صهیونیست‌ها به مغولان درس پس دادند

این کتابخانه که مخزنی برای نگهداری اسناد، مدارک و کتاب‌های تاریخی و یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی شهر غزه بود، در پی بمباران‌های وحشیانه رژیم صهیونیستی تخریب شد و بسیاری از نفیس‌ترین آثار بازمانده از فرهنگ مردم این منطقه در این عملیات از بین رفت. حمله به مراکز فرهنگی، بخش دیگری از مجموعه جنایت‌های جنگی است که ارتش صهیونیستی بی‌اعتنا به مقررات بین‌المللی در عملیات نظامی خود در غزه مرتکب شده است. در ماده ۲۵ کنوانسیون ۱۹۰۷ لاهه در مورد احترام به قوانین و آداب و رسوم جنگ در زمین، آمده است: «در محاصره و بمباران تمام اقدامات لازم باید انجام شود تا حد امکان از ساختمان‌های مذهبی، هنری، علمی یا امور خیریه، آثار تاریخی، بیمارستان‌ها و مکان‌هایی که بیماران و مجروحان در آنجا جمع‌آوری می‌شوند، محافظت شود؛ به شرطی که در آن زمان برای مقاصد نظامی مورد استفاده قرار نگیرند.» 

همچنین برطبق ماده ۴ کنوانسیون میراث جهانی، اعضای این کنوانسیون متعهد شده‌اند از هرگونه اقدام تعمدی که باعث ایجاد آسیب مستقیم یا غیرمستقیم به میراث فرهنگی و طبیعی کشور‌ها می‌شود، خودداری کنند. علاوه بر این براساس ماده ۵۳ پروتکل الحاقی به کنوانسیون‌های ژنو در ۱۹۷۷، ارتکاب هرگونه اعمال خصمانه علیه بنا‌های تاریخی، آثار هنری یا مکان‌های عبادت که میراث فرهنگی یا معنوی مردم را تشکیل می‌دهد، ممنوع شده است. علاوه بر این ماده ۱۶ این پروتکل الحاقی بر ممنوعیت هرگونه اقدام خصمانه علیه بنا‌های تاریخی، آثار هنری یا مکان‌های عبادی تاکید شده است. براساس قوانین بین‌المللی ارتکاب این‌گونه اعمال می‌تواند منجر به محاکمه عاملان این جنایت‌ها در دیوان کیفری بین‌المللی براساس ماده ۸ که به تعریف جنایات جنگی مرتبط با اموال فرهنگی می‌پردازد، شود. 

هدف، تخریب فرهنگ است

در زمان حمله به این کتابخانه حسنی مهنا، سخنگوی شهرداری غزه در گفتگو با خبرگزاری آناتولی با بیان این‌که حمله اسرائیل به کتابخانه غزه، آثار مخربی بر فرهنگ و تاریخ فلسطین خواهد گذاشت، گفت: «هدف اسرائیل از تجاوزات خود در نوار غزه، نشر و گسترش جهل و نادانی در جامعه است که با هدف قرار دادن کتابخانه‌های بزرگ می‌توان به وضوح شاهد آن بود. اسرائیل ساختمان کتابخانه را هدف قرار داد، به آوار تبدیل کرد و هزاران کتاب، عنوان و اسناد و مدارکی که سند تاریخ شهر و توسعه آن است را سوزاند و از بین برد.» به گفته وی، حمله به کتابخانه یا تخریب مرکز فرهنگی «رشاد الشوا» که یکی از قدیمی‌ترین ساختمان‌های فرهنگی فلسطین محسوب می‌شد، با اهدف از بین بردن بخشی از تاریخ فلسطین صورت گرفته است. البته باید توجه داشت که رژیم صهیونیستی پیش از این هم دست به چنین عملیاتی زده بود و در جریان جنگ سوم غزه در سال ۲۰۱۴ دو کتابخانه در بیت حانون و رفح را تخریب کرده بودند. 
 
