مشاهیر نقش‌بسته در قاب تلویزیون

دراین میان، ابتدای اردیبهشت، با حال وهوای روز سعدی همراه است وبسیاری از ما را به یاد مشاهیری می‌اندازد که در این خاک زندگی کرده و برای‌مان قهرمان شدند. به بهانه روز سعدی، برخی از سریال‌هایی را مرور کردیم که تاکنون پیرامون مشاهیر ایرانی روی آنتن رفته و توانسته ما را با زیست این قهرمانان، آشناتر کند. 

روایت زندگی یک شیخ 
از جمله سریال‌های تولیدشده براساس مشاهیر ایرانی، سریال شیخ بهایی بود که به زندگی این چهره برجسته ایرانی پرداخت. بخش اول این مجموعه مربوط به دوران نوجوانی شیخ بهایی بود که در ۱۲سالگی به‌دلیل فشار و آزار حاکم وقت، مجبور می‌شد همراه خانواده‌اش از لبنان به ایران کوچ کند اما در بخش دوم، بررسی یک سال از زندگی شیخ بهایی در ۶۷ سالگی به تصویر کشیده می‌شد. نقش شیخ بهایی در کهنسالی را علی نصیریان بازی می‌کرد که در کنار هنرمندانی مثل ژاله علو، علی دهکردی و اسماعیل شنگله، قاب‌های ماندگاری از زندگی این حکیم را خلق کرده بود. پیش‌تولید این مجموعه که کارگردانی آن را شهرام اسدی در دست داشت از سال ۱۳۸۰ و ساخت آن از بهار ۱۳۸۲ آغاز شد. فیلمبرداری این اثر تلویزیونی هم در مناطق رودبار، اخترآباد شهریار، جزیره آشوراده در بندر ترکمن، اصفهان، تهران و شهرک سینمایی غزالی انجام شده بود. 
 
قصه یک پزشک ملی 
بوعلی سینا را هم باید از دیگر مجموعه‌های با محوریت مشاهیر دانست که به زندگی این دانشمند برجسته پرداخته بود. این مجموعه در شهرستان اردستان و مسجد جامع تاریخی آن ساخته شد و نویسندگی و کارگردانی آن با کیهان رهگذر بود. بازیگرانی همچون مرحوم امین تارخ، فیروز بهجت‌محمدی، جمشید لایق، اسماعیل محرابی، چنگیز وثوقی و سرور نجات‌اللهی در این مجموعه نقش‌آفرینی کرده بودند. سریال بوعلی سینا، زندگی و دستاوردهای وی را روایت می‌کرد که به سفرهای مختلفی رفته بود تا علم خود را غنی کند. این شخصیت ایرانی ازجمله چهره‌هایی بود که تلویزیون زندگی او را روایت کرده بود. 
 
ماجراهای یک ریاضیدان
مجموعه دیگر تلویزیونی که با محوریت چهره‌ها و مشاهیر ایرانی روی آنتن رفته، نردبام آسمان بود که زندگی غیاث‌الدین جمشید کاشانی، اخترشناس و ریاضیدا‌ن ایرانی را از زادروز تا کشته‌شدنش در زمان زمامداری مغول‌ها در ایران بازگو می‌کرد. او پسر مسعود طبیب و به‌شدت بازیگوش و کنجکاو بود که در یکی از روزها با شیخ کاشان مجادله‌ای ‌کرد که سبب ‌شد اهالی شهر وی را تعقیب کنند. این مجموعه به کارگردانی محمدحسین لطیفی، نویسندگی حامد عنقا و با طرح اولیه سید سعید رحمانی، توسط محسن علی اکبری تهیه شده بود. بوعلی سینا در نظر مخاطبان نشست و بارها از شبکه‌های مختلف روی آنتن رفت. 
 
