نگاه «جام‌جم» به برنامه‌ها و طنزهای سیاسی به بهانه پخش «آپوزیشن»
سیاست به صرف خنده
درتعریف ساده از طنز آمده است: «طنز یعنی بیان هنرمندانه و نقادانه کژی‌ها و نادرستی‌ها به قصد اصلاح و نه تخریب. طنز فاخرترین گونه شوخ‌طبعی نسبت به گونه‌های دیگرش هزل، هجو و فکاهی است. لطیفه‌ها عمدتا از نوع فکاهی‌اند اما آنجا که رنگ و بوی تمسخر می‌گیرند، به هجو متمایل می‌شوند.»
ازسوی دیگر درسیاست هم در تعریفی روشن این چنین تعبیر شده است:«سیاست در معنای عام هرگونه راهبرد و روش و مشی برای اداره یا بهتر کردن هر امری از امور،(چه شخصی چه اجتماعی)است و دراصطلاح اموری است که مربوط به دولت و مدیریت و تعیین شکل و مقاصد و چگونگی فعالیت دولت باشد. کوشش برای نگهداری یا به‌دست آوردن قدرت یا کاربست قدرت دولت در جهت هدف‌ها و درخواست‌های گوناگون.» حال وقتی این دو با همدیگر ترکیب می‌شوند گونه‌ای از طنز خلق می‌شود که می‌تواند در مواجهه با قدرت و ارکان مدیریت با خطوط قرمز بازی کند و آسیب‌ها و ایرادات حوزه سیاست را به زبان هجو و شوخی بیان کند. این گونه که به آثار نمایشی نیز راه یافته است در رادیو و تلویزیون خودمان هم مورد بهره‌برداری قرار گرفته که در ادامه به بهانه پخش برنامه‌هایی همچون آپوزیشن، پاورقی و دی‌بی‌سی نگاهی به رونق این ژانر در سیما داشتیم.
اپوزیسیون به روایت «آپوزیشن»
برنامه طنز آپوزیشن با محوریت طنز نقادانه برنامه‌های شبکه‌های فارسی‌زبان ماهواره‌ای از اواخر بهمن روانه آنتن شبکه دوی سیما شد. این برنامه که از سری برنامه‌های طنز دی‌بی‌سی است با روایتی فکاهی برنامه‌های گفت‌وگومحور و به اصطلاح کارشناسانه شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان را به چالش می‌کشد؛ چالشی که ضمن ایجاد لحظاتی مفرح برای مخاطب، هجو بودن متن و ساختار این برنامه‌ها را نمایش می‌دهد. در واقع با تماشای نماهای شبه‌واقعی از این برنامه‌هاست که اساسا کمدی بودن آن بیشتر به چشم می‌آید. آپوزیشن محصول گروه اقتصادی - اجتماعی شبکه دوی سیماست که به تهیه‌کنندگی و کارگردانی مصطفی صاحبی در مدرسه سینمایی اندیشه و هنر ماه تولید شده است و جمعه‌ها حوالی ساعت ۱۹ و ۴۵ دقیقه پخش می‌شود. با تهیه‌کننده و کارگردان این برنامه گفت‌وگو کردیم. شبکه من و تو مدتی است به کار خود پایان داده اما در آپوزیشن نقد برنامه‌های این شبکه سابق ماهواره‌ای را به زبان طنز می‌بینیم. از مصطفی صاحبی می‌پرسیم با تمام شدن کار من و تو برنامه مذکور چه کارکردهایی می‌تواند داشته باشد؟ وی توضیح می‌دهد: اصولا نقیضه‌سازی یکی از روش‌های جذاب و مخاطب‌پسند ساخت طنز است. دی‌بی‌سی هم در ابتدا با استفاده از همین تکنیک برای مخاطب جذابیت پیدا کرد. بیننده فرمی را می‌بیند که به چشمش آشناست ولی محتوایش تناسبی با آنچه پیشتر دیده ندارد وهمین عدم تناسب برایش خنده‌دار است. آپوزیشن صرفا از فضاسازی و فرم آن برنامه‌ها استفاده می‌کند تا تناقضات رسانه‌ها و سران اپوزیسیون را به طنزوهجو بکشد. شخصیت‌های مهمان آپوزیشن، اغلب معادل واقعی در دنیای حقیقی ندارند. البته بعضی ازشخصیت‌ها هم برگرفته ازشخصیت‌های حقیقی هستند اما هدف اصلی برنامه فراهم کردن یک فرم آشنا برای قرار دادن محتوای مدنظر خودمان بوده. این مسأله مختص کار تصویری هم نیست. نقیضه‌سازی در شعر طنز هم برای مخاطب شیرین و جذاب است.خیلی از شاعران طنزپرداز با نقیضه کردن اشعار دیگران، آثار بسیار بامزه و جذابی خلق کرده‌اند.
مخاطب حوصله حرف جدی ندارد
پرسش دیگری که با این کارگردان و تهیه‌کننده مطرح می‌کنیم این است که بهره بردن بردن از گونه هجو در نگاه به برنامه‌های رسانه‌ای شبکه‌های معاند تا چه اندازه می‌تواند روشنگر اذهان مخاطبان باشد و در راستای ارتقای سواد رسانه‌ای عمل کند؟ او پاسخ می‌دهد: احتمالا واضح است که استفاده از قالب‌های غیرجدی برای زدن حرف‌های جدی تاثیرگذاری بالاتری دارد. از صبح تا شب این همه حرف جدی زده می‌شود که به جای خودش لازم و ضروری است اما مخاطبی که حوصله این حرف‌ها را ندارد، شاید پای صحبت برنامه‌های طنز بنشیند. از روز اولی که مجموعه طنز دی‌بی‌سی را ساختیم تا امروز که آپوزیشن را در دست تولید داریم، هدف‌مان این بود که مردم را بخندانیم و بین این خنده‌هایی که می‌سازیم، حرف‌های جدی هم بزنیم.روشنگری و ارتقای سواد رسانه‌ای، کلمات و عباراتی نیست که مختص همایش‌ها و سازمان‌های عریض و طویل باشد. گاهی یک برنامه طنز به اندازه صدها ساعت کار جدی تاثیرگذاری دارد. کلی زمان باید صرف شود که دروغگو بودن و شارلاتان‌بازی رسانه‌های آن‌وری را به مخاطب توضیح بدهی ولی ما با طنز همان کار را راحت‌تر و شیرین‌تر انجام می‌دهیم.
یک تشکر کنایه‌آمیز
از صاحبی درباره بازخودهایی که تاکنون از پخش برنامه دریافت کردند هم می‌پرسیم که بیان می‌کند: بازخوردهای بعد از پخش قسمت اول خیلی مثبت بود. حتی عده‌ای از دوستان که شاید به لحاظ فکری موافق جهت‌گیری‌های برنامه نبودند، خوش‌شان آمده بود. وی به کنایه ادامه می‌دهد: یک تشکر ویژه هم از من‌وتو می‌کنم که ساعاتی قبل از پخش اولین قسمت برنامه، تیزر ما را پست کرد و تبلیغ خوبی برای ما شد!
