بال هایی برای سرودن اشعار عاشورایی

شعر آئینی در زمره اشعاری است که از سر سویدا و جان و دل شاعر متعهد ریشه می گیرد و با دو بال احساس و اندیشه به طیران در آمده و بیانگر حزن و اندوه یک واقعه دردناک و یک ضایعه سوزناک تاریخی می باشد.

با این که اشعار آئینی در صده های اخیر به نام محتشم کاشانی عجین و قرین شده، اما پیش از او هم شعرایی هم چون دعبل خزاعی(از شاگردان امامین کاظم و رضا(ع) ) ابو زید محمد غضائری رازی(متوفی 431هجری) کسائی مروزی، سنائی، خواجوی کرمانی، ابن حسام(در دوران سلجوقیان و خوارزمشاهیان) اشعار حزن انگیزی را در رسا و منقبت ائمه معصومین(ع) و شهدای کربلا سروده اند. مع ذالک در دوران حاکمیت شیعه صفوی مرثیه خوانی و مصیبت نامه خوانی عاشورائی رشد و توجه چشمگیری پیدا کرد.

با این که در این دوره، شعرایی هم چون مقبل اصفهانی، وحشی بافقی، نیاز جوشقانی، حجت الاسلام نیر تبریزی، عمان سامانی(با دیوان گرانسنگ گنجینه الاسرار) بودند که عرض ارادتی به ساحت شریف امام حسین(ع) و دیگر شهدای دشت کربلا داشتند، اما به حق می توان محتشم کاشانی را پر درخشانترین نگین حلقه شعرائی آیینی این دوران خواند.

کمال الدین علی نراقی محتشم کاشانی(905-996 ه ق) ملقب به شمس الشعرای کاشانی، شاعر پارسی گوی سده دهم هجری و هم دوره پادشاهی شاه طهماسب اول صفوی بوده که به شغل بزازی و شعر بافی(از صنایع بافندگی و ریسندگی قدیم که شامل ترمه دوزی، شمد بافی، چادر شب بافی، احرامی بافی، دندانه بافی، شال و قناویز و رولحافی و ... می باشد) اشتغال داشته که از مجموعه غزلیات عاشقانه معروف او، می توان از«رساله جلالیه» نام برد.

با توجه به حضور موثر دانشمندان و ادیبان خطه استرآباد(نام قدیم جرجان که در شرق گنبد کاووس قرار داشت و با حمله مغول ویران شد و بعد ها در سال 1306به نام گرگان در استان گلستان جایگزین شد) هم چون میر محمد استرآبادی ملقب به میرداماد، میرفندرسکی و ... در بارگاه صفوی، محتشم نیز فنون شاعری را نزد صدقی استرآبادی فرا گرفت و به شاگردان خود هم چون تقی الدین محمد حسینی، (صاحب خلاصه الشعار) صرفی ساوجی، وحشتی جوشقانی و حسرتی کاشانی منتقل نمود.

محتشم کاشانی از پیروان مکتب وقوع(سادگی در شعر، پرهیز از صنایع بدیع و اغراق شعری، استفاده از اصطلاحات و زبان عامیانه با بیانی صریح و بی پیرایه بین عاشق و معشوق بوده که از مهم ترین شعرای این صنعت شعری می توان از محتشم کاشانی، وحشی بافقی، لسانی شیرازی  ، اهلی شیرازی، فغانی شیرازی، اشرف جهان قزوینی، هلالی جغتائی و لحاف دوز همدانی نام برد) به خاطر غزل های روان و دل نشین خود مورد لطف و وثوق پادشاه صفوی قرار  گرفت و در زمان کوتاهی در زمره شعرای معروف عصر خود واقع گردید و برای اولین بار سبک جدیدی را در سرودن اشعار مذهبی و آئینی به وجود آورده  که تا امروز جریان و سریان دارد.

محتشم که از سبک شعر و نثر استادان و شعرای ماضی پیروی می نماید، تلاش شایسته ای دارد تا راه و رسم شاعران معروف سده هشتم هجری را در روزگار فترت ادبی ایران دنبال نماید و این تلاش تا جائی بوده که دیگر ادیبان هم عصر او را با انوری و خاقانی مقایسه کنند.

پاکی اعتقاد  واستواری و محبت محتشم به اهل بیت که در روانی و شیوائی اشعار کاملا مشهود است باعث شد که برخی پادشاهان صفوی از جمله شاه طهماسب اول به اشعار آئینی و مذهبی روی آورند و همین امر زمینه ساز توسعه و اقبال عمومی از این گونه اشعار و شاعرانی چون محتشم کاشانی شود.

باز این چه شورش است که در خلق عالم است

باز این چه نوحه وچه عزا وچه ماتم است

این کشته ی فتاده به هامون حسین توست

وین صید دست و پا زده در خون حسین توست