۶ ویژگی سریال سربداران که آن را ماندگار کرده است

اینکه چرا فیلم یا سریالی این‌چنین ماندگار می‌شود و می‌تواند در برقراری ارتباط با نسل‌های مختلف همچنان موفق عمل کند، پرسشی است که برای پاسخگویی به آن باید نگاه جامع داشت. در خصوص سربداران فاکتورهایی در این موفقیت دخیل هستند که از میان‌شان می‌توان به این عوامل اشاره کرد:دیالوگ‌هایی در دل تاریخ«شاه به قاضی شارع: شرع براین موضوع چه حکمی دارد؟ قاضی شارع : شاه را چه خوش آید؟ شرعیات آنقدر فرعیات دارد که هرآنچه ما گوییم عوام قبول کنند ... .»

این دیالوگ‌ها تنها نمونه‌ای از جملات بیان شده در سریال سربداران است که از زبان شخصیت‌های گوناگون به زبان آورده شد. دیالوگ‌ها همین‌قدر شنیدنی و خواندنی است به خصوص وقتی با بیان شیوای گروهی از بهترین بازیگران بیان می‌شود.

دیالوگ‌نویسی در سربداران، خود به عنوان پروژه‌ای مجزا قابل بررسی است، آن‌قدر که نام محمدعلی نجفی به عنوان کارگردان و بازیگر این سریال به شهرت رسید. شاید کمتر کسی بداند نویسندگی با کیهان رهگذار بوده است که پس از آن نیز سریال بوعلی سینا را کارگردانی کرد اما خیلی زود دارفانی را وداع گفت. دیالوگ‌ها بر خلاف آثار تاریخی اخیر نه زبان امروز بلکه متناسب با فضای زمانی آن دوره نگارش شده است و به همین خاطر اتمسفری را ایجاد می‌کند که مخاطب باور می‌کند قصه به واقع در عصر سربداران می‌گذرد.

شیوایی کلام در عین همه‌فهمی آن، به کارگیری تمثیل‌ها و استعاره‌ها و ... ویژگی‌ای است که سربداران را تماشایی و زبان آن را همچنان شنیدنی کرده است. ترکیب کلمات و جمله‌بندی‌ها در خدمت اتمسفر تاریخی هستند و بر خلاف برخی گرایش‌ها در به رونویسی دیالوگ‌ها، فضایی کاملا تاریخی را القا می‌کنند؛ فضایی که متناسب با همین برهه تاریخی است، نه زمانی پس یا پیش‌تر.بدویت شخصیت‌هااز دیگر ویژگی‌هایی که می‌توان از آن به عنوان وجوه موفقیت سریال نام برد، شخصیت‌پردازی است.

به ویژه برای مغول‌ها که رفتار بدوی آنان متناسب با بافت قصه دیده می‌شود و آنها را قابل باور کرده است. این بدویت چه در بازی نقش‌آفرینان و اکت‌های آنان، چه در طراحی لباس و صحنه دیده می‌شود. عصبیت نسلی و قومی در شخصیت‌های سریال به ویژه مغولان تعریف شده است و با ظرافت به بینندگان منتقل می‌شود. بازیگری در قواره تاریخبازیگران سربداران در قامت نقش تاریخی به خوبی ظاهر می‌شوند و هیچ یک، چه در بند ابراز زیبایی‌های ظاهری و چه گرفتار به رخ کشیدن توانمندی بازیگری خود نیستند بلکه همچون اعضای یک سیستم دل در گرو به ثمر رساندن هدف کل هستند و از خودنمایی پرهیز دارند.

این روند آنقدر مشهود است که مخاطبان باور می‌کنند این افراد از دل تاریخ برخاستند.ضمن اینکه تعدادی فراوانی از بازیگران چهره و برجسته هنرهای نمایشی در این اثر گرد هم آمدند و کسانی که نام هر یک برای دیده شدن یک اثر کافی است؛ علی نصیریان، زنده‌یاد امین تارخ، زنده‌یاد محمدعلی کشاورز و ... تنها برخی از این بازیگران هستند.ترکیب و کیفیت لباس‌هاهمان‌طور که در مشخصه بدویت اشاره شد، طراحی لباس و چهره در این سریال آن هم به زمان خود، از عوامل موفقیت کار است. لباس‌ها در خدمت بازه زمانی اثر و با پژوهش درباره آن دوره تاریخی طراحی شدند و برای همین برای مخاطبان تازگی دارند، زیرا تا امروز کمتر اثری داشتیم این دوره از تاریخ کشور را به تصویر بکشد.

همچنین تفاوت ردای ایرانیان و مغول‌ها هم به شخصیت‌پردازی کمک کرده است و هم دوری سازندگان سریال از سهل‌انگاری را به وضوح نشان می‌دهد.این مقاومت تاریخیوقتی درباره مقاومت و اهمیت پایداری سخن می‌گوییم آثار نمایشی از دفاع مقدس یا جریان مقاومت در منطقه به خاطرمان می‌آید اما واقعیت این است که مقاومت در این سرزمین ریشه دارد.

هر گاه که ملت مقابل هجوم و نفوذ ایستاده یا با رندی آن را در خود حل کرده است، با افتخار سربلند داشته است و می‌توان از آن به عنوان مصداق مقاومت یاد کرد. از این رو تماشای سریالی همچون سربداران یادآور این مهم در تاریخ کشورمان است و به لحاظ مضمونی، اثری مهم در تاریخ تلویزیون به شمار می‌آید.

لزوم بازپخش بدیهی است که بازخوانی تاریخ اهمیت دارد. بازپخش چندباره آثار نمایشی تاریخی به خصوص آثار کیفی همچون سربداران برای مخاطبان قدیمی، حکم نوستالژی دارد و برای نسل جدید همون کلاس درس است که تاریخ را بازآموزی می‌کند؛ آنچه بر این سرزمین رفته است را یادآور می‌شود و حتی می‌تواند در جلوگیری از بروز و ظهور حرکات هیجانی و ناآگاهانه نسل تازه بدون شناخت از تاریخ، عمل کند. به خاطر آنچه گفته شد، بازپخش این آثار نه تنها برای خاطره‌بازی است بلکه لازم است؛ باید این گنجینه‌ ها نه در گنجه بلکه در معرض دید عموم قرارگیرند.