تلفیق اندیشه، هنر و رسانه
کارگردان و تهیه‌کننده آپوزیشن، عوامل برنامه را نیز این‌گونه معرفی می‌کند: علی سرتیپ‌زاده مجری برنامه، از دوستان بسیار با استعداد و خوب بنده است که خیلی تلاش کرد و با وجود این‌که اولین تجربه جدی بازیگری اوست به‌خوبی از پس کار برآمد. آقایان وحید پورحسینی، امین شفیعی، مهدی وزیری، سجاد نوری و عباس کمالی هم در نقش مهمانان برنامه ایفای نقش کرده‌اند که به‌زودی اجرای آنان را خواهید دید. تیم نویسندگان یعنی آقایان حسین صادقی و مهدی دخانی و خانم فرزانه صنیعی از ابتدای راه خیلی به ما کمک کردند. با تواضع و صبوری فراوان نوشتند و ما خط زدیم، کلی جلسات ایده‌پردازی و تحریریه با همراهی دوستان برگزار شد تا به این خروجی با کیفیت در سناریو برسیم. از زحمات تیم نویسندگان خیلی تشکر می‌کنم اما لازم می‌دانم از چندنفر تشکر ویژه بکنم. آقای حامد رحمانی حسینی مدیر تولید و جلال حیدری دستیار کارگردان و تدوینگر پروژه و آقای رضا صابری راد مدیر تصویربرداری که بار اصلی تولید آپوزیشن بر دوش این عزیزان بود و اگر زحمات شبانه‌روزی آنها نبود، آپوزیشن به آنتن نمی‌رسید. وی می‌گوید: در آپوزیشن از مشورت کارشناسان محتوایی و نظری در حوزه تاریخ معاصر هم استفاده کرده‌ایم و یک مزیت مهم این برنامه تلفیق اندیشه، هنر و رسانه است.
بی‌بی‌سی به روایت دی‌بی‌سی
«دی‌بی‌سی» از جمله معروف‌ترین برنامه‌هایی است که می‌توان آن را جزو طنزهای سیاسی تلویزیون به حساب آورد. برنامه‌ای که در آن جدیدترین اتفاقات روز دنیا به شکلی وارونه و مورد انتقاد قراردادن بخش‌های خبری شبکه فارسی‌زبان بی‌بی‌سی به شیوه طنز انتقادی با الهام از عروسک دیبی در مجموعه کلاه قرمزی به نقد کشیده می‌شود. این برنامه در شبکه دوی سیما روی آنتن می‌رود. ناصر جوادی، از نویسندگان این مجموعه پیشتر در گفت‌وگو با جام‌جم بیان کرده بود: اصلی‌ترین تفاوت دی‌بی‌سی با برنامه‌هایی از این دست توجه به محتواست. سایر برنامه‌ها معمولا نگاه فرمی داشتند و سعی می‌کردند فقط در ظاهر شبیه فلان بخش خبری یا شبکه‌هایی مثل بی‌بی‌سی شوند. خیلی روی محتوا تمرکز نکردند. ما بررسی کردیم و دیدیم بی‌بی‌سی که یکی از موثرترین شبکه‌های معاند با جمهوری اسلامی ایران است، اصلی‌ترین ابزارش، ادبیات است. یعنی با ادبیات‌سازی حمله می‌کند. مثلا اگر یک شهروند انگلیسی به جرم سرقت عتیقه در عراق دستگیر می‌شود، می‌گوید به جرم برداشتن عتیقه! یعنی الفاظ را تغییر می‌دهد. ما هم سعی کردیم محتوا و ادبیات را در دست بگیریم، نه تپق کلامی مجری یا ناهماهنگی در پخش. در واقع با نگاه به ادبیات این شبکه، استاندارد دوگانه، قلب واقعیت و خلط راست و دروغ در این شبکه را به تصویر می‌کشیم. فکر می‌کنم مزیت اصلی دی‌بی‌سی با سایر کارها در همین باشد.
پاورقی‌های سیاسی
از برنامه‌هایی که این روزها از شبکه دوی سیما پخش می‌شود و می‌توان آن را در ژانر طنزهای سیاسی دسته‌بندی کرد، «پاورقی» با اجرای محمدرضا شهبازی است که از پاییز ۱۴۰۱ روی آنتن رفته. برنامه‌ای که بارها در بررسی پیامک‌های رسیده به سامانه ۱۶۲ جزو نام‌های پرتکرار در نظرات مخاطبان بوده است. البته وقتی برنامه‌ای دست روی سوژه‌های حساس و پرچالش می‌گذارد، این‌که عده‌ای نیز در مقام نقد آن بربیایند عجیب نیست. غالب برنامه‌هایی که با زبان طنز سیاست‌ها را نقد می‌کنند، خود نیز بیش از دیگر برنامه‌ها به لحاظ فرم و محتوا به بوته نقد کشیده می‌شوند. شهبازی در زمان آغاز پخش برنامه در گفت‌وگو با جام‌جم بیان کرد: احساس کردیم در فضایی که دارد در رسانه‌ها، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی شکل می‌گیرد، نکاتی بیان می‌شود که دروغ بودن‌شان بدیهی بوده اما از فرط بدیهی بودن مغفول واقع شده است. درواقع هجمه رسانه‌ای همه‌جانبه، هماهنگی اغراق‌شده و کاریکاتوری میان نیروهای مخالف جمهوری اسلامی از سلبریتی‌های خارج‌نشین تا دولت‌ها، سیاسیون، فعالان مدنی، فضای مجازی و... ایجاد شده‌است. آن‌قدر هجمه سنگین است و ابهت پوشالی برایش درست شده که کسی درباره‌اش حرف نمی‌زند و سوتی‌های عجیب و غریبی که در این زمینه وجود دارد را بیان نمی‌کند. راستش آدم را یاد داستان لخت بودن پادشاه می‌اندازد که کسی این موضوع را به رخ پادشاه نمی‌کشید.
