گیشه بهاری در روزهای پاییزی

در ماهی که گذشت ۱۵فیلم به نمایش درآمد و براساس اعداد و ارقام منتشر شده فروش، ترتیب آثار سینمایی اکران شده در جدول نمایش آبان از نخستین تا آخرین به این شکل است: هتل(بافروش بیش از۸۴میلیاردتومان)، بچه زرنگ (با فروش بیش از ۲۱میلیارد تومان)، فسیل (با فروش بیش از ۱۳میلیارد تومان)، گیجگاه، نارگیل ۲، شهر هرت، عامه پسند، جوجه تیغی، حدود ۸ صبح، جنگل پرتقال، هولیا، اخت الرضا، سرهنگ ثریا، ستاره بازی، آهو. سینمای ایران در دومین ماه پاییز با ۷۶ هزار و ۱۰۴سئانس فروش و سه میلیون و ۷۵۳هزار و ۵۴۱مخاطب و فروش ۱۴۸میلیارد و ۸۰میلیون و ۷۲۸هزار و ۷۵۲تومان، پرفروش‌ترین و پرمخاطب‌ترین روزهای سال تا این مقطع زمانی را سپری کرد. درمیان روزهای ماه گذشته هم ۱۹آبان با فروش ۹میلیارد و ۳۲۱میلیون، ۲۶آبان با فروش ۹میلیارد و ۸۷میلیون ‌تومان و ۵آبان با فروش هشت ‌میلیارد و ۴۶۲میلیون ‌تومان به ترتیب پرفروش‌ترین روزها بودند. در گزارش پیش رو سراغ چرایی و دلایل موفقیت فیلم‌های اکران آبان رفته‌ایم. 
   
تعداد بالای فیلم
نخستین نکته مهم در چرایی دستیابی به این رکورد فروش و مخاطب، کمیت فیلم‌هاست. در کمتر فصل ونوبت اکران، ۱۵فیلم همزمان روی پرده بودند. نمایش این میزان از آثار سینمایی حتی بدون مواجهه باخود فیلم‌ها و بررسی کیفیت‌شان، می‌تواند پاسخگوی سلایق و نیازهای مختلف تماشاگران باشد. فراوانی محصولات سینمایی، همآن‌قدر که برآیندی از مجموعه آثار تولیدی تازه سینمای ایران است، دست مخاطبان را درانتخاب فیلم‌های موردعلاقه باز می‌گذارد. به نظر می‌رسد توجه به زیرساخت و احداث پردیس‌ها و مجموعه‌های سینمایی درچند سال و به‌ویژه چند وقت اخیر، نقش مهمی در تعداد بالای فیلم در هرفصل و نوبت اکران دارد و مثل دوره‌های قبل چندان با معضل فیلم‌سوزی روبه‌رو نخواهیم بود. البته هنوز هم چالش‌هایی چون انبوه فیلم‌ها در صف اکران و تبعیض سئانسی وجود دارد و به ضرر برخی فیلم‌ها در اکران می‌شود. با نگاهی به همین تعداد سالن‌های سینمای فیلم‌ها در اکران آبان می‌توان به نامتوازن بودن تعداد سالن‌های آثار سینمایی پی برد، طوری‌که فیلم‌هایی مثل هتل، بچه زرنگ و فسیل به ترتیب ۲۲۹، ۲۲۷ و۱۷۶ سالن سینما در اختیار داشتند و از آن‌طرف فیلم‌هایی مثل سرهنگ ثریا، ستاره بازی و آهو به ترتیب در ۸۹،۱۲ و۴۶ سالن به نمایش درآمدند. البته ظرفیت و توان خود فیلم‌ها برای جذب طیف بیشتری ازمخاطبان هم سهم مهمی در تصمیم سینماداران برای این تبعیض سالنی دارد اما بااین حال هنوزهم می‌توان فرصت بیشتر و بهتری دراختیار آثار متفاوت‌تر دراکران قرار داد وبه‌جای تخصیص همه سئانس‌ها وسالن‌های پرتماشاگر درساعت‌های مناسب به‌ویژه در روزهای تعطیل به فیلم‌های کمدی و پرفروش، سئانس‌هایی ازاین میان رابه نمایش دیگر فیلم‌ها اختصاص داد ومسائل فرهنگی را هم درنظر گرفت. 