قابی از زندگی ملاصدرا 
هرکدام از مجموعه‌های تلویزیونی که تاکنون با محوریت مشاهیر روی آنتن رفته، به یک حوزه توجه کرده و افراد برجسته آن را به تصویر کشیده است. درست مثل سریال روشن‌تر از خاموشی که زندگی ملاصدرا متفکر و فیلسوف ایرانی را روایت کرده بود که شامل زندگی او از نوجوانی تا رفع حکم نفی بلدش می‌شد. این مجموعه تلویزیونی در ۳۵ قسمت در سال ۱۳۸۲ از شبکه یک سیما به نمایش درآمد که پنجمین مجموعه تلویزیونی حسن فتحی بود. بازیگرانی همچون حسین یاری، محمود پاک‌نیت، علی نصیریان و زنده‌یاد جمشید مشایخی در این مجموعه نقش‌آفرینی می‌کردند. قصه این مجموعه از جایی آغاز می‌شود که شاه عباس اول صفوی به‌تازگی با حمایت سران قزلباش و کودتا علیه پدر به سلطنت رسیده و هنوز قدرت و موقعیت تثبیت‌شده‌ای ندارد، کشور از لحاظ سیاسی و اجتماعی، در شرایطی نابسامان قرار گرفته و علاوه‌بر تهدیدات و دست‌اندازی مستعمران به خاک ایران، عده‌ای نیز در داخل داعیه حکومت دارند‌؛ صدرالدین محمد قوام شیرازی متخلص به ملاصدرا، در راه کسب علم و دانش قدم می‌گذارد. 
 
روزگار یک پزشک اطفال
روزگار قریب که روایت زندگی دکتر قریب بود، به نویسندگی و کارگردانی کیانوش عیاری روی آنتن رفته بود که برپایه زندگی پزشک بنیان‌گذار تخصص پزشکی اطفال در ایران ساخته شد. سریال روزگار قریب از سال ۱۲۹۵ همزمان با شروع تحصیلات ابتدایی تا مرگ قریب در سال ۱۳۵۳ روایت می‌شد و با وقایع آن زمان مانند کودتای رضاخان، قحطی تهران در زمان جنگ جهانی دوم، حضور متفقین در ایران همزمان بود. بازیگرانی همچون مهدی هاشمی، مهران رجبی، ناصر هاشمی، صغری عبیسی و... نقش‌های مختلف این سریال را بازی می‌کردند. روزگار قریب از این جهت که چند دوره از زندگی یک پزشک معروف را به شکل درام به نمایش می‌گذاشت، برای مخاطبان جذاب بود. 
 
قاب‌هایی از ادبیات معاصر 
سریال شهریار با هدف روایت زندگی این شاعر معروف تولید شد و توانست چهره یکی از مشاهیر ادبی را به‌درستی به نمایش بگذارد. این سریال با نمایش زندگی حاج میرآقا خشکنابی پدر شهریار آغاز می‌شود و درنهایت به شکل متمرکزتری به زندگی شخصی و ادبی شهریار می‌پردازد. نکته مهم در مورد این سریال، نمایش کاراکترهای مختلف ادبی همچون عارف قزوینی، نیما یوشیج، میرزاده عشقی و ایرج میرزا بود که یک دید کلی از ادبیات معاصر ایران به مخاطب تلویزیون ارائه می‌کرد. 
داستان مجموعه شهریار از سال‌ها قبل در اواخر دوره حکومت قاجار روایت می‌شد. سیداسماعیل، یکی از وکلای مشهور تبریز که در جنگ و شورش این شهر، چند فرزند خود را از دست داده، پس از به دنیا آمدن فرزندی از همسرش، کوکب خانم تصمیم می‌گرفت برای حفظ فرزند آخر خود، او را به روستای خشکناب نزد خواهرش بفرستد. مردی که بعدها به شهریار معروف می‌شد تا پایان دوره کودکی در این محل ماند و دراین سال‌هابا ابراهیم ادیب آشنا شد، مردی که بعدها در زندگی او تأثیر زیادی داشت.البته در میان همه سریال‌هایی که تاکنون ساخته شده، صحبت از تولید سریالی با محوریت سعدی شاعر پرآوازه هم شده بود. مجموعه‌ای که هنوز به نتیجه نرسیده اما در صورت پرداختن به آن، می‌تواند توجه مخاطبان را به خود جلب کند. 
 