مرغ همسایه غاز نیست
«مرغ همسایه» که نامی برگرفته از یک ضرب‌المثل مشهور ایرانی است، عنوان یک طنز سیاسی در شبکه افق بود که به موضوعات بین‌المللی ورود پیدا کرد. برنامه با این هدف روی آنتن می‌رفت که تصور اشتباهی را که مردم از زندگی در کشورهای دیگر دارند و فکر می‌کنند همه چیز فراهم است، از بین برده و مخاطب را با واقعیت جهان روبه‌رو کند. فضای برنامه هم به شکلی طراحی شده بود تا فضای شورای امنیت سازمان‌ملل را نشان دهد. به گفته تهیه‌کننده عنوان برنامه از یک ضرب‌المثل قدیمی ایرانی (مرغ همسایه، غاز است) اقتباس شده و به نوعی، کنایه‌ای است به نحوه نگرش گروهی از مردم که غرب را اتوپیای خود می‌دانند. فرزاد صباحی، تهیه‌کننده پیش از این درباره شخصیت‌های حاضر در برنامه به جام‌جم توضیح داده بود: کشورهای حاضر براساس نوع اخبار (مرتبط با کشور یا غیرمرتبط) و سمت و سوی سیاسی آنها در مجامع بین‌المللی (له یا علیه) ایران انتخاب می‌شوند. یکی از بخش‌های برنامه، صداگذاری روی چهره‌های سیاسی یا اتفاقاتی بوده که در یک ویدئو رخ داده‌است. ویدئوهای بخش صداگذاری چهره‌ها براساس قابلیت خود چهره‌های سیاسی یا اجتماعی و سمت و سوی فکری یا سیاسی آنها انتخاب می‌شود، سپس در اتاق فکر به زوایا و خفایای شخصیت و تفکر آنها متناسب با ویدئوی موجود نگاه می‌شود تا کار نهایی به این روش ساخته شود. در بخشی از این برنامه یک‌سری ویدئو پخش می‌شود که کنایه‌ای به برنامه‌های شبکه‌های فارسی‌زبان ماهواره‌ای دارد که اتفاقا مورد توجه مخاطبان هم قرار گرفته‌است.
اصلا حرفشم نزن
یکی از نخستین برنامه‌های شبکه افق در زمینه طنز که پای موضوعات سیاسی را هم به برنامه باز کرد، «حرفشم نزن» بود. در این برنامه از دریچه طنز، به مسائل و موضوعات روز و برخی مواقع مسائل بین‌المللی در حوزه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی پرداخته می‌شد. اجرا و تهیه‌کنندگی دوره‌ای از این برنامه را محمدرضا شهبازی به عهده داشت. در این برنامه بخش‌هایی مانند استندآپ، شعر طنز، نقالی طنز، تقویم تاریخ و... روی آنتن می‌رفت.
سیاست‌بازی در بلبشو
یکی از گونه‌های پر استفاده از گذشته تا امروز درطنزهای سیاسی استفاده از عروسک است. «بلبشو» مجموعه‌ای طنز و موزیکال است که با شخصیت‌های عروسکی روی آنتن رفت.این مجموعه محصول اداره‌کل برنامه‌های سیاسی، به تهیه‌کنندگی احسان میرزا ابوالحسنی وکارگردانی مهیار مجیب و همکاری بیش از ۵۰نفر از هنرمندان مختلف در ۴۰قسمت ۲۰دقیقه‌ای تهیه و تولید شد.
ابزاری کارآمد برای نقد
طنز سیاسی، گونه‌ای پرطرفدار و شاید دردسرساز باشد که در ایران نیز پس از انقلاب اسلامی در آثار نمایشی رونق بیشتری گرفته است. سینما، تئاتر و تلویزیون مدیوم‌هایی هستند که با مرور کارنامه کاری‌شان در ۴۰ و چند سال اخیر نمونه‌هایی از طنز سیاسی را (گاهی پرمایه و گاه کم‌جان) در آنها می‌یابیم. هرچند هنوز هم می‌توان درباره خلأ این نوع آثار در رسانه نوشت، اما همان‌طور که اشاره شد فیلم‌های سینمایی همچون مارمولک، مکث و مارموز، چند مورد از این آثار هستند که بر پرده نقرهای نقش بستند و سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی هم در این سال‌ها از دریچه طنز و کمدی به موضوعات روز سیاسی پرداختند. طنز سیاسی به‌عنوان ابزاری کارآمد برای طرح موضوعات انتقادی و چندلایه در روزگار گسترش روزافزون رسانه‌های اجتماعی است. این ژانر که رسانه‌های سنتی و مکتوب سابقه دیرینه‌تری در این زمینه دارند، از موثرترین ابزارها در روزگاری است که مخاطبان علاقه‌مند به محتواهای به‌اصطلاح ساندویچی هستند تا در کوتاه‌ترین زمان و با ساده‌ترین بیان، مفاهیم بلند و گاه سخت و دشوار را دریابند. با استفاده از این ژانر می‌توان مسائل سیاسی و پشت‌پرده‌های آن را با زبان ساده و شیرین به مخاطبان منتقل کرد. زیرا سیاست اساسا علمی سخت و خشک است که این ابزار به همه‌فهم‌تر شدن آن مدد می‌رساند و در زمینه رساندن مخاطبان و مسئولان به بلوغ سیاسی نیز کارآمد است. مسئولان در مواجهه با این ژانر آستانه تحمل و نقدپذیری خود را محک می‌زنند و مجبور به بالابردن آن هستند. مردم نیز با سلاح نقد آن‌هم از گذرگاه نقض و شوخی ــ که جزو خصایص کهن ایرانیان است ــ بیشتر آشتی می‌کنند. رسانه‌ملی نیز نشان داده که در این زمینه سعی کرده همواره آثاری چه در قالب داستان و چه برنامه روی آنتن داشته باشد. حتی از کنایه‌ها و نقدهای سیاسی به زبان طنز نیز برای هرچه نرم‌تر کردن گزارش‌های خبری بهره برده است تا با پخش این دست اثرها با یک تیر چند نشان بزند و ضمن سرگرم‌‌کردن مخاطبان، در تبیین به زبان تازه و آگاهی‌بخشی نیز موثر واقع شود.
سیاست با زبان قصه‌های طنز
پای طنز سیاسی به آثار نمایشی تلویزیونی هم رسیده و در این سال‌ها سریال‌هایی داشتیم که کاملا با این محور حرکت کردند و حتی در ایام ویژه‌ای همچون انتخابات یا دهه فجر روی آنتن رفتند یا این‌که در بخش‌هایی از قصه خود نگاه طنازانه به رخدادهای سیاسی داشتند. در این نوشتار برخی از این آثار را آورده‌ایم.
قصه‌های صندوق در انتخابات
یکی ازاخیرترین سریال‌هایی که با محتوایی نزدیک به طنز سیاسی روی آنتن رفت، «قصه‌های صندوق» محصول سیمافیلم بود. این مینی‌سریال اپیزودیک با نگاه کنایه‌آمیز به انتخابات در روزهای اخیر پخش شد و بازیگرانی که اغلب در آثار کمدی دیده می‌شدند، در آن ایفای نقش داشتند. هر قسمت از این مینی‌سریال پنج‌قسمتی عنوان و قصه‌ای مجزا داشت. در خلاصه داستان این مجموعه آمده است: بزرگ و کوچیک، پیر و جوون، روستایی و شهری، در روز انتخابات درگیر ماجرا‌هایی شده‌اند که برای حل آنها باید تصمیماتی اساسی بگیرند؛ تصمیماتی که گاهی برای آنها مشکلاتی را در پی خواهد داشت. سیروس همتی، نیلوفر شهیدی، سیروس میمنت، شهرام شکیبا، آرش نوذری، علی استادی، بهزاد رحیم‌خانی و ساقی زینتی بازیگران این اثر بودند.