     
تنوع ژانری
کمیت و تعداد بالای فیلم‌ها در اکران، تنها ورودی این موفقیت است و حق انتخاب مخاطبان را افزایش می‌دهد. بنابراین دلایل این استقبال و فروش بالا را باید در موارد دیگری جست‌و‌جو کرد که البته ریشه و خاستگاه آن به همین حجم فیلم‌ها در اکران برمی‌گردد. وقتی این تعداد فیلم در یک فصل و نوبت اکران به نمایش درمی آید، احتمال گوناگونی ساختاری و موضوعی را افزایش می‌دهد و آن اقناع سلیقه مختلف مخاطبان از این طریق رخ خواهد داد. در ظاهر امر، تنوع ژانری نقش مهمی در فروش بالای فیلم‌ها در آبان ماه و پیشتازی نسبت به دیگر ماه‌ها دارد و آن‌طور که از ویترین و حال و هوای آثار برمی‌آید، با فیلم‌هایی متنوع و خوش رنگ و لعاب طرفیم که هرکدام به سلیقه بخشی از مخاطبان پاسخ داده‌است اما اگر دقیق‌تر شویم، این تنوع آن‌قدرها هم چشمگیر نیست و دایره‌ای محدود را دربرمی‌گیرد. وقتی بحث تنوع ژانری را مطرح می‌کنیم، باید گستردگی و گوناگونی فیلم‌ها و الگوهای ژانری سینما را درنظر بگیریم. با چنین نگاه و خط‌کش ژانری، جای فیلم‌های تاریخی، اکشن، تریلر (هیجان‌انگیز و دلهره‌آور)، وحشت، علمی ـــ تخیلی، جاده‌ای، جنگی، دفاع مقدس، معمایی و... در همین نوبت اکران موردبحث خالی است. در نقطه مقابل تقریبا شاهد انحصار کمدی و درام اجتماعی در گیشه هستیم و سهم فیلم‌هایی در ژانرهای دیگر، ناچیز و انگشت شمار است. کمدی‌ها به سیاق این چند سال اخیر، بالانشین‌های گیشه هستند و فیلم‌هایی نظیر هتل، فسیل، گیجگاه و شهر هرت، خوب می‌فروشند. جوجه‌تیغی هم که مدت زیادی از اکران آن نمی‌گذرد، در میانه جدول فروش جا خوش کرده و امیدوار به صعود در گیشه است. ناموفق‌ترین کمدی گیشه هم هولیا است که به‌دلیل ضعف فیلمنامه، ساختار و فهرست بازیگرانش، نتوانسته سهمی از موفقیت کمدی‌های اخیر در اکران داشته باشد. دراین میان مهم‌ترین فیلم، هتل است که همه‌جوره دست بالا را در اکران و گیشه دارد و درواقع بیشتر ارزش و اعتبار فروش و رکوردشکنی آبان مدیون این فیلم است. این کمدی به‌خوبی قدر ظرفیت ۲۲۹سالن تخصیص یافته به خود را دانست که با دو میلیون و ۲۳هزار و ۷۷۳مخاطب، ۵۳.۹۲درصد از کل بیننده و ۵۶.۸۸درصد از فروش کل فیلم‌های اکران شده در آبان را به خود اختصاص داده و از فروش ۱۴۹ میلیارد تومانی این ماه، به تنهایی ۸۴ میلیارد و ۲۲۹ میلیون و ۳۷۶ هزار و ۵۰۰ تومان در گیشه فروخت.