سلمان در راه است
دراین میان باید به سریال سلمان فارسی هم اشاره کردکه گرچه هنوز به نتیجه نهایی وپخش نرسیده اما صحبت‌های مطرح‌شده درباره آن، نشان از تولید یک مجموعه خاص و متفاوت دارد. نگارش اولیه پروژه سلمان فارسی در سال۱۳۷۸ به پایان رسید و قرار است به دوران زندگی، زمانه و مهاجرت سلمان فارسی از تولد تا مرگ بپردازد. سریال سلمان از جمله مجموعه‌های فاخر تلویزیون است که چهره‌های بسیاری در آن نقش‌آفرینی می‌کنند. 
 
سیمای بزرگان در سریال جلال‌الدین
جلال‌الدین، نام سریال دیگری با محوریت مشاهیر بود که حدود ۱۰ سال قبل، از تلویزیون پخش ‌شد. این سریال داستان زندگی جلال‌الدین محمد بلخی ملقب به مولانا، شاعر و عارف نامی و بزرگ قرن هفتم ایران بود. جلال‌الدین که نام فصل اول این سریال بود به دوران کودکی مولانا می‌پرداخت و فصل دوم، جوانی و سپس دوران بلوغ فکری و شخصیتی مولانا را در میانسالی به تصویر می‌کشید. این سریال به کارگردانی شهرام اسدی بود که بازیگرانی همچون علی نصیریان، علیرضا خمسه، لادن مستوفی، آرش مجیدی، علی دهکردی، شبنم مقدمی و محمدجواد جعفر‌پور در آن ایفای نقش می‌کردند. جلال‌الدین کارش را بی‌سروصدا آغاز کرد و ابتدا سریالی معمولی به نظر می‌رسید اما در ادامه توانست مخاطبان را به سمت خود بکشاند. 

صیادی در پی زندگی 
مجموعه دیگری که در همین رابطه و مرتبط با زندگی مولانا تولید شد، «صید در پی صیاد» بود. صادق هاتفی از هنرمندان پیشکسوت اواسط دهه ۷۰ سریال «صید در پی صیاد» را برای شبکه دو ساخت. این سریال، روایتی تازه از زندگی و آشنایی مولانا با شمس‌تبریزی بود. البته هاتفی قصه این سریال را به‌نوعی با داستان زندگی امروزی ترکیب کرده بود تا بتواند از زاویه‌ای تازه به این موضوع نگاه کند، به‌همین‌دلیل این سریال مفهوم معنویت را به مخاطب القا می‌کرد. هاتفی در روایت سریال سعی کرده بود مفاهیم دیگری همچون عرفان، عشق، مبارزه و... را هم با قصه ترکیب کرده تا برای مخاطبان تلویزیون آن هم در اواسط دهه ۷۰ جذابیت داشته باشد. هاتفی در همان مقطع پخش سریال، در مصاحبه‌هایی تاکید کرده بود متن این سریال را با بهره‌گیری از متون کهن فارسی نوشته است. البته نگاهی اجمالی به آثار هاتفی نشان می‌دهد او متون کهن ایرانی را که وجوه مشترکی با آثار دراماتیک دارد در شکلی تازه از نمایش ایرانی بازآفرینی می‌کند که این اتفاق هم در سریال صید در پی صیاد رخ داده بود. 
 
یک قهرمان کرد
اما تولید مجموعه‌هایی با حال و هوای مشاهیر ایران مختص ادبا و شعرا نبوده است. کما این‌که سریال سوران هم به شخصیت یک مبارز کرد به نام امیر سعیدزاده(سعید سردشتی)می‌پرداخت.سوران درژانر درام سیاسی- تاریخی به کارگردانی سروش محمدزاده، تهیه‌کنندگی مجتبی فرآورده و نویسندگی عباس ریاحی اقتباسی ازکتاب عصرهای کریسکان، نوشته کیانوش گلزار راغب بودکه توانست روایتی ازمقاومت مردم کرد باشد.بازی‌های این سریال واقعی وقابل قبول بودویک تاریخ زنده را برای همیشه ماندگار کرد. 
 