عملکرد مسئولان زیر ذره‌بین طنز
مجموعه نمایشی طنز «یک و دو» به کارگردانی آرمین قاسم‌زاده و نویسندگی امیر عضد این شب‌ها در ۲۰قسمت ۲۰دقیقه‌ای از شبکه نسیم پخش می‌شود. این برنامه دارای آیتم‌های نمایشی است که مسائل سیاسی را به چالش خواهد کشید و از زاویه‌ای دیگر مسئولیت‌ها و عملکرد مسئولان را زیر ذره‌بین طنزپردازان خواهد برد. انتخابات یکی از موضوعات مورد توجه در این مجموعه است. فرهاد بشارتی، یکی از بازیگران این مجموعه به‌تازگی در گفت‌وگویی بیان کرده: من نقش یک بارفروش میدان تره‌بار را دارم که هوس می‌کند نامزد انتخابات شود. همسر او حقوقدان است و چهار دوره نماینده مجلس بوده است. او از همسرش تقاضایی داشته که انجام نداده است. به همین دلیل ناراحت می‌شود و می‌گوید خودم نامزد می‌شوم و رأی می‌آورم. این طنز می‌خواست بگوید آنهایی که تخصص دارند، باید به مجلس بروند. ته قصه شوهر می‌فهمد که جایش در مجلس نیست و همسرش باید وارد مجلس شود. این سریال آموزنده است و جهت می‌دهد که مردم در انتخابات به چه کسی رأی بدهند.
چک برگشتی آقای نماینده
«چک برگشتی» به کارگردانی سیروس مقدم از سریال‌های کمدی بود که بخش‌هایی از آن ماجراهای تبلیغات و ورود یک نماینده به مجلس را تصویر می‌کرد. در این سریال که نوروز ۱۳۹۱ پخش شد، می‌دیدیم: دکتر مشرفی (هدایت هاشمی) یکی از کاندیداهای مجلس است. مشاور او لطیف (امیر جعفری) باید هر ماه بابت مهریه همسر سابق خود، رویا دو سکه به او بدهد. همین دو سکه باعث دردسر او و مشرفی می‌شود. لطیف شغل شریف شرخری را دارد و مشکلات لطیف و کریم مشرفی حوادثی به همراه دارد و مجموعه طنزی را خلق می‌کند.
گسل سیاست
«محسن اعتبار، معاون وزیر منابع و انرژی‌های پاک (معادل وزارت نیرو) در پی رسوایی مربوط به سد کوروچ، داوطلبانه از سمت خود استعفا می‌کند اما در این بین به ناگاه متوجه توطئه‌ای بزرگ می‌شود. او همراه محافظش ارشیا مبتنی (سام درخشانی) در راه پرده‌برداری از این توطئه، درگیر موقعیت‌هایی طنز می‌شود.» این چکیده قصه سریال گسل بود که با تم طنز سیاسی سال ۱۳۹۶ به کارگردانی علیرضا بذرافشان و تهیه‌کنندگی محسن چگینی روی آنتن رفت.
غنی‌سازی خنده
سریال وضعیت زرد به کارگردانی مجید رستگار روی آنتن رفت. این سریال را نمیتوان سراسر سیاسی تلقی کرد اما نگاه سیاسی سازندگان اثر با قصه‌های سریال پیوند خورده بود و در میان دیالوگ‌ها و موقعیت‌ها، کنایه‌های طنز سیاسی شنیده و دیده می‌شد. همچنین در فصل نخست شاهد استندآپ کمدی‌هایی بودیم که به صورت مستقیم مسائل روز سیاسی و... را نقد می‌کرد. با مرور چکیده قصه‌های این سریال هم می‌توان رگه‌های سیاسی آن را دریافت. در فصل اول دیدیم: سریال داستان دکتر سعید کاظمی (زین‌العابدین تقی‌پور) یکی از دانشمندان سازمان انرژی اتمی ایران را روایت می‌کند که با تعدیل نیرو از این سازمان اخراج می‌شود. بنابرین او به توصیه دایی‌اش (مهران رجبی) برای کار به خبرگزاری پسرخاله‌اش، رضا فروزان (حسام خلیل‌نژاد) می‌رود و ... . در فصل دوم هم مشاهده کردیم: حمید جنیدی (مهران رجبی) در پرواز هواپیما متوجه مورد مشکوک به بمب‌گذاری توسط اکرم اقبالی (مریم سعادت) می‌شود. اما پس از بی‌نتیجه بودن شک او، عشق اکرم اقبالی در دلش می‌افتد و... .
جلسه «غیرعلنی»
سریال غیرعلنی محصول سال ۱۳۹۴ به قلم حسین تراب‌نژاد و مهدی حمزه، با کارگردانی مهرداد خوشبخت یک کمدی اجتماعی با رگه‌های سیاسی بود. در این سریال که محور آن انتخابات بود می‌دیدیم: جوانی در یک شهرستان عاشق دختر فرماندار آن منطقه می‌شود. پدر دختر با این ازدواج مخالف است و شرط قبول کردن پیشنهاد جواد را بر ارتقای موقعیت شغلی او می‌گذارد و جوان برای ثابت کردن شایستگی‌های خود به پدر دختر مورد علاقه‌اش، نامزد انتخابات می‌شود. در این سریال سه نامزد برای پیروزی در انتخابات تلاش می‌کنند که ماجراهای خانوادگی‌شان داستان را پیش می‌برد.
ماجراهای عضو علی‌البدل
تعاملات اربابان قدرت و رقابت گروه‌های سیاسی از مضامین سریال کمدی «علی‌البدل» بود که به کارگردانی سیروس مقدم سال ۱۳۹۶ راهی آنتن شد. ماجراهای این سریال در یک روستا می‌گذشت و مجادلات دو خان را برای شورا نشان میداد. قصه و دیالوگ‌های سراسر کنایه به موضوعات روز اجتماعی و سیاسی بود.