​​​​​​​بعد از کمدی‌ها، درام اجتماعی با سه عنوان بیشترین سهم را در اکران آبان داشتند؛ عامه‌پسند، حدود ۸ صبح، ستاره‌بازی. دو فیلم اول با توجه به ظرفیت ساختاری خود در میانه جدول فروش آبان قرار گرفتند و توقعی هم برای بالانشینی و هماوردی با کمدی‌ها از آنها نمی‌رفت. در این میان ستاره‌بازی اوضاع ناامیدکننده‌ای داشت و از بین ۱۵فیلم اکران در رتبه چهاردهم جاخوش کرد. ژانر انیمیشن و کودک، گرچه مثل همیشه در اکران آبان هم نماینده‌های کمی داشت اما موفق شد این کمیت را با کیفیت قابل‌ملاحظه‌ای جبران کند؛ به‌ویژه انیمیشن «بچه‌زرنگ» که به حریفی جدی برای فیلم‌های پرستاره تبدیل شد و با جذب ۷۰۱هزار و ۱۳۴تماشاگر و فروش ۲۱میلیارد و ۸۲۲میلیون و ۹۹هزار و ۷۵۰تومان، نایب‌قهرمان فروش و جذب مخاطبان در آبان شد. بچه‌زرنگ ۱۴.۷۴ درصد از فروش کل فیلم‌های اکران شده در آبان و ۶۸.۱۸درصد از مخاطب کل این فیلم‌ها را به خود اختصاص داد.  فیلم نارگیل ۲ هم که در ژانر کودک ساخته شده و ترکیبی از حضور بازیگران و شخصیت‌های عروسکی است، عملکرد خوبی در آبان داشت و حتی از کمدی پرفروشی چون شهر هرت بالاتر و در رده پنجم جدول فروش این ماه ایستاد. نارگیل ۲ با ۱۳۹هزار و ۶۰۰ مخاطب توانست ۳.۳۲درصد از فروش کل فیلم‌ها و ۳.۷۲درصد از مخاطب کل فیلم‌های آبان را به خود اختصاص دهد و چهار میلیارد و ۹۱۱میلیون و ۳۵۱هزار و ۵۰۰تومان در گیشه ماه قبل فروش داشته باشد. در آبان دو درام عاشقانه هم همزمان با هم و از سوم آن ماه بر پرده سینماها رفت؛ دو اثری که باوجود اشتراک در فیلم اولی‌بودن کارگردان‌های‌شان و تنفس در فضای متفاوت اکران، در گیشه مسیرشان از هم جدا شد. جنگل پرتقال با یک میلیارد و ۶۶۱میلیون و ۷۸۷هزار تومان درجایگاه دهم جدول فروش آبان ایستاده و آهو با ۱۸۸میلیون و ۷۶۵هزار مخاطب آخرین فیلم این فهرست است. دو فیلم اخت الرضا و سرهنگ ثریا گرچه حال و احوال خوبی در جذب مخاطب و گیشه ندارد و به ترتیب رده‌های دوازدهم و سیزدهم فروش آبان را به خود اختصاص داده است اما از حیث تفاوت ژانری، ساختاری و مضمونی مهم، قابل اشاره و ارزشمند است. نکته مهم دیگر این‌که هر دو فیلم محوریت زنانه دارد و مهم‌تر این‌که به سویه‌های خوب و با‌ارزش این زنانگی می‌پردازند. اخت الرضا که در ژانر مذهبی ساخته شده، سفر بانوی کرامت حضرت معصومه‌(س) ازمدینه به قم را روایت می‌کند وسرهنگ ثریا که یک درام انقلابی است و براساس یک ماجرای واقعی ساخته‌شده، داستان زنی به نام ثریا رابه تصویر می‌کشد که برای بازگرداندن فرزندش به پادگان اشرف می‌رود.
