سینمای آفریقای جنوبی، آماده برای تولید مشترک

این همه در شرایطی است که اهل فن و صاحب‌نظران روی این موضوع مهم انگشت می‌گذارند که صنعت سینمای کشور برای نسل جدید هنوز نتوانسته آثار جذابی که با سلیقه مخاطبان جوان‌تر همراه شود، ارائه و فراهم کند. همه اینها در حالی اتفاق می‌افتد که سالانه در این کشور ثروتمند آفریقایی چند جشنواره مهم بین‌المللی فیلم برپا می‌شود و هنرمندان زیادی از سراسر جهان برای فیلمبرداری محصولات خود مهمان لوکیشن‌های چشم‌نواز و بدیع این کشور هستند ولی به نظر می‌رسد رفت‌وآمد هنرمندان مطرح جهانی به این کشور، به تبادل تجربه برای ارتقای سینمای این کشور منجر نشده است. بیش از سه دهه از رهایی آفریقای جنوبی از رژیم نژادپرست آپارتاید و وزش نسیم آزادی و دموکراسی می‌گذرد. جامعه آفریقای جنوبی طی این مدت تلاش زیادی کرده تا بتواند راه ترقی و پیشرفت را در تمامی ‌زمینه‌ها فراهم و کسب کند. در این راه پرفرازونشیب هم موفقیت‌هایی حاصل شده است و هم ناکامی‌هایی طعم تلخ شکست را به مردم و هنرمندان کشور چشانده است. با وجود این و با وجود مشکلات بسیار، هنرمندان صنعت سینمای آفریقای جنوبی نگاه به آینده و جلو دارند و در تلاشند تا محصولات خود را به گونه‌ای تولید کنند که باب میل تماشاگران و منتقدان داخلی باشد و رضایت خاطر آنها را فراهم کند.

 

سرمایه‌گذاری؛ چالش اصلی
به نظر می‌رسد تلاش سینماگران این کشور برای بازتاب واقعیت‌های جامعه خود و کشاندن مردم به سالن‌های سینما، به صخره بزرگی به نام سرمایه‌گذاری برخورد کرده است.

اونکه دومکو، مدیر بنیاد ملی فیلم و ویدئوی آفریقای جنوبی به صراحت می‌گوید: «من فکر می‌کنم صنعت سینمای ما همواره و همیشه انعکاسی از خشم و دلیری مردم کشورمان بوده است. شما این را می‌توانید در اکثر تولیدات سینمایی و ویدئویی ببینید. این همان چیزی است که از ما سلب می‌شود و تماشاگران خواهانش هستند. در بین این تولیدات شما همیشه می‌توانید تعداد زیادی کار زیبا و بسیار خوب پیدا کنید. با نگاه‌کردن به این فیلم‌ها، اولین چیزی که متوجه می‌شوید پتانسیل و ظرفیت بالای آنها برای مطرح‌کردن مسائل اجتماعی و موضوعاتی است که مردم در زندگی روزمره‌شان با آنها درگیر هستند. دراین‌باره چالش اصلی این است که هنرمندان ما با خواست‌های عمومی ‌تماشاگران چگونه برخورد کرده و واکنش نشان می‌دهند. در کنار آن، یک مسأله مهم پول و سرمایه‌گذاری برای تولیدات سینمایی است. چقدر سرمایه برای ساخت فیلم‌ها وجود دارد و این سرمایه‌ها از کجا می‌آیند؟در شرایطی که شما سخت مشغول کار و فعالیت هستید تا صنعت سینمایی را خلق کنید که می‌تواند دنیای متفاوتی را در کشور بسازد و همه ما نیازمندش هستیم، کسب سرمایه اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین موضوعی است که با آن سروکار داریم.»

سینما اولویت دولت نیست
به نظر می‌رسد این کشور مهم آفریقایی هنوز نتوانسته است از چالش‌های ناشی از سال‌ها حکومت نژادپرست رهایی یابد، ضمن این‌که مشکلات تازه‌ای از جمله بحران‌های پولی و مالی این سرزمین را با تهدیدهای تازه‌ای رو‌به‌رو کرده است.
آفریقای جنوبی که بزرگ‌ترین اقتصاد قاره‌سیاه را نمایندگی می‌کند، در سال‌های اخیر با ابرچالش‌هایی روبه‌رو بوده است. از یکسو نرخ بالای جرم و جنایت در کشور بیداد می‌کند و از سوی دیگر، نرخ بالای بیکاری. این دو مشکل از جمله واقعیت‌هایی هستند که زندگی روزمره در آفریقای جنوبی را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده‌ است. اگر به پس زمینه کشور در رابطه با موضوع نژادپرستی و اقتصاد وابسته نگاهی شود، اهمیت مبارزه با این دو مشکل بهتر درک خواهد شد. در چنین اوضاع و احوالی است که فیلمسازان کشور خود را با مشکلات و چالش‌های بزرگ هنری، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی روبه‌رو می‌بینند و همگان انتظار دارند آنها بتوانند راه‌حل‌هایی برای این مسائل پیدا و ارائه کنند.
دومکو به کاهش بودجه‌های بنیاد زیرنظر خود اشاره می‌کند و می‌گوید این مسأله می‌تواند تاثیرات منفی زیادی روی ادامه کار و فعالیت فیلمسازان بگذارد: «بنیاد ما از گلوگاه‌های اصلی فعالیت‌های پرثمر سینمایی است و در زندگی حرفه‌ای هنرمندان نقشی حیاتی ایفا می‌کند. اگر بخواهید مقایسه‌ای بین سینمای آفریقای جنوبی با بسیاری از کشورهای همسایه داشته باشید، می‌بینید فیلم‌های ما طرفداران بسیار زیادی بین مردم دارند. برای همین، باید انگیزه‌های لازم بین دولتمردان ایجاد شود که فیلم و سینما یک چیز حیاتی برای کل کشور است. باید این پرسش را بپرسیم که طی ۳۰ سال اخیر و بعد از استقلال، برای صنعت سینمای خودمان چه چیزهایی می‌خواستیم و چگونه می‌توانیم به کمک فیلم‌ روی سایر کشور تاثیرات مثبت داشته باشیم.»

