مطالبه‌گری شفافیت در رسانه‌ملی

به گزارش روابط عمومی رسانه‌ملی، شفافیت یکی از اصول دموکراسی و بستری برای پاسخگویی نهادهای سیاسی و حاکمیتی به شهروندان است. شفافیت آرا در اندیشه سیاسی اسلام و اندیشه مدرن مورد تاکید است و ثمراتی مهم از جمله پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری نمایندگان و فعال شدن نظارت مردم بر پارلمان، ارتقای بلوغ سیاسی و اجتماعی مردم، جلب مشارکت مردم در فرآیند تقنین و بهبود کیفیت قوانین را در پی دارد. علاوه بر این، اصول ۶۹، ۸۴ و ۸۶ و مشروح مذاکرات مجلس خبرگان قانون اساسی نیز متضمن پذیرش شفافیت آرای نمایندگان مجلس است. برهمین اساس، پس از تصویب قانون آیین‌نامه داخلی در سال ۱۳۶۱ مقرر شد اصل بر رأی‌گیری علنی (قیام، قعود و کلیدهای برقی) باشد مگر در مواردی که به موجب این قانون، استثنایی بیاید.مطالعه تجربیات بین‌المللی حاکی از این است که شفافیت آرای نمایندگان دغدغه سایر کشورها نیز بوده و اغلب کشورها به سمت شفافیت آرا در پارلمان رفته‌اند. پر واضح است که شفاف نبودن نظام حکمرانی خصوصا در نهاد پارلمان، ظهور حاکمیت مردم را تضعیف خواهدکرد. با توجه به مطالبه جدی جامعه، شفافیت آرا و عملکرد نمایندگان مجلس به‌عنوان یکی از مهم‌ترین وعده‌های نمایندگان در رقابت‌های انتخاباتی مطرح شد و طرح شفافیت آرای نمایندگان، یکی از اولین طرح‌هایی بود که با شروع مجلس یازدهم به صحن آمد و هم‌اکنون در مجمع تشخیص مصلحت نظام در انتظار تصویب نهایی است. در حالی‌که طرح شفافیت هنوز در مجمع تشخیص مصلحت در فرآیند قانون‌گذاری است و منتقدان و مخالفان سرسخت خود را دارد، اواسط تعطیلات نوروز، خبر جدیدی درباره آن منتشر شد. وعده‌ای که پس از آغاز به کار مجلس یازدهم، جایگاه آن در جامعه از یک وعده انتخاباتی به یک مطالبه مردمی تغییر کرد و مالک شریعتی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در صفحه شخصی خود در توییتر، خبر از آغاز به‌کار سامانه ‎شفافیت آرای نمایندگان داد و مدعی شد برخی از نمایندگان مجلس برای شفاف‌سازی آرای خود داوطلبانه اقدام به این کار کرده‌اند و حتی رئیس مجلس به انتشار داوطلبانه آرای خود در سامانه ‎شفافیت آرای نمایندگان پیوست. حامیان و مدافعان شفافیت آرا بر این باورند که در سایه شفاف‌سازی، نماینده باید استدلال کافی را برای دفاع از نظر مثبت یا منفی خود داشته ‌باشد؛ بنابراین به مرور باید کسانی انتخاب شوند که استدلال بهتری دارند و موضوعات را از منظر کارشناسی بررسی می‌کنند. از سوی دیگر، آنها که تصمیمات غیرقابل دفاع دارند از چرخه تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی خارج خواهند شد. برخی دیگر نیز معتقدند این مجلس بوده که حرف از شفافیت زده و حتی اگر قرار باشد همه دستگاه‌ها و نهادها مشمول این قانون شوند، باز هم مجلس باید در این مسیر پیشگام باشد، نه آن‌که در انتهای صف بایستد و با شرط و شروط‌ گذاری برای سایر نهادها پس از آنها وارد این راه شود. بنابراین از نگاه این عده، اقدام داوطلبانه نمایندگان مبنی بر شفاف‌سازی آرا، گامی صحیح بوده ‌است.

نقش‌آفرینی صداوسیما در روند ایجاد شفافیت
علی حدادی، سخنگوی کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها با بیان این‌که کار مجلس روی طرح شفافیت قوای سه‌گانه به پایان رسیده و کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در چندین بار رفت و آمدی که این طرح بین مجلس و شورای نگهبان داشت و سعی شد تا زودتر آن را به سرانجام برساند، گفت: اکنون کار مجلس روی این طرح به اتمام رسیده و تعیین تکلیف آن به نظر مجمع باز می‌گردد. وی با بیان این‌که نمایندگان مجلس بر این باورند که اگر قرار باشد شفافیت محقق شود، نمایندگان باید آغازگر آن باشند و این درست نیست که بگویند اگر فلان نهاد یا دستگاه شفافیت را اجرا کنند ما هم اجرا می‌کنیم، تأکید کرد: مجلس ابتدا باید شفافیت را از خودش آغاز کند و بر اساس همین باور بسیاری از نمایندگان تا زمان تعیین تکلیف قانون شفافیت به صورت داوطلبانه، آرای خود در مجلس را در«سامانه ‎شفافیت آرای نمایندگان» برای آگاهی افکار عمومی از عملکردشان منتشر کنند.
نماینده مردم ساوجبلاغ در مجلس شورای اسلامی ‌با تاکید بر این‌که رسانه‌ملی نقشی موثر در ایجاد شفافیت در جامعه دارد، گفت: صداوسیما ذاتا وظیفه دارد عملکرد مجلس را کامل، جامع و متقن تبیین کند و علاوه بر آن‌که در حال حاضر مذاکرات صحن به غیر از موارد خاص از طریق رادیو، تلویزیون و رسانه‌ها به صورت زنده پخش می‌شود، باید با حضور بیشتر در کمیسیون‌ها به روند ایجاد شفافیت در مجلس و متقابلا جلب اعتماد مردم کمک کند. وی با بیان این‌که در این قانون بحث اصلی بر این است که مردم به ما اعتماد کرده‌اند، تاکید کرد: ما هم باید اعتماد صددرصدی به مردم داشته‌باشیم و اطلاعات لازم و دقیق در همه دستگاه‌های اجرایی را به مردم ارائه کنیم. رسانه‌ملی می‌تواند با نشان دادن عملکرد نمایندگان در تقنین مهم‌ترین بازوی نظارتی مردم باشد.