   
ویترین جذاب
یکی از مهم‌ترین دلایل اقبال مخاطبان به فیلم‌های پرفروش آبان، ویترین ستاره‌ها و بازیگران نام‌آشنای آنهاست. در این میان مهم‌ترین و پولسازترین چهره، پژمان جمشیدی است که به‌عنوان ستاره فیلم‌های کمدی هتل و شهر هرت، نقش بسزایی در صدرنشینی اولی و حضور دومی در رده ششم جدول گیشه آبان دارد. در مجموع فروش کل سال هم فیلم‌های هتل و شهر هرت به ترتیب رتبه‌های دوم و سوم فروش را در اختیار دارند؛ اولی در‌مجموع بیش از ۱۴۸ میلیارد تومان (یعنی معادل میزان کل فروش آبان سینمای ایران) فروخته و دومی هم بیش از ۷۵ میلیارد تومان.  جمشیدی هرچقدر میان برخی منتقدان و مخاطبان جدی سینما هنوز پذیرفته نشده، محبوب خیلی از تماشاگران است و خیلی‌ها با دیدن نام و عکس او در فیلم‌ها به سینما می‌روند، حتی اگر این حضور رنگ تکرار به خود گرفته باشد و کم و بیش با یک نوع بازی طرف باشیم، باز به مذاق مخاطبان خوش می‌آید. گواهش هم همین استقبال مدام از فیلم‌های کمدی جمشیدی و فروش خیلی خوب این آثار در گیشه است. بعد از موفقیت فیلم‌هایی چون ۵۰ کیلو آلبالو، خوب بد جلف، تگزاس، دینامیت، تگزاس ۲ و حتی درام علفزار در گیشه، حالا نوبت به آثاری چون «هتل» و «شهر هرت» رسید. فیلم‌های کمدی‌ای که تا حد زیادی به حضور بانمک پژمان جمشیدی در نقش اصلی وابسته هستند و شوخی‌های کلامی و رفتاری اوست که مخاطب را با خود همراه می‌کند و می‌خنداند. در هتل البته حضور محسن کیایی هم نقش مهمی در همراهی مخاطبان و فروش بالای فیلم در گیشه به‌خصوص اکران آبان‌ماه دارد. کیایی ازجمله بازیگران جوانی است که قابلیت ایفای نقش‌های کمدی و جدی را دارد و تماشاگران با بازی او همراه می‌شوند. ضمن این‌که تجربه همکاری‌های قبلی با پژمان جمشیدی در فیلم‌های «دینامیت» و «لونه زنبور» هم اینجا به کار این دو بازیگر آمده است.  به‌جز بحث ویترین بازیگری، نام سیدمسعود اطیابی به‌عنوان کارگردان هتل هم از دلایل موفقیت این فیلم در گیشه است. اطیابی در این چند سال اخیر کمدی‌های پرفروشی را ساخته و روانه اکران کرده، از تگزاس تا دینامیت و انفرادی.  اما حکایت «بچه زرنگ» به تهیه‌کنندگی حامد جعفری و کارگردانی بهنود نکویی، هادی محمدیان و محمدجواد جنتی، متفاوت از کمدی‌های بالانشین گیشه است. روایت خوش‌ساخت و خوش‌آب‌ورنگ و ماجراجویانه قصه در کنار صداپیشگی‌های جذابی چون هومن حاجی‌عبداللهی به‌جای ببر‌مازندران، از مهم‌ترین دلایل موفقیت این انیمیشن تماشایی است. البته عقبه پیشرفت صنعت پویانمایی ایران در این چند سال اخیر وموفقیت آثاری چون شاهزاده روم، فیلشاه، پسر دلفینی و لوپتو هم ذهنیت مهمی درمخاطب کودک ایرانی برای توجه وعلاقه بیشتر به فیلم‌های انیمیشن تولید داخل دارد. 
«فسیل» ساخته کریم امینی که تا اینجا با رقم ۲۸۹میلیارد تومانی، پرفروش‌ترین فیلم سینمای ایران است، با بازی جذاب و کمدی بهرام افشاری در آبان هم درخشید و رده سوم جدول را به خود اختصاص داد. بازی دیگر بازیگران فیلم همچون هادی کاظمی، ایمان صفا، سیدجواد هاشمی، الناز حبیبی و بابک کریمی و روایت قصه فیلم در دو دوره قبل و بعد از انقلاب از دیگر دلایل مهم فروش خوب فسیل است. 
