سکوت صدای ماندگار کستلر

جایزه بهترین گوینده گفتار متن برای گویندگی در مستند «می ۱۹۶۸» به ناصر طهماسب رسید که به نوعی آخرین کارش بود و هیچ‌وقت نتوانست روی جایزه را به خود ببیند. زنده‌یاد طهماسب، دوبلور پیشکسوتی بود که صداپیشگی به جای بازیگرانی همچون هارولد لوید، جک نیکلسون، جیمز استوارت، کری گرانت، همفری بوگارت، هنری فوندا، استیو مک‌کوئین، گری کوپر، جین هکمن، آنتونی پرکینز، پیتر سلرز، دیوید جانسن، کوین اسپیسی، ایان ریچاردسون و… را برای مخاطبان به ثبت رسانده بود.

گویندگی در نقش جک نیکلسون در «دیوانه از قفس پرید»، برایان کرانستون در «برکینگ بد»، ریچارد دریفوس در «دختر خداحافظی»، داستین هافمن در «پاپیون» و جانی سکا در «محمد رسول‌ا...» هم ازجمله کار‌هایی بود که صدای طهماسب را برای مخاطبان ماندگار کرده بود. او در سال‌های اخیر گویندگی در مستند‌های بسیاری ازجمله یادگار ماندگار، روز‌های انگلیسی، بعد از طوفان، روایت رهبری و رمز و راز ملکه را هم درکارنامه خود ثبت کرده بود. گزارش پیش‌رو، یادنامه جام‌جم برای این هنرمند فقید، درگفت‌وگو با همکاران اوست.

به گزارش جام‌جم، مرحوم ناصر طهماسب با آن صدای جادویی که داشت، در آثار ماندگار تلویزیونی صداپیشگی کرده بود؛ از آثار معروف سینما که با دوبله روانه آنتن شد تا برخی کارتون‌های خاطره‌انگیز. 

از معدود اسطوره‌های دوبله بود 

اکبر منانی، دوبلور و مدیردوبلاژی است که در کار‌های زیادی با مرحوم طهماسب همراه بوده. او معتقد است که ناصر طهماسب از معدود اسطوره‌های حوزه دوبله بوده. منانی در گفتگو با جام‌جم می‌گوید: من فیلم و سریال‌های زیادی با مرحوم طهماسب کار کرده بودم و به نظرم او در میان سه چهار اسطوره برتر این کار است. بی‌نظیر بود و واقعاً افسوس می‌خورم که دیگر نیست. به نظرم افرادی مثل منوچهر زمانی، مقبلی، افضلی و مرحوم طهماسب، جزو اسطوره‌های این حوزه بودند که کار تیپ را با خلاقیت انجام می‌دادند. مرحوم طهماسب انسان درونگرا و کم‌حرفی بود و کمتر با افراد صمیمی می‌شد. اما بسیار مهربان بود. خیلی وقت بود از او خبر نداشتم، اما تلفن زدم و حالش را پرسیدم. وقتی خبر درگذشت او را شنیدم خیلی ناراحت شدم. منانی می‌گوید: فقدان مرحوم طهماسب در حرف نمی‌گنجد. او از نظر شخصیت کاری و هنری بی‌نظیر بود. کار مدیر دوبلاژی‌اش هم بی‌نظیر بود. این دوبلور پیشکسوت در بیان خاطره‌هایی که از مرحوم طهماسب دارد هم این‌طور تصریح می‌کند: او فرد خونسردی بود. این‌طور نبود که عصبی شود. خوشرو و با محبت بود و به همه می‌آموخت. به نظرم شخصیت بی‌نظیری بود. بسیار خوش‌اخلاق و با مدارا بود و هیچ حسادت و عقده‌ای در خود نداشت. البته کار دوبله همه‌اش خاطره است. من شصت و چند سال است در این کار هستم و همه روز‌ها برایم خاطره بوده. متأسف هستم که دیگر ناصر طهماسب را در میان‌مان نداریم و به همه علاقمندان او تسلیت می‌گویم. او این اواخر کمتر کار دوبله می‌کرد، اما اسم و حضورش مفید بود.