ترس اسرائیل از هویت فلسطین

عملیات وحشیانه رژیم صهیونیستی با موجی از محکومیت رو به رو شده است. یکی از واکنش‌ها به این حمله را مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی‌کشور انجام داد که با انتشار مطلبی در صفحه خود در فضای مجازی، نوشت: «کتابخانه نه محل نگهداری مجروحین بود، نه مکان پناه گرفتن مردم و نه اطلاعاتی داشتند که از آن استفاده نظامی می‌کنند! ولی رژیم از تخریب آن هم نگذشت. کتابخانه آگاهی‌بخش بود، امیدآفرین و سرگرم‌کننده. کتابخانه هویت‌بخش است و تاریخ‌ساز و صهیون همین‌قدر که از سلاح و ساختار نظامی در ترس است و همین میزان که از مردم فلسطین در وحشت است، هر آنچه از جهت فرهنگی و هویتی مقاومت را تقویت کند و اصالت فلسطین را تایید، آن‌ها را به وحشت می‌اندازد و در پی حذف آن برمی‌آیند. این مسأله هم یکی دیگر از نقاط پررنگ مشترک آن‌ها و داعش است.»
 
از روی دست مغول و داعش

اما همچنان که در نوشته مهدی رمضانی اشاره شده بود، بمباران و تخریب کتابخانه‌ها دارای سوابق طولانی در نزد دشمنان فرهنگ بشری است و رژیم صهیونیستی این رسم ناخجسته را از معلمان تاریخی خود یعنی مغولان آموخته است. می‌دانیم که مغولان نیز در زمان تاخت و تاز‌های خونین خود مجموعه‌ای از کتابخانه‌های ایران و دیگر کشور‌های اسلامی را به ویرانه تبدیل کردند و بخش مهمی از میراث مکتوب ما را برای همیشه نابود کردند. در جریان حمله مغول، مجموعه عظیم فرهنگی بیت‌الحکمه در بغداد را که بسیاری از مهم‌ترین چهره‌های فرهنگی جهان اسلام همچون جابر بن حیان، عمر خیام، خوارزمی، ابن مقفع، امام محمد غزالی و... در آن تدریس می‌کرده‌اند، از میان بردند. البته کتابخانه‌های بسیار دیگری در دیگر شهر‌های جهان اسلام ازجمله بخارا، نیشابور و ری به دست آنان از میان رفت. در دوران معاصر، جنایت صرب‌ها در تخریب کتابخانه ملی بوسنی و هرزگوین در سارایوو در سال ۱۹۹۵ نمونۀ دیگری از وحشی‌گری در تخریب آثار فرهنگی است. اما به نظر می‌رسد صهیونیست‌ها در حمله اخیر به کتابخانه شهر غزه، تحت تاثیر دوستان و همکاران داعشی خود بوده‌اند. داعشی‌ها در جریان حملات خونین خود در عراق، در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ دو کتابخانه مهم و تاریخی عراق را به ویرانه بدل کردند. یکی از این اماکن، کتابخانه دانشگاه موصل بود که یکی از برترین کتابخانه‌های خاورمیانه به شمار می‌رفت و شامل بیش از یک میلیون کتاب، نسخه‌های تاریخی و نقشه‌های ارزشمند باستانی بود. دانشگاه موصل در سال ۱۹۶۷ تاسیس شد و کتابخانه این دانشگاه در اثر حمله داعش با خسارت‌های شدیدی مواجه شد. همچنین کتابخانه عمومی موصل در عراق نیز که در سال ۱۹۲۱ تاسیس شد و دارای ارزش فرهنگی و تاریخی فراوانی بود، در ۲۳ فوریه سال ۲۰۱۵ توسط داعش به آتش کشیده شد.

ضرورت واکنش جهانی

پیشتر نیز علیرضا مختارپور، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ازمدیران مراکز اسنادی و آرشیوی سراسر جهان برای محکوم کردن این اقدام غیرفرهنگی دعوت کرد. مختارپور ضمن تاکید بر لطماتی که اقدام اخیر رژیم صهیونیستی در تخریب آرشیو ملی غزه سبب شده، گفت: «همه افرادی که درمراکز آرشیوی جهان مسئولیتی به عهده دارند باید نسبت به نابودی آرشیو غزه، با آن پیشینه تاریخی‌اش واکنش نشان بدهند. در بمبارانی که اسرائیلی‌ها انجام دادند تمامی اسناد این مرکز از میان رفته است. هرچند که از رژیم صهیونیستی بیش از این نیز انتظار نمی‌رود، اما توقع‌مان از مردم آزاده جهان این است که با فشار افکار عمومی، کاری کنند.»