«گیجگاه» ساخته عادل تبریزی هم چهارمین فیلم پرفروش آبان بود. حضور ستاره‌های قدیمی و جدید، از جمشید هاشم‌پور تا حامد بهداد و ارجاعات نوستالژیک در دل روایتی کمدی، درام و عاشقانه ازجمله دلایل این موفقیت است.  از دلایل حضور «نارگیل ۲» ساخته داوود اطیابی در رده پنجم جدول فروش آبان‌ماه، می‌توان به ترکیب ژانر کودک با کمدی اشاره کرد، برای همین حضور عروسک‌ها با صداپیشگی‌های جذاب خوشایند کودکان است و شوخی‌ها و بامزگی‌های بازیگرانی چون بیژن بنفشه‌خواه و علیرضا استادی هم کار خنداندن بزرگ‌ترها را راه‌می‌اندازد. کمدی شهر هرت، ساخته کریم امینی که در رده ششم جدول فروش آبان قرار دارد، همان‌طور که ذکر آن رفت، بیش از هر چیز روی کاکل پژمان جمشیدی به‌عنوان بازیگر نقش‌اول می‌چرخد.

پرفروش‌ترین ماه 
موفقیت گیشه‌ای آبان‌ماه در حالی مهم‌تر جلوه می‌کند که میزان مجموع فروش آن (بیش از ۱۴۹میلیارد تومان) حتی بیشتر از رقم نوبت طلایی اکران نوروزی است. مجموع فروش سینمای ایران در ماه فروردین، ۱۰۴میلیارد و ۳۷۲میلیون تومان بود. بعد از آبان پرفروش‌ترین فروش ماهانه سینمای ایران به این ترتیب است: اردیبهشت با ۱۱۵میلیارد و ۳۶میلیون تومان، فروردین (که اشاره شد)، مهر ۱۰۴میلیارد و ۱۸۸میلیون و ۹۰۰هزار تومان، خرداد ۸۸میلیارد و ۸۶۴میلیون و ۸۱۶هزار تومان، تیر ۸۸میلیارد و ۶۱۱میلیون و ۶۳۱هزار تومان، شهریور۵۴میلیارد و ۳۶۷میلیون و۹۷۷هزارتومان، مرداد۵۰میلیارد و ۷۰۱میلیون و ۷۷۱هزار تومان. 

پرفروش‌ترین سینماها در آبان
در آمار دیگری که موسسه سینماشهر به‌تازگی منتشر کرد، سینماهای پرفروش کشور هم طی یک ماه گذشته مشخص شدند که در این میان سینماهای تهران، شیراز و مشهد بیشترین فروش را داشتند. این سینماها حدود ۶۰درصد از فروش کل سینماهای کشور را شامل می‌شوند و ۳۸هزار و ۹۶۷صندلی از ۱۱۷هزار و ۵۷۷ صندلی سینما، در این سالن‌ها متمرکز شده ‌است. پردیس سینمایی کوروش تهران با فروش بیش از هشت‌میلیارد و ۷۰۰میلیون تومان، پردیس سینمایی ایران‌مال تهران با فروش بیش از شش‌میلیارد تومان، پردیس سینمایی هنرشهر آفتاب شیراز با فروش بیش از سه‌میلیارد و ۹۰۰میلیون تومان، پردیس سینمایی هویزه مشهد با فروش بیش از سه‌میلیارد و ۶۰۰میلیون تومان، سینما آزادی تهران با فروش بیش از سه‌میلیارد و ۲۰۰میلیون تومان، پردیس سینمایی اطلس مشهد با فروش بیش از دومیلیارد و ۹۰۰میلیون تومان، جزو سینماهای پرفروش کشور در آبان‌ماه هستند. مجموع فروش این ۴۰ سینما بیش از ۸۹میلیارد تومان است.