اجرای شفافیت آرا با وجود مشکلات
مجتبی رضاخواه، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی درباره شفافیت آرای نمایندگان گفت: موضوع شفافیت از ابتدای آغاز به کار مجلس یازدهم در دستور کار قرار داشت. مجلس یازدهم قصد داشت این سنت را بشکند که آرا باید مخفیانه اخذ شوند. مسیر شفافیت، مشکلات بسیاری داشت؛ البته برخی مشکلاتی که مطرح می‌شد نیز کارشناسی شده‌بود. وی تصریح کرد: اختلاف نظرهای بسیاری درباره شفافیت وجود داشت، از جمله آن‌که ممکن است شفافیت مجلس را به سمت عوام‌گرایی بکشاند یا برعکس، منجر می‌شود که کارشناسی بیشتری روی تصمیمات صورت بگیرد. رضاخواه با اشاره به نگرانی برخی منتقدان مبنی بر تبعات عوام‌گرایانه شفافیت خاطرنشان کرد: شفافیت کمک می‌کند از لحاظ کارشناسی آرایی پخته‌تر داده شود. وقتی آرا شفاف باشد، نمایندگان می‌دانند نظر آنها زیر ذره‌بین رسانه‌ها و فضای مجازی قرار می‌گیرد، بنابراین باید قابلیت دفاع محکم و مستدل داشته‌باشد. نماینده تهران تصریح کرد: البته در این مسیر مشکلاتی خواهیم‌داشت. برای مثال ممکن است مطالبه‌ای از سوی قشر یا گروهی از مردم مطرح شود و نماینده احساس کند اگر با این مطالبه همراهی نکند، روی محبوبیت یا آرای او در انتخابات بعد تأثیر منفی بگذارد.
رضاخواه با تاکید بر این‌که حتی ممکن است مطالبه‌ای از سوی جمع کثیری مطرح شود اما مخالف منافع ملی باشد یا حقوق بخشی از جامعه را تضییع کند، در چنین صورتی این نگرانی وجود دارد که نمایندگان با مطالبه مذکور، با وجود تعارض با منافع ملی و با توجه به آن‌که از سوی جمع کثیری مطرح می‌شود، موافقت کنند، این مشکلات را در نهایت کارساز دانست و تصریح کرد: حتی در چنین فضایی نیز با اجرای شفافیت و بررسی موضوع در رسانه‌ملی و سایر رسانه‌ها می‌توان باعث روشن‌شدن افکار عمومی‌ شد.
در این فرآیند، قطعا به مرور این اصل در جامعه جا می‌افتد که حتی اگر جمع کثیری مطالبه‌ای داشته ‌باشند، ممکن است آن موضوع برخلاف منافع ملی باشد، بنابراین نباید صرفا به علت عوام‌گرایی، از آن حمایت کرد. در نهایت، شفافیت، کیفیت حکمرانی را افزایش خواهد داد. رضاخواه با تاکید بر اهمیت نقش رسانه‌ملی در اجرای شفافیت گفت: قطعا مشکلات بسیاری در این مسیر وجود دارد اما فکر می‌کنم رسانه‌ملی و سایر رسانه‌ها می‌توانند به آن بپردازند و این رسیدگی قطعا به تنویر افکارعمومی کمک می‌کند. در این صورت است که آنچه به‌عنوان مشکل و نگرانی مطرح می‌شود، می‌تواند در فضای مجازی و رسانه‌ای مورد بحث قرار بگیرد و از این طریق به کارشناسی بیشتر منجر شود.

پوشش رسانه‌ای مناسب
‌مجتبی محفوظی، نماینده آبادان در خانه ملت با بیان این‌که طرح شفافیت جزو شعارهای مجلس یازدهم بود، تصریح کرد: ما طرح شفافیت را برای همه قوا و دستگاه‌های اجرایی تصویب کردیم که اگر اجرایی شود خوب و زیبنده است وگرنه این تک‌روی‌ها را زیاد تأیید نمی‌کنم و مجلس باید صبر کند تا قانون به سرانجام برسد و پس از ابلاغ، همه قانون را اجرا کنیم.
وی با بیان این‌که در زمینه شفافیت آرا نمایندگان با روش صداوسیما مخالف بودند، گفت: خیلی‌ها به دلیل این‌که تصویرشان هر روز در شبکه‌های سیما تکرار شود، آمدند و این طرح را امضا کردند اما به نظر من کاری غیراخلاقی بود و کاملا مخالف این برنامه بودم.
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، خواهان پوشش بیشتر عملکرد نمایندگان در صحن کمیسیون‌ها در جهت شفافیت بیشتر شد و تاکید کرد: در کمیسیون‌های مجلس کارهای بزرگی، هم در بعد نظارتی و هم در بعد تقنینی می‌شود و درواقع کمیسیون‌ها، پیش‌مقدمه و دروازه ورود به صحن هستند که قوانین اولیه تصویب می‌شود. بنابراین، واقعا حضور صداوسیما در صحن کمیسیون‌ها باید گسترش پیدا کند.