام‌های تهران در توسعه برنامه هسته‌ای‌ خود را محکوم کردند. علاوه‌بر وابستگی عمیق سیاست‌های اتحادیه اروپا به آمریکا و رویکرد صرفا سیاسی تروئیکا در قبال برنامه هسته‌ای ایران، روابط میان تهران و بروکسل تابعی از دو مولفه تخریبی دیگر نیز هست؛ یکی جنگ میان روسیه و اوکراین و دیگری جنگ در غزه.اروپایی‌ها به سیاق آمریکا همواره مدعی بوده‌اند که ایران با هدف جنگ علیه اوکراین، مشغول فروش سلاح به روسیه است. ادعایی که مقامات کشورمان همواره آن را رد کرده‌اند. یکی از آخرین ادعاها درباره همکاری نظامی ایران و روسیه با هدف بهره‌برداری علیه کی‌اف، به بیانیه سازمان ناتو در تیرماه امسال مربوط می‌شود. همان موقع ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به این بیانیه تاکید کرد که «ایران در منازعه اوکراین هرگز پهپادی در اختیار روسیه قرار نداده است.» مورد دیگری که بازسازی روابط میان تهران و اروپا را با اما و اگر مواجه کرده، تاثیرات سیاسی بحران در غزه است. سران کشورهای اروپایی با قرائتی یکسویه و مغرضانه از بحران در منطقه غرب آسیا و بدون در‌نظرگرفتن جنایات ضدانسانی رژیم اشغالگر اسرائیل در ماه‌های پس از عملیات ۷ اکتبر مدعی هستند که ایران عامل بی‌ثبات‌کننده بوده و با حمایت از گروه‌های مقاومت، اجازه آتش‌بس را نمی‌دهد. 

عباس اصلانی:اروپایی‌ها باید مستقل تصمیم بگیرند
عباس اصلانی، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با جام‌جم‌آنلاین، با بیان این‌که اظهارات عراقچی مبنی بر مدیریت تنش‌ها با واشنگتن و بازسازی روابط با کشور‌های اروپایی براساس یک‌سری شروط است، اظهار کرد: بحث ترمیم روابط بین ایران و آمریکا بعید به‌ نظر می‌رسد. به همین دلیل آقای عراقچی در آخرین گفت‌وگوی خود به بحث مدیریت تنش‌ها اشاره کرده‌ که البته موانعی وجود دارد. وی درباره این موانع توضیح داد: تخاصم آمریکا در قبال ایران، یکی از این موانع است که این مسیر را با عدم‌قطعیت مواجه کرده است. اصلانی با اشاره به این‌که موضوعات دیگری مانند بلاتکلیفی در آمریکا نیز مطرح است، ادامه داد: آمریکا در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری قرار دارد و ما در گذشته نیز شاهد بوده‌ایم که با تغییر دولت، سیاست آمریکا درخصوص بحث برجام یا دیگر موضوعات مربوط به ایران، دچار تغییر شده است. کارشناس روابط بین‌الملل یادآور شد: علاوه بر این، تحولاتی که در حال حاضر در منطقه رخ می‌دهد نیز سبب شده که اولویت‌ها در سیاست آمریکا در قبال ایران با جابه‌جایی‌هایی مواجه شود. وی با اشاره به نقش آمریکا در تشدید تنش در منطقه غرب آسیا گفت: اسرائیلی‌ها تنش‌ها را افزایش داده‌اند و علاوه بر این، آمریکایی‌ها نیز به اسرائیل کمک کرده‌اند و نقش فعالی در جلوگیری از افزایش تنش، نداشته‌اند. اصلانی خاطرنشان کرد: هر چه شرایط به سمت تنش بیشتر در منطقه برود، اولویت آمریکا در تعیین سیاست در قبال ایران نیز جابه‌جا می‌شود و به‌نظر می‌رسد موضوعات منطقه‌ای پررنگ‌تر دنبال خواهد شد. البته به این مفهوم نیست که موضوعاتی مانند هسته‌ای اهمیت خود را از دست بدهد؛ در واقع موضوعی فوریت پیدا کرده و مسائل دیگر را فعلا به عقب برده است.‌کارشناس روابط بین‌الملل با بیان این‌که به نظر می‌رسد بخشی از اظهارات عراقچی به سرنوشت برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ در سال آینده میلادی اشاره دارد، گفت: در حال حاضر، طرفین به سرنوشت قطعنامه ۲۲۳۱ فکر می‌کنند؛ هرچند این موضوع هم تحت تاثیر انتخابات آمریکا و تحولات منطقه قرار گرفته و سبب شده که آمریکایی‌ها درگیر موضوعات دیگری شوند.وی درباره اصلاح روابط با کشورهای اروپایی نیز تصریح کرد: در حدود سه سال گذشته، سیاست برخی کشور‌های اروپایی که ایران با آنها به لحاظ سنتی رابطه بهتری داشت، دستخوش تغییر شده است و به عبارت دیگر، سیاست آنها لحن تندتری علیه ایران گرفته است. اصلانی یادآور شد: موضوعاتی مانند اوکراین سبب شد برخی کشور‌های اروپایی سیاست خود را تغییر بدهند. به همین دلیل شرایطی ایجاد شده که بعضا طرفین از ترمیم روابط سخن به میان می‌آورند. این درحالی است که به‌نظر می‌رسد این مسیر، نیازمند برخی بازنگری‌ها از سوی کشور‌های اروپایی است. به گفته اصلانی، محقق شدن این مهم نیازمند بستر مناسب و اراده است. این کارشناس روابط بین‌الملل درباره توسعه روابط با شرق آسیا نیز توضیح داد: بین کشور‌های شرق آسیا نیز بعضا تفاوت‌هایی وجود دارد. برای نمونه کشور‌هایی مانند چین، روابط دوستانه‌ای با ایران دارند و تنش‌های آنها با آمریکا سبب نزدیک‌تر شدن روابط تهران و پکن شده است.  اصلانی ادامه داد: علاوه بر این، برخی کشور‌های شرق آسیا نیز روابط نزدیکی با آمریکا دارند و در واقع متحد آمریکا محسوب می‌شوند. این کشور‌ها نیز از زمانی که آمریکا سیاست فشار حداکثری تحریم علیه ایران را اعمال کرد، حجم اقتصادی خود را با ایران کاهش دادند. وی ادامه داد: تصمیمات این کشور‌ها تابعی از نظر آمریکاست و چنانچه بخواهند همکاری خود را با ایران احیا کنند، نیاز است که بتوانند در پروسه‌ای مستقل، تصمیم‌گیری کنند.