پاشنه آشیل جذب معلم

درباره این‌که چه تعداد مدرسه، سال تحصیلی جدید را بدون معلم آغاز کرده‌اند هیچ آماررسمی که منبع آن وزارت آموزش‌وپرورش باشد در دست نیست اما نمایندگان عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در دو مرحله به کمبود ۲۳ و ۱۷هزار معلم اشاره کرده‌اند. این درحالی‌است که رضامراد صحرایی، وزیر آموزش‌وپرورش قول داده که این ماجرا از نیمه مهر حل شود و دیگر هیچ دانش‌آموزی بدون معلم نباشد. البته از آنجا که تامین نیروی انسانی آن‌هم از جنس معلم که باید باتجربه و کارآزموده باشد، کار آسانی نیست، به احتمال فراوان، وزارتخانه نیروهای مورد نیازش را از دو مسیر تامین خواهد کرد: اول نیروهای بازنشسته و دوم دانشجومعلمان سال‌آخری که هرکدام از این گزینه‌ها حرف و حدیث مخصوص به خودش را دارد. معلمان بازنشسته گرچه تجربه دارند اما درواقع نیروهایی هستند که پس از ۳۰سال معلمی‌کردن دیگر نباید توانی برای انجام کار داشته باشند. دانشجومعلمان سال‌آخری در دو دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی نیز گرچه در ابتدای راهند و انرژی و انگیزه کافی دارند ولی چون تجربه ندارند و کلاس‌داری را به‌خوبی فرانگرفته‌اند، نمی‌توانند معلمانی ایده‌آل باشند. در این میان یک مسیر سوم نیز برای جذب معلم وجود دارد که همان آزمون استخدامی آموزگاری و دبیری است که امسال برگزار شد و قرار است ۲۸هزار نیروی تازه‌نفس را راهی مدارس کشور کند. مشکل این روش آن است که نیروهایی را به‌عنوان معلم به نظام آموزشی تزریق می‌کند که هیچ تجربه‌ای در تدریس ندارند و از آنجا که بحران کمبود معلم جدی و فرصت برای گذراندن آموزش‌های بدو خدمت نیز اندک است با هر سطح از صلاحیت حرفه‌ای به کار گرفته می‌شوند. بدیهی است تلاش همه‌جانبه برای پرکردن کلاس‌های درس با هر نوع نیروی انسانی، بی‌توجه به سطح توانایی آنها چه بر سر کیفیت فرآیند یادگیری ــ یاددهی می‌آورد؛ موضوعی که در چرخه حل بحران کمبود معلم در این روزها عملا به حاشیه رفته است. 

کمبودی که سال به سال پیش آمد

دریک دهه اخیر و حتی قبل از آن همواره کمبود معلم در کشورمان وجود داشته اما هر سال که گذشته این وضعیت به‌جای این‌که بهتر شود رو به وخامت گذاشته است. کاهش ورودی نیروهای جدید به آموزش‌وپرورش از یک‌سو و افزایش خروج از نظام آموزشی به‌واسطه بازنشستگی نیروها ازسوی دیگر در سال‌های اخیر به چالش کمبود معلم دامن‌زده است. درواقع دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی طبق قانون باید تنها مرجع جذب معلم در کشور باشند اما به سبب توسعه‌نیافتگی این دانشگاه‌ها، کشور نتوانست از برگزاری آزمون‌های استخدامی و جذب فارغ‌التحصیلان سایر دانشگاه‌ها بی‌نیاز شود. این درحالی‌است که بازنشستگی نیروها هر سال تعداد قابل‌توجهی از معلمان را از مدارس بیرون کشید بی‌آن‌که به تعداد آنها نیروی جایگزین وجود داشته باشد. امسال نیز قرار است ۸۴ هزار معلم در کشور بازنشسته شوند که اگر این اتفاق رخ دهد باید مهر سال ۱۴۰۳ را مرحله‌ای سخت‌تر از امروز دانست چراکه امسال که هنوز این نیروها مشغول به کارند هشت‌میلیون دانش‌آموز کشور (به‌عنوان نمونه) معلم تربیت‌بدنی ندارند؛ چه رسد به زمانی که این نیروها نیز بازنشسته شوند.

۱- دلایل تشدید کمبود معلم در کشور

تضعیف دانشگاه فرهنگیان با انتصاب شخص مخالف با گسترش دانشگاه 
کاهش مراکز تربیت معلم از ۵۷۶مرکز در سال۹۰ به ۹۶ مرکز در سال۱۴۰۰
کاهش ورودی دانشگاه فرهنگیان به ۳۰۰۰دانشجو در سال 

۲-  موانع رفع کمبود معلم
منع سازمان امور استخدامی از جذب داوطلبان عادی در ظرفیت‌های خالی‌مانده‌ایثارگری
کیفی نبودن برخی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه فرهنگیان برای ورود به کلاس‌های‌درس 
کمبود زیرساخت ازجمله ساختمان‌های آموزشی و خوابگاه در دانشگاه فرهنگیان 
اقبال کم نسبت به شغل معلمی مخصوصا از سوی مردان به علت مسائل مالی 

۳- برنامه‌های کوتاه‌مدت برای جذب معلم
برگزاری آزمون استخدامی آموزگاری و دبیری
تعدیل برخی شیوه‌نامه‌ها ازجمله جنسیت معلمان 
افزایش ساعات تدریس معلمان بازنشسته 
تزریق دانشجومعلمان به مدارس در قالب کارورزی