نسل جدید، روح دوبله را حفظ کند

سعید مظفری از دیگر دوبلور‌ها و مدیر دوبلاژ‌های برجسته‌ای است که در چند اثر، همراه مرحوم ناصر طهماسب بوده است. او در خصوص ویژگی‌های کاری و شخصیتی مرحوم طهماسب به جام‌جم می‌گوید: او گوینده بسیار خوب و از مهره‌های اصلی این ژانر بود. متأسف هستم که گل‌های این حوزه را از دست می‌دهیم. خوبانی مثل مرحوم جلیلوند و خانم کاظمی و حالا هم ناصر طهماسب را از دست دادیم.

وی ادامه می‌دهد: امیدوارم نسلی که جای ما را می‌گیرد، روحیه این را داشته باشد که روح کار دوبله را حفظ کند. این‌طور نباشد که مثل دوبله‌های زیرزمینی فقط یک چیز را بگویند و گذرکنند. به نظرم مرحوم طهماسب از باهوش‌ترین و خوش‌صداترین‌های این حرفه بود که تکرار شدنی نیست. او کارش را خوب می‌دانست و بسیار متأسف هستم که او را از دست دادیم. مظفری عنوان می‌کند: من در طول سال‌های فعالیتم، در دو سه اثر با مرحوم طهماسب همراه بودم. با این حال با او ارتباط داشتم و معتقدم گوینده خوبی بود. فردی باهوش، فرهیخته و با سواد که نظیرش را کمتر داریم.

از همسایگی خانه پدری تا فورد تانوس

سعید مستغاثی، منتقد هم در خصوص شخصیت مرحوم ناصر طهماسب در یادداشتی در فضای مجازی این‌طور گفته است: شاید بیش از ۳۵ سال پیش بود که همیشه ساعت خاصی از خیابان مقابل خانه پدری‌ام پیاده و تنها عبور می‌کرد. خانه‌اش همان رو به رو بود. اما ما یک اشتراک دیگر هم داشتیم؛ او یک فورد تانوس قهوه‌ای داشت و مرحوم پدرم یک فورد کورتینای قرمز رنگ (کورتینا، مدل انگلیسی تانوس بود با همان شکل و شمایل). صدای ناصر طهماسب را از سال‌های دورتر به خاطر داشتم؛ از اشلی فیلم «برباد رفته» تا تام (هنری فاندا) «خوشه‌های خشم» تا کلانتر کین (گری کوپر) فیلم «صلاه ظهر» و لوییس دگا (داستین هافمن) «پاپیون» و مک مورفی (جک نیکلسون) «پرواز بر فراز آشیانه فاخته» و ریک (همفری بوگارت) فیلم کازابلانکا تا کستلر سریال «ارتش سری» و... که اغلب نقش‌هایی جدی و خشن بودند و نقش‌های کمدی هم مثل کارآگاه کلوزو (پیتر سلرز) فیلم «پلنگ صورتی». البته کارتون‌ها و شخصیت‌های کارتونی مثل یوگی مجموعه «یوگی و دوستان». همچنین در سریال‌ها، میرزا آقاخان نوری (جهانگیر فروهر) مجموعه «سلطان صاحبقران» و آقاجان سریال «دایی جان ناپلئون» و پنج نقش ابوالفتح (علی نصیریان) و شف گارسون گراندهتل (جهانگیر فروهر)، نصرا... (اسماعیل محرابی)، استاد موسیقی (اسماعیل محمدی) و پاسبان (نعمت‌ا... گرجی) در سریال «هزار دستان».