الگو خانم
قصه‌های «پایتخت» محبوب بیشتر مخاطبان تلویزیون است. در فصل‌هایی از این سریال مضامین سیاسی نیز مطرح می‌شد. مانند فصل چهارم که در آن هما سعادت در انتخابات شورای شهر رأی می‌آورد و طرفداران او در منزل‌شان جمع می‌شوند. نقی از همسرش درخواست می‌کند تا برای ساخت خانه فهیمه (خواهر نقی) مجوز بگیرد اما او این کار را خلاف می‌داند و زیر بار نمی‌رود. نقی بارها به همسرش به طعنه الگوخانم می‌گوید و به همراه اقوام و خویشانش و کمک اوس‌موسی دست به کار می‌شوند و خانه فهیمه را به‌طور پنهانی با آوردن مصالح از راه و بیراه می‌سازند، اما در آخر توسط شهرداری تخریب می‌شود. در فصل دیگری از این سریال هم شاهد ارسال نامه‌های مردم به رئیس‌جمهور بودیم. در فصل بعدی نقی راننده یک‌نماینده مجلس شده بود که خود، موقعیت‌های بامزه‌ای را رقم زد.
اپوزیسیون به روایت «آپوزیشن»
برنامه طنز آپوزیشن با محوریت طنز نقادانه برنامه‌های شبکه‌های فارسی‌زبان ماهواره‌ای از اواخر بهمن روانه آنتن شبکه دوی سیما شد. این برنامه که از سری برنامه‌های طنز دی‌بی‌سی است با روایتی فکاهی برنامه‌های گفت‌وگومحور و به اصطلاح کارشناسانه شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان را به چالش می‌کشد؛ چالشی که ضمن ایجاد لحظاتی مفرح برای مخاطب، هجو بودن متن و ساختار این برنامه‌ها را نمایش می‌دهد. در واقع با تماشای نماهای شبه‌واقعی از این برنامه‌هاست که اساسا کمدی بودن آن بیشتر به چشم می‌آید. آپوزیشن محصول گروه اقتصادی - اجتماعی شبکه دوی سیماست که به تهیه‌کنندگی و کارگردانی مصطفی صاحبی در مدرسه سینمایی اندیشه و هنر ماه تولید شده است و جمعه‌ها حوالی ساعت ۱۹ و ۴۵ دقیقه پخش می‌شود. با تهیه‌کننده و کارگردان این برنامه گفت‌وگو کردیم. شبکه من و تو مدتی است به کار خود پایان داده اما در آپوزیشن نقد برنامه‌های این شبکه سابق ماهواره‌ای را به زبان طنز می‌بینیم. از مصطفی صاحبی می‌پرسیم با تمام شدن کار من و تو برنامه مذکور چه کارکردهایی می‌تواند داشته باشد؟ وی توضیح می‌دهد: اصولا نقیضه‌سازی یکی از روش‌های جذاب و مخاطب‌پسند ساخت طنز است. دی‌بی‌سی هم در ابتدا با استفاده از همین تکنیک برای مخاطب جذابیت پیدا کرد. بیننده فرمی را می‌بیند که به چشمش آشناست ولی محتوایش تناسبی با آنچه پیشتر دیده ندارد وهمین عدم تناسب برایش خنده‌دار است. آپوزیشن صرفا از فضاسازی و فرم آن برنامه‌ها استفاده می‌کند تا تناقضات رسانه‌ها و سران اپوزیسیون را به طنزوهجو بکشد. شخصیت‌های مهمان آپوزیشن، اغلب معادل واقعی در دنیای حقیقی ندارند. البته بعضی ازشخصیت‌ها هم برگرفته ازشخصیت‌های حقیقی هستند اما هدف اصلی برنامه فراهم کردن یک فرم آشنا برای قرار دادن محتوای مدنظر خودمان بوده. این مسأله مختص کار تصویری هم نیست. نقیضه‌سازی در شعر طنز هم برای مخاطب شیرین و جذاب است.خیلی از شاعران طنزپرداز با نقیضه کردن اشعار دیگران، آثار بسیار بامزه و جذابی خلق کرده‌اند.
مخاطب حوصله حرف جدی ندارد
پرسش دیگری که با این کارگردان و تهیه‌کننده مطرح می‌کنیم این است که بهره بردن بردن از گونه هجو در نگاه به برنامه‌های رسانه‌ای شبکه‌های معاند تا چه اندازه می‌تواند روشنگر اذهان مخاطبان باشد و در راستای ارتقای سواد رسانه‌ای عمل کند؟ او پاسخ می‌دهد: احتمالا واضح است که استفاده از قالب‌های غیرجدی برای زدن حرف‌های جدی تاثیرگذاری بالاتری دارد. از صبح تا شب این همه حرف جدی زده می‌شود که به جای خودش لازم و ضروری است اما مخاطبی که حوصله این حرف‌ها را ندارد، شاید پای صحبت برنامه‌های طنز بنشیند. از روز اولی که مجموعه طنز دی‌بی‌سی را ساختیم تا امروز که آپوزیشن را در دست تولید داریم، هدف‌مان این بود که مردم را بخندانیم و بین این خنده‌هایی که می‌سازیم، حرف‌های جدی هم بزنیم.روشنگری و ارتقای سواد رسانه‌ای، کلمات و عباراتی نیست که مختص همایش‌ها و سازمان‌های عریض و طویل باشد. گاهی یک برنامه طنز به اندازه صدها ساعت کار جدی تاثیرگذاری دارد. کلی زمان باید صرف شود که دروغگو بودن و شارلاتان‌بازی رسانه‌های آن‌وری را به مخاطب توضیح بدهی ولی ما با طنز همان کار را راحت‌تر و شیرین‌تر انجام می‌دهیم.
یک تشکر کنایه‌آمیز
از صاحبی درباره بازخودهایی که تاکنون از پخش برنامه دریافت کردند هم می‌پرسیم که بیان می‌کند: بازخوردهای بعد از پخش قسمت اول خیلی مثبت بود. حتی عده‌ای از دوستان که شاید به لحاظ فکری موافق جهت‌گیری‌های برنامه نبودند، خوش‌شان آمده بود. وی به کنایه ادامه می‌دهد: یک تشکر ویژه هم از من‌وتو می‌کنم که ساعاتی قبل از پخش اولین قسمت برنامه، تیزر ما را پست کرد و تبلیغ خوبی برای ما شد!