میرزا کوچک‌خان در قاب تلویزیون
تولید مجموعه میرزا کوچک‌خان از دیگر کارهایی بود که چهره این شخصیت تاریخی را برای مخاطبان ماندگار کرد. روایت سریال فوق، از جایی شروع می‌شد که میرزا کوچک، تازه از تبعید برگشته و همراه دوستش میرزا حسین کسمایی در رشت گردش می‌کرد که متوجه دستگیری رضا آژان توسط روس‌ها می‌شود. رضا آژان ملتمسانه از میرزا تقاضای کمک می‌کند. غیرت میرزا به جوش می‌آید و به او کمک می‌کند. علیرضا مجلل، مهدی هاشمی، عباس امیری مقدم، فتحعلی اویسی و جهانگیر الماسی در این مجموعه نقش‌آفرینی کرده بودند. 
 
زندگی شیخ مفید
شیخ مفید با نام اصلی «خورشید شب» از دیگر مجموعه‌های با محوریت مشاهیر در تلویزیون بود. مجموعه‌ای که سال ۱۳۷۴ به کارگردانی فریبرز صالح و سیروس مقدم، نویسندگی محمود حسنی و تهیه‌کنندگی محمدرضا ذوالفقاری، هادی مشکوه‏ و مجید اوجی تولید و از شبکه دو پخش شد. این سریال داستان زندگی شیخ مفید، فقیه قرن چهارم هجری بود. از هنرمندانی که در این سریال نقش‌آفرینی کرده بودند، می‌توان به علی دهکردی، داریوش ارجمند،  بهروز مسروری، رضا رویگری و زنده‌یادان امین تارخ، مهدی فتحی، محمدعلی کشاورز، آتیلا پسیانی و پرویز پورحسینی اشاره کرد. 
 
روایت یک قهرمان 
شهید مدرس از جمله مشاهیری است که تلویزیون پیش از این و در قالب سریالی با همین نام، به زندگی او پرداخته بود. مجموعه مدرس به کارگردانی هوشنگ توکلی و تهیه‌کنندگی اسماعیل شنگله محصول شبکه یک سیما در سال ۱۳۶۵ بود. بازیگرانی همچون محمدرضا حقگو، فرخ نعمتی، آتش تقی‌پور، داوود آریا، مرتضی ضرابی، حسن زارعی، مجید رزاز، جمشید جهانزاده، سعید امیرسلیمانی، صدرالدین حجازی، کاظم بلوچی و جلیل فرجاد و زنده‌یادان سیروس گرجستانی و خسرو شکیبایی در این سریال نقش‌آفرینی کرده بودند. قصه این سریال درباره ورود سید حسن مدرس به تهران و نامزد شدن او در مجلس بود که در نهایت به درگیری مدرس با رضاشاه تا کشته شدن او روایت می‌شد. 
 
برشی از زندگی امیرکبیر
مجموعه دیگری که با رویکرد پرداختن به مشاهیر ایرانی روی آنتن رفته، مجموعه امیرکبیر به کارگردانی سعید نیک‌پور محصول سال ۱۳۶۴ است.امیرکبیر از مجموعه تلویزیونی‌های محبوب دهه۱۳۶۰ تلویزیون بود که سعید نیکپور آن را کارگردانی کرده و خود او هم در این مجموعه تلویزیونی در کنار ایرج راد، ژاله علو وزنده‌یادان محمد مطیع و فخری خوروش به ایفای نقش پرداخته بود. این مجموعه تلویزیونی سال ۱۳۶۳ ضبط وپخش آن ازاردیبهشت ماه سال۱۳۶۴از شبکه یک شروع شد. داستان این سریال از مرگ محمدشاه و آمدن ناصرالدین شاه به تهران و تاجگذاری وی آغاز می‌شدوتمامی دوران صدارت امیرکبیر وتوطئه‌های دشمنانش را دربرمی‌گرفت. امیر کبیر دردوره ناصرالدین‌شاه قاجار،اصلاحات کشوررااندکی پس ازرسیدن به صدارت آغاز می‌کند. به دستور او مدرسه دارالفنون برای آموزش علوم و فنون جدید درتهران تأسیس می‌شودوروزنامه وقایع اتفاقیه راراه‌اندازی می‌کند.