وی ادامه داده است: لحن طنز‌آمیز صدای طهماسب را هم در همان اوایل انقلاب شنیدیم؛ سال ۵۸ بود که تلویزیون، فستیوال فیلم‌های هارولد لوید را پخش می‌کرد و ناصر طهماسب همه نریشن و گفتار‌های فیلم‌های یاد شده را با بیانی بسیار شنیدنی و جذاب می‌گفت که جذابیت آن فیلم‌های صامت هارولد لوید را چندین برابر می‌کرد. صدای ناصر طهماسب روی فیلم‌های مستندی همچون «راز و رمز ملکه» و «بازی» که لحن کنایی و مطایبه‌آمیز داشت، آثار یاد شده را چندین درجه ارتقا داد. از همین رو دورانی که فیلم و سریال مستند می‌ساختم، سعی کردیم برای گفتار فیلم مستندی به نام «فیلی که به هوا نرفت» (برای انتخابات رئیس‌جمهوری آمریکا) از صدای ناصر طهماسب استفاده کنیم؛ حتی گفتار متن را براساس صدای او نوشتم، با همان فرم کنایی که مطالب بسیار جدی را در فرمی مطایبه‌آمیز بیان می‌کرد. اما توفیق استفاده از صدای ایشان پیش نیامد و ما همچنان مغبون ماندیم. بعد از آن، صدا و لحن ناصر طهماسب روی مجموعه مستند‌های دیگری مانند «خارج از دید»، «در برابر طوفان»، «روز‌های انگلیسی» و... این مجموعه‌ها را ماندگار کرد و آن صدای ماندگار در عرصه‌های حقیقت، انتخاب و تصمیمی فراتر از اقتضائات شغلی و حرفه‌ای به نظر آمد. خدایش رحمت کند.

ستاره‌ای خاموش شد

ستاره‌های هنر دوبله یکی پس از دیگری از میان ما می‌روند و خاطرات و هنرنمایی‌های‌شان برای ما به یادگار می‌ماند. ناصر طهماسب ازجمله اساتید برجسته و بنامی است که همه علاقه‌مندان و هنرمندان دوبله از او به نیکی یاد می‌کنند همیشه برای مردم، عزیز بود چون هنرش برای همه مردم بود. 

صدای خاص، لحن و تکنیک خاص، خصوصیات فردی و اخلاقی از او چهره‌ای متفاوت به یادگار گذاشت. بسیاری از هنرمندان شناخته شده هنر دوبله از شاگردان او بودند و موفقیت‌شان را از آموزش‌های این استاد برجسته دارند و‌ اگر امروز همه در غم از دست دادن او هستیم و با شنیدن خبر درگذشتش شوکه شدیم، باید اذعان کنیم که رابطه‌های کاری و هنری با او نداشته و رابطه‌های قلبی و عاشقی در میان بوده است. 

استاد طهماسب عاشق دوبله و مردمش بود و این ویژگی او را از دیگران متمایز کرد؛ هیچ وقت برای پول کار نکرد و با پذیرفتن هر کاری فقط به کیفیت آن فکر می‌کرد. بارها و بارها متن و دیالوگ‌ها را ضبط می‌کرد تا اول به جان خودش بنشیند. 

البته که همه هنرمندان دوبله با عشق کار می‌کنند و این را هم از بزرگان خود همچون استاد طهماسب آموختند. آموزش دوبلور یا مدیر دوبلاژ کار ساده‌ای نیست و همه کسانی که از نزدیک با استاد طهماسب کار کردند، همیشه یادآور می‌شوند که طی سال‌های همکاری، از او آموختند؛ هم کار را و هم اخلاق را. و چقدر سخت است از دست دادن اساتید برجسته‌ای که همانندشان را نداریم.

ضمن عرض تسلیت به خانواده بزرگ و هنرمند دوبله در ایران و خانواده محترم ایشان باید بگویم هنرمندان دوبلاژ عزیزانی هستند که برای مردم عزیزمان خاطره های خوبی را به یادگار گذاشته اند و همیشه برای مردم این سرزمین ماندگار هستند. از خبر درگذشت ایشان بسیار ناراحت شدیم و امیدواریم که خداوند متعال برای بازماندگان، همراهان و دوستان ایشان صبر عنایت فرماید.