 

همکاری جمعی
مارک شوینگز از تهیه‌کنندگان فعال سینمای آفریقای جنوبی عقیده دارد چالش‌های موجود بر سر راه صنعت سینما را می‌توان با مساعدت و همکاری جمعی حل کرد. با این همه، او روی این نکته تاکید می‌کند که انگار چالش‌ها تمام نشدنی است و با حل هر یک از آنها، چالش‌های تازه‌ای از راه می‌رسد: «واقعیت این که چالش‌ها زیاد هستند و ما با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو هستیم که به راحتی می‌توانند کل صنعت سینمای ما را از بین ببرند. در شرایطی که فیلمسازان تلاش دارند داستان‌های‌شان را به زبانی ساده تعریف کنند تا عموم مردم بتوانند به راحتی به تماشای آنها بنشینند، فراهم کردن سرمایه برای تولید این فیلم‌ها از چالش‌های اصلی پیش روی ماست. صنعت سینما در کنار فروش در جدول گیشه نمایش، همچنان نیازمند کمک‌های دولتی و یارانه‌ای است. فیلمسازانی را می‌شناسم که نزدیک به یک یا دو سال است که منتظر دریافت سوبسید برای شروع کار فیلمبرداری‌شان هستند.
این همکاری مشترک باید ادامه داشته باشد تا سینمای ما بتواند روی پای خودش ایستاده و به حرکت خود ادامه دهد. راه پیشرفت سینمای کشور توسط یک فرد و یک نهاد ممکن نیست و مشارکت جمعی می‌طلبد. کمیسیون فیلم، پخش‌کنندگان سینمایی و هر کس دیگری که با فیلم و سینما سروکار دارد، باید در این رابطه همکاری کند و این کار باید هر چه سریع‌تر صورت گیرد. در این لحظه، این مهم‌ترین چیز است. تحت چه شرایطی می‌توانیم فیلم‌هایی با کیفیت بالا و عالی هنری و اجتماعی تولید کنیم؟ فکر می‌کنم پاسخ این پرسش را همه می‌دانند.»

زخم‌خورده از هالیوود
سینمای آفریقای جنوبی نه‌فقط از راه حضور هنرپیشگان و سینماگران مطرح جهان نتوانسته است، عایدی چندانی داشته باشد، از سیل ورود فیلم‌های آمریکایی به‌شدت تهدید می‌شود و علاوه بر این مشکلاتی نظیر مفاسد مالی و اقتصادی در این کشور، بنیه سینمای آفریقای جنوبی را تهدید می‌کند.
کتی وینک از فیلمسازان موج نوی سینمای کشور در تایید صحبت‌های شوینگز ادامه می‌دهد: «پول سیاه از یکسو و ندانم‌کاری‌های برخی نهادها و شخصیت‌های دولتی از سوی دیگر، از عوامل اصلی‌ای هستند که می‌توانند سینمای ما را به ورطه ورشکستگی بکشانند. در حالی که فیلم‌های ما درباره مبارزه با فساد و تقلا برای خلق جامعه‌ای بهتر صحبت و بحث می‌کنند، خود ما فیلمسازان هم در پشت صحنه و پشت دوربین باید در صف اول مبارزه برای دوام صنعت سینمای ملی قرار داشته باشیم. راه مقابله با نفوذ‌ هالیوود و فیلم‌های آمریکایی، ادامه تولید محصولات باکیفیت بومی‌ است.»

فرصتی خوب برای سینمای ایران
سینمای آفریقای جنوبی به دو دلیل می‌تواند مقصد خوبی برای سرمایه‌گذاری مشترک ایران باشد. نخست این‌که پیشینه همکاری تاریخی دولت و ملت ایران بعد از انقلاب اسلامی با مردم آفریقای جنوبی در دوران سخت حکومت نژادپرستان در این کشور، زمینه ذهنی مثبتی برای مردم این کشور درباره ایران ایجاد کرده است. همگان به یاد داریم که نلسون ماندلا، مبارز بزرگ ضدتبعیض‌نژادی و نخستین رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی بعد از رهایی از آپارتاید، رابطه بسیار خوبی با ایران داشت و همواره از مردم و رهبران ما تمجید می‌کرد و در ایران نیز او چهره محبوبی است که می‌تواند زندگی سراسر مبارزه او بهانه خوبی برای ساخت فیلم با سرمایه‌گذاری مشترک باشد. نکته دیگر این است که سینمای آفریقای جنوبی به‌شدت تشنه سرمایه‌گذاری خارجی است و دولت‌های غربی نشان داده‌اند به سینمای این کشور فقط به چشم طفیلی و مکانی برای فیلمبرداری فیلم‌هایشان نگاه می‌کنند. دولت می‌تواند در راستای سیاست گسترش افق‌ها برای همکاری با کشورهای جنوب، نگاهی جدی و تخصصی به سرمایه‌گذاری مشترک در این کشورها داشته باشد؛ سیاستی که باید دید در دولت چهاردهم مورد توجه قرار خواهد گرفت یا خیر.