تلفیق اندیشه، هنر و رسانه
کارگردان و تهیه‌کننده آپوزیشن، عوامل برنامه را نیز این‌گونه معرفی می‌کند: علی سرتیپ‌زاده مجری برنامه، از دوستان بسیار با استعداد و خوب بنده است که خیلی تلاش کرد و با وجود این‌که اولین تجربه جدی بازیگری اوست به‌خوبی از پس کار برآمد. آقایان وحید پورحسینی، امین شفیعی، مهدی وزیری، سجاد نوری و عباس کمالی هم در نقش مهمانان برنامه ایفای نقش کرده‌اند که به‌زودی اجرای آنان را خواهید دید. تیم نویسندگان یعنی آقایان حسین صادقی و مهدی دخانی و خانم فرزانه صنیعی از ابتدای راه خیلی به ما کمک کردند. با تواضع و صبوری فراوان نوشتند و ما خط زدیم، کلی جلسات ایده‌پردازی و تحریریه با همراهی دوستان برگزار شد تا به این خروجی با کیفیت در سناریو برسیم. از زحمات تیم نویسندگان خیلی تشکر می‌کنم اما لازم می‌دانم از چندنفر تشکر ویژه بکنم. آقای حامد رحمانی حسینی مدیر تولید و جلال حیدری دستیار کارگردان و تدوینگر پروژه و آقای رضا صابری راد مدیر تصویربرداری که بار اصلی تولید آپوزیشن بر دوش این عزیزان بود و اگر زحمات شبانه‌روزی آنها نبود، آپوزیشن به آنتن نمی‌رسید. وی می‌گوید: در آپوزیشن از مشورت کارشناسان محتوایی و نظری در حوزه تاریخ معاصر هم استفاده کرده‌ایم و یک مزیت مهم این برنامه تلفیق اندیشه، هنر و رسانه است.
بی‌بی‌سی به روایت دی‌بی‌سی
«دی‌بی‌سی» از جمله معروف‌ترین برنامه‌هایی است که می‌توان آن را جزو طنزهای سیاسی تلویزیون به حساب آورد. برنامه‌ای که در آن جدیدترین اتفاقات روز دنیا به شکلی وارونه و مورد انتقاد قراردادن بخش‌های خبری شبکه فارسی‌زبان بی‌بی‌سی به شیوه طنز انتقادی با الهام از عروسک دیبی در مجموعه کلاه قرمزی به نقد کشیده می‌شود. این برنامه در شبکه دوی سیما روی آنتن می‌رود. ناصر جوادی، از نویسندگان این مجموعه پیشتر در گفت‌وگو با جام‌جم بیان کرده بود: اصلی‌ترین تفاوت دی‌بی‌سی با برنامه‌هایی از این دست توجه به محتواست. سایر برنامه‌ها معمولا نگاه فرمی داشتند و سعی می‌کردند فقط در ظاهر شبیه فلان بخش خبری یا شبکه‌هایی مثل بی‌بی‌سی شوند. خیلی روی محتوا تمرکز نکردند. ما بررسی کردیم و دیدیم بی‌بی‌سی که یکی از موثرترین شبکه‌های معاند با جمهوری اسلامی ایران است، اصلی‌ترین ابزارش، ادبیات است. یعنی با ادبیات‌سازی حمله می‌کند. مثلا اگر یک شهروند انگلیسی به جرم سرقت عتیقه در عراق دستگیر می‌شود، می‌گوید به جرم برداشتن عتیقه! یعنی الفاظ را تغییر می‌دهد. ما هم سعی کردیم محتوا و ادبیات را در دست بگیریم، نه تپق کلامی مجری یا ناهماهنگی در پخش. در واقع با نگاه به ادبیات این شبکه، استاندارد دوگانه، قلب واقعیت و خلط راست و دروغ در این شبکه را به تصویر می‌کشیم. فکر می‌کنم مزیت اصلی دی‌بی‌سی با سایر کارها در همین باشد.
پاورقی‌های سیاسی
از برنامه‌هایی که این روزها از شبکه دوی سیما پخش می‌شود و می‌توان آن را در ژانر طنزهای سیاسی دسته‌بندی کرد، «پاورقی» با اجرای محمدرضا شهبازی است که از پاییز ۱۴۰۱ روی آنتن رفته. برنامه‌ای که بارها در بررسی پیامک‌های رسیده به سامانه ۱۶۲ جزو نام‌های پرتکرار در نظرات مخاطبان بوده است. البته وقتی برنامه‌ای دست روی سوژه‌های حساس و پرچالش می‌گذارد، این‌که عده‌ای نیز در مقام نقد آن بربیایند عجیب نیست. غالب برنامه‌هایی که با زبان طنز سیاست‌ها را نقد می‌کنند، خود نیز بیش از دیگر برنامه‌ها به لحاظ فرم و محتوا به بوته نقد کشیده می‌شوند. شهبازی در زمان آغاز پخش برنامه در گفت‌وگو با جام‌جم بیان کرد: احساس کردیم در فضایی که دارد در رسانه‌ها، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی شکل می‌گیرد، نکاتی بیان می‌شود که دروغ بودن‌شان بدیهی بوده اما از فرط بدیهی بودن مغفول واقع شده است. درواقع هجمه رسانه‌ای همه‌جانبه، هماهنگی اغراق‌شده و کاریکاتوری میان نیروهای مخالف جمهوری اسلامی از سلبریتی‌های خارج‌نشین تا دولت‌ها، سیاسیون، فعالان مدنی، فضای مجازی و... ایجاد شده‌است. آن‌قدر هجمه سنگین است و ابهت پوشالی برایش درست شده که کسی درباره‌اش حرف نمی‌زند و سوتی‌های عجیب و غریبی که در این زمینه وجود دارد را بیان نمی‌کند. راستش آدم را یاد داستان لخت بودن پادشاه می‌اندازد که کسی این موضوع را به رخ پادشاه نمی‌کشید.
مرغ همسایه غاز نیست
«مرغ همسایه» که نامی برگرفته از یک ضرب‌المثل مشهور ایرانی است، عنوان یک طنز سیاسی در شبکه افق بود که به موضوعات بین‌المللی ورود پیدا کرد. برنامه با این هدف روی آنتن می‌رفت که تصور اشتباهی را که مردم از زندگی در کشورهای دیگر دارند و فکر می‌کنند همه چیز فراهم است، از بین برده و مخاطب را با واقعیت جهان روبه‌رو کند. فضای برنامه هم به شکلی طراحی شده بود تا فضای شورای امنیت سازمان‌ملل را نشان دهد. به گفته تهیه‌کننده عنوان برنامه از یک ضرب‌المثل قدیمی ایرانی (مرغ همسایه، غاز است) اقتباس شده و به نوعی، کنایه‌ای است به نحوه نگرش گروهی از مردم که غرب را اتوپیای خود می‌دانند. فرزاد صباحی، تهیه‌کننده پیش از این درباره شخصیت‌های حاضر در برنامه به جام‌جم توضیح داده بود: کشورهای حاضر براساس نوع اخبار (مرتبط با کشور یا غیرمرتبط) و سمت و سوی سیاسی آنها در مجامع بین‌المللی (له یا علیه) ایران انتخاب می‌شوند. یکی از بخش‌های برنامه، صداگذاری روی چهره‌های سیاسی یا اتفاقاتی بوده که در یک ویدئو رخ داده‌است. ویدئوهای بخش صداگذاری چهره‌ها براساس قابلیت خود چهره‌های سیاسی یا اجتماعی و سمت و سوی فکری یا سیاسی آنها انتخاب می‌شود، سپس در اتاق فکر به زوایا و خفایای شخصیت و تفکر آنها متناسب با ویدئوی موجود نگاه می‌شود تا کار نهایی به این روش ساخته شود. در بخشی از این برنامه یک‌سری ویدئو پخش می‌شود که کنایه‌ای به برنامه‌های شبکه‌های فارسی‌زبان ماهواره‌ای دارد که اتفاقا مورد توجه مخاطبان هم قرار گرفته‌است.
