چه می‌دانی کار در معدن یعنی چه!

خبرگزاری‌ها اسامی قربانیان این حادثه را بهروز افروز، قربانعلی کمال، حسین غزائیان، حمید ایزدی، ابوالفضل غنایی و محمد نعیمی‌صفت اعلام کردند. من و شمایی که با این افراد وابستگی فامیلی و نزدیکی مکانی نداشته‌ایم فقط این شش نام را می‌خوانیم و می‌گذریم و ممکن است بعضی از ما به حکم انسانیت و هموطن بودن و هم‌کیش بودن، لحظاتی هم روی این خبر درنگ کنیم و متاثر شویم اما کجا می‌دانیم که کار معدن چیست و کارگری در معدن زغال‌سنگ یعنی چه؟ حدود سال ۷۸ بود که در زمان دانشجویی و به اقتضای رشته دانشگاهی، به دامغان رفتیم و از همین معدن طزره که هر چند سال یک‌بار اخبار تاسف‌باری درباره ریزش و انفجار آن منتشر می‌شود، بازدید کردیم؛ بازدیدی که با شنیدن اخبار دردناک انفجار اخیر و فوت شش کارگر، خاطراتش برایم زنده شد.

 

کار در معدن به‌عنوان سخت‌ترین شغل، معروف است اما اگر بازدیدی از یک معدن زغال‌سنگ به‌ویژه معادن کشورمان که به شیوه‌های نسبتا قدیمی استخراج می‌شوند داشته باشید، متوجه خواهید شد که در زیرمجموعه‌های این کار، کار در معدن زغال‌سنگ با اختلاف زیاد نسبت به سایر بخش‌های معدنی، دشوارتر است. 

 

امیدوارم از سال ۷۸ تا الان که بیش از ۲۰ سال می‌گذرد، شرایط آن معدن بهبود یافته باشد اما بعید است به لحاظ زیربنایی، تغییرات عظیمی رخ داده باشد و بر همین اساس بازگو کردن مشاهداتی که از آن بازدید داشتم، شاید بتواند مقدار اندکی از سختی کار معدنچیان زغال‌سنگ را قابل لمس کند. 

​​​​​​​

معدن زغال‌سنگ از یک تونل اصلی یا به قولی تونل مادر تشکیل شده که معمولا بسته به نیاز در فواصل مختلف با داربست‌هایی از چوب و آهن، مهار شده و ریل آهنی در سراسر آن کشیده می‌شود و به‌وسیله واگن‌، زغال‌سنگ به خارج از آن حمل می‌شود؛ چیزی شبیه به همان‌هایی در کارتون‌ها و فیلم‌های سینمایی بارها دیده‌ایم. بخش عمده امکانات از‌جمله تهویه، در همین تونل اصلی متمرکز است اما معدن زغال‌سنگ محدود به همین بخش نیست. استخراج زغال‌سنگ به این شکل است که رگه زغال‌سنگ به هر سمتی رفت، معدنچی هم به‌دنبال آن می‌رود و همین موضوع باعث ایجاد تونل‌های فرعی زیادی در تونل اصلی می‌شود. در همان تونل‌های فرعی هم هرجا که ضخامت رگه از یک میزان مشخص مثلا ۷۰ سانتی‌متر بیشتر باشد معدنچی‌ها آن رگه را دنبال کرده و با پیکور یا ابزار دستی، زغال‌ها را کنده و برای حمل به تونل‌های فرعی و سپس تونل مادر منتقل می‌کنند. همین پدیده باعث ایجاد موقعیت‌هایی در یک معدن زغال‌سنگ می‌شود که تصور حضور در آن موقعیت در مخیله من و شما هم نمی‌گنجد. تصور کنید کارگری در عمق ۵۰۰ - ۴۰۰ متری زمین در یک تونل فرعی و در شکافی که پهنای آن به یک‌متر نمی‌رسد در حال استخراج به‌سختی دو نفر در آن‌جا می‌شوند به‌صورت درازکش در حال کندن زغال‌سنگ است. اکنون خبر می‌رسد که شش نفر از کارگران معدن طزره در اثر انفجار و ریزش معدن جان خود را از دست داده‌اند. طبیعتا کسی انتظار ندارد که کار معدن از دایره مشاغل حذف شود و قطعا کسانی هم که در این حوزه فعالیت می‌کنند سختی‌ها و مخاطرات این کار را پذیرفته‌اند اما به‌نظر می‌رسد با سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه می‌توان از تعداد اخبار ناراحت‌کننده در این بخش کاست و با فراهم کردن امکانات بیشتر برای معدنچیان، مزایای شغلی آنها را اندکی با سختی کارشان تناسب بخشید. البته رئیس دادگستری سمنان پس از حادثه اخیر از توقف فعالیت معدن طزره و ایمن‌سازی آن خبر داده اما به‌نظر می‌رسد این موضوع باید در ابعادی گسترده‌تر از معدن طزره و به‌صورت کلان مورد توجه مسئولان قرار گیرد.