اصلا حرفشم نزن
یکی از نخستین برنامه‌های شبکه افق در زمینه طنز که پای موضوعات سیاسی را هم به برنامه باز کرد، «حرفشم نزن» بود. در این برنامه از دریچه طنز، به مسائل و موضوعات روز و برخی مواقع مسائل بین‌المللی در حوزه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی پرداخته می‌شد. اجرا و تهیه‌کنندگی دوره‌ای از این برنامه را محمدرضا شهبازی به عهده داشت. در این برنامه بخش‌هایی مانند استندآپ، شعر طنز، نقالی طنز، تقویم تاریخ و... روی آنتن می‌رفت.
سیاست‌بازی در بلبشو
یکی از گونه‌های پر استفاده از گذشته تا امروز درطنزهای سیاسی استفاده از عروسک است. «بلبشو» مجموعه‌ای طنز و موزیکال است که با شخصیت‌های عروسکی روی آنتن رفت.این مجموعه محصول اداره‌کل برنامه‌های سیاسی، به تهیه‌کنندگی احسان میرزا ابوالحسنی وکارگردانی مهیار مجیب و همکاری بیش از ۵۰نفر از هنرمندان مختلف در ۴۰قسمت ۲۰دقیقه‌ای تهیه و تولید شد.
ابزاری کارآمد برای نقد
طنز سیاسی، گونه‌ای پرطرفدار و شاید دردسرساز باشد که در ایران نیز پس از انقلاب اسلامی در آثار نمایشی رونق بیشتری گرفته است. سینما، تئاتر و تلویزیون مدیوم‌هایی هستند که با مرور کارنامه کاری‌شان در ۴۰ و چند سال اخیر نمونه‌هایی از طنز سیاسی را (گاهی پرمایه و گاه کم‌جان) در آنها می‌یابیم. هرچند هنوز هم می‌توان درباره خلأ این نوع آثار در رسانه نوشت، اما همان‌طور که اشاره شد فیلم‌های سینمایی همچون مارمولک، مکث و مارموز، چند مورد از این آثار هستند که بر پرده نقرهای نقش بستند و سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی هم در این سال‌ها از دریچه طنز و کمدی به موضوعات روز سیاسی پرداختند. طنز سیاسی به‌عنوان ابزاری کارآمد برای طرح موضوعات انتقادی و چندلایه در روزگار گسترش روزافزون رسانه‌های اجتماعی است. این ژانر که رسانه‌های سنتی و مکتوب سابقه دیرینه‌تری در این زمینه دارند، از موثرترین ابزارها در روزگاری است که مخاطبان علاقه‌مند به محتواهای به‌اصطلاح ساندویچی هستند تا در کوتاه‌ترین زمان و با ساده‌ترین بیان، مفاهیم بلند و گاه سخت و دشوار را دریابند. با استفاده از این ژانر می‌توان مسائل سیاسی و پشت‌پرده‌های آن را با زبان ساده و شیرین به مخاطبان منتقل کرد. زیرا سیاست اساسا علمی سخت و خشک است که این ابزار به همه‌فهم‌تر شدن آن مدد می‌رساند و در زمینه رساندن مخاطبان و مسئولان به بلوغ سیاسی نیز کارآمد است. مسئولان در مواجهه با این ژانر آستانه تحمل و نقدپذیری خود را محک می‌زنند و مجبور به بالابردن آن هستند. مردم نیز با سلاح نقد آن‌هم از گذرگاه نقض و شوخی ــ که جزو خصایص کهن ایرانیان است ــ بیشتر آشتی می‌کنند. رسانه‌ملی نیز نشان داده که در این زمینه سعی کرده همواره آثاری چه در قالب داستان و چه برنامه روی آنتن داشته باشد. حتی از کنایه‌ها و نقدهای سیاسی به زبان طنز نیز برای هرچه نرم‌تر کردن گزارش‌های خبری بهره برده است تا با پخش این دست اثرها با یک تیر چند نشان بزند و ضمن سرگرم‌‌کردن مخاطبان، در تبیین به زبان تازه و آگاهی‌بخشی نیز موثر واقع شود.
سیاست با زبان قصه‌های طنز
پای طنز سیاسی به آثار نمایشی تلویزیونی هم رسیده و در این سال‌ها سریال‌هایی داشتیم که کاملا با این محور حرکت کردند و حتی در ایام ویژه‌ای همچون انتخابات یا دهه فجر روی آنتن رفتند یا این‌که در بخش‌هایی از قصه خود نگاه طنازانه به رخدادهای سیاسی داشتند. در این نوشتار برخی از این آثار را آورده‌ایم.
قصه‌های صندوق در انتخابات
یکی ازاخیرترین سریال‌هایی که با محتوایی نزدیک به طنز سیاسی روی آنتن رفت، «قصه‌های صندوق» محصول سیمافیلم بود. این مینی‌سریال اپیزودیک با نگاه کنایه‌آمیز به انتخابات در روزهای اخیر پخش شد و بازیگرانی که اغلب در آثار کمدی دیده می‌شدند، در آن ایفای نقش داشتند. هر قسمت از این مینی‌سریال پنج‌قسمتی عنوان و قصه‌ای مجزا داشت. در خلاصه داستان این مجموعه آمده است: بزرگ و کوچیک، پیر و جوون، روستایی و شهری، در روز انتخابات درگیر ماجرا‌هایی شده‌اند که برای حل آنها باید تصمیماتی اساسی بگیرند؛ تصمیماتی که گاهی برای آنها مشکلاتی را در پی خواهد داشت. سیروس همتی، نیلوفر شهیدی، سیروس میمنت، شهرام شکیبا، آرش نوذری، علی استادی، بهزاد رحیم‌خانی و ساقی زینتی بازیگران این اثر بودند.
عملکرد مسئولان زیر ذره‌بین طنز
مجموعه نمایشی طنز «یک و دو» به کارگردانی آرمین قاسم‌زاده و نویسندگی امیر عضد این شب‌ها در ۲۰قسمت ۲۰دقیقه‌ای از شبکه نسیم پخش می‌شود. این برنامه دارای آیتم‌های نمایشی است که مسائل سیاسی را به چالش خواهد کشید و از زاویه‌ای دیگر مسئولیت‌ها و عملکرد مسئولان را زیر ذره‌بین طنزپردازان خواهد برد. انتخابات یکی از موضوعات مورد توجه در این مجموعه است. فرهاد بشارتی، یکی از بازیگران این مجموعه به‌تازگی در گفت‌وگویی بیان کرده: من نقش یک بارفروش میدان تره‌بار را دارم که هوس می‌کند نامزد انتخابات شود. همسر او حقوقدان است و چهار دوره نماینده مجلس بوده است. او از همسرش تقاضایی داشته که انجام نداده است. به همین دلیل ناراحت می‌شود و می‌گوید خودم نامزد می‌شوم و رأی می‌آورم. این طنز می‌خواست بگوید آنهایی که تخصص دارند، باید به مجلس بروند. ته قصه شوهر می‌فهمد که جایش در مجلس نیست و همسرش باید وارد مجلس شود. این سریال آموزنده است و جهت می‌دهد که مردم در انتخابات به چه کسی رأی بدهند.
چک برگشتی آقای نماینده
«چک برگشتی» به کارگردانی سیروس مقدم از سریال‌های کمدی بود که بخش‌هایی از آن ماجراهای تبلیغات و ورود یک نماینده به مجلس را تصویر می‌کرد. در این سریال که نوروز ۱۳۹۱ پخش شد، می‌دیدیم: دکتر مشرفی (هدایت هاشمی) یکی از کاندیداهای مجلس است. مشاور او لطیف (امیر جعفری) باید هر ماه بابت مهریه همسر سابق خود، رویا دو سکه به او بدهد. همین دو سکه باعث دردسر او و مشرفی می‌شود. لطیف شغل شریف شرخری را دارد و مشکلات لطیف و کریم مشرفی حوادثی به همراه دارد و مجموعه طنزی را خلق می‌کند.
گسل سیاست
«محسن اعتبار، معاون وزیر منابع و انرژی‌های پاک (معادل وزارت نیرو) در پی رسوایی مربوط به سد کوروچ، داوطلبانه از سمت خود استعفا می‌کند اما در این بین به ناگاه متوجه توطئه‌ای بزرگ می‌شود. او همراه محافظش ارشیا مبتنی (سام درخشانی) در راه پرده‌برداری از این توطئه، درگیر موقعیت‌هایی طنز می‌شود.» این چکیده قصه سریال گسل بود که با تم طنز سیاسی سال ۱۳۹۶ به کارگردانی علیرضا بذرافشان و تهیه‌کنندگی محسن چگینی روی آنتن رفت.
غنی‌سازی خنده
سریال وضعیت زرد به کارگردانی مجید رستگار روی آنتن رفت. این سریال را نمیتوان سراسر سیاسی تلقی کرد اما نگاه سیاسی سازندگان اثر با قصه‌های سریال پیوند خورده بود و در میان دیالوگ‌ها و موقعیت‌ها، کنایه‌های طنز سیاسی شنیده و دیده می‌شد. همچنین در فصل نخست شاهد استندآپ کمدی‌هایی بودیم که به صورت مستقیم مسائل روز سیاسی و... را نقد می‌کرد. با مرور چکیده قصه‌های این سریال هم می‌توان رگه‌های سیاسی آن را دریافت. در فصل اول دیدیم: سریال داستان دکتر سعید کاظمی (زین‌العابدین تقی‌پور) یکی از دانشمندان سازمان انرژی اتمی ایران را روایت می‌کند که با تعدیل نیرو از این سازمان اخراج می‌شود. بنابرین او به توصیه دایی‌اش (مهران رجبی) برای کار به خبرگزاری پسرخاله‌اش، رضا فروزان (حسام خلیل‌نژاد) می‌رود و ... . در فصل دوم هم مشاهده کردیم: حمید جنیدی (مهران رجبی) در پرواز هواپیما متوجه مورد مشکوک به بمب‌گذاری توسط اکرم اقبالی (مریم سعادت) می‌شود. اما پس از بی‌نتیجه بودن شک او، عشق اکرم اقبالی در دلش می‌افتد و... .
جلسه «غیرعلنی»
سریال غیرعلنی محصول سال ۱۳۹۴ به قلم حسین تراب‌نژاد و مهدی حمزه، با کارگردانی مهرداد خوشبخت یک کمدی اجتماعی با رگه‌های سیاسی بود. در این سریال که محور آن انتخابات بود می‌دیدیم: جوانی در یک شهرستان عاشق دختر فرماندار آن منطقه می‌شود. پدر دختر با این ازدواج مخالف است و شرط قبول کردن پیشنهاد جواد را بر ارتقای موقعیت شغلی او می‌گذارد و جوان برای ثابت کردن شایستگی‌های خود به پدر دختر مورد علاقه‌اش، نامزد انتخابات می‌شود. در این سریال سه نامزد برای پیروزی در انتخابات تلاش می‌کنند که ماجراهای خانوادگی‌شان داستان را پیش می‌برد.
ماجراهای عضو علی‌البدل
تعاملات اربابان قدرت و رقابت گروه‌های سیاسی از مضامین سریال کمدی «علی‌البدل» بود که به کارگردانی سیروس مقدم سال ۱۳۹۶ راهی آنتن شد. ماجراهای این سریال در یک روستا می‌گذشت و مجادلات دو خان را برای شورا نشان میداد. قصه و دیالوگ‌های سراسر کنایه به موضوعات روز اجتماعی و سیاسی بود.
الگو خانم
قصه‌های «پایتخت» محبوب بیشتر مخاطبان تلویزیون است. در فصل‌هایی از این سریال مضامین سیاسی نیز مطرح می‌شد. مانند فصل چهارم که در آن هما سعادت در انتخابات شورای شهر رأی می‌آورد و طرفداران او در منزل‌شان جمع می‌شوند. نقی از همسرش درخواست می‌کند تا برای ساخت خانه فهیمه (خواهر نقی) مجوز بگیرد اما او این کار را خلاف می‌داند و زیر بار نمی‌رود. نقی بارها به همسرش به طعنه الگوخانم می‌گوید و به همراه اقوام و خویشانش و کمک اوس‌موسی دست به کار می‌شوند و خانه فهیمه را به‌طور پنهانی با آوردن مصالح از راه و بیراه می‌سازند، اما در آخر توسط شهرداری تخریب می‌شود. در فصل دیگری از این سریال هم شاهد ارسال نامه‌های مردم به رئیس‌جمهور بودیم. در فصل بعدی نقی راننده یک‌نماینده مجلس شده بود که خود، موقعیت‌های بامزه‌ای را رقم زد.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
لزوم کامل‌تر شدن حکم قابل تحسین دادگاه لاهه
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
تکرار اتهامات واهی علیه ایران
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
بازی اروپا در پازل اسرائیل | رای شجاعانه دادگاه کیفری بین‌المللی
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
قطعنامه اتحادیه اروپا دست ایران را باز کرد
گفت و گو
در گفت‌وگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد
واقعیت غرب در آیینه یک جشنواره
محمد نصرتی در گفت‌وگو با جام‌جم مطرح کرد؛