غربت بقیع در هشتم ربیع + فیلم

به گزارش جام جم آنلاین، برابر با روایت‌های تاریخی، بقیع اولین قبرستانی است که به دستور پیامبر بزرگوار اسلام(ص) ایجاد شد و عثمان بن مظعون از صحابی نزدیک پیامبر و دوست نزدیک امام علی بن ابی طالب (ع) اولین کسی بود که در این قبرستان دفن شد و در پی آن پیکر بسیاری از صحابه و تابعین به خاک سپرده شد.

زمین مسطح بقیع که تا صد سال پیش در و دیوار نداشت بعد از این تاریخ حصاری دورا دور آن کشیده شد و به خاطر جلوگیری از ورود بانوان فضایی کاملا مردانه پیدا کرد.

ساخت مقبره برای ائمه اطهار

امام حسن مجتبی که به شهادت رسید پیکر شریفشان را در خانه‌ای متعلق به عقیل بن ابی طالب که در جوار بقیع قرار داشت دفن کردند و کم کم این بخش به قبرستان منضم شد. از همان زمان این مکان مقدس مسقف بود و مردمی که برای زیارت می‌آمدند آن را جزوی از حرم می‌دانستند.

توسعه مقابر و تبدیل آن به زیارتگاهای عمومی از دوران خلافت ابوالعباس سفاح در سال 132 هجری تا زمان حکومت ابوجعفر منصور در سال 139 هجری ادامه پیدا کرد. عباسیان تا آن مقطع به دلایل سیاسی و همچنین انتسابات خانوادگی با خاندان پیامبر به شیعیان آزادی عمل می‌دادند اما از در دوره متوکل عباسی شرایط سخت تر شد.

از قرون پنجم به بعد ساخت گنبد روی قبور مطهر بقیع آغاز شد. برابر با گزارش مورخینی مثل ابن اثیر در الکامل حرم بقیع در آن زمان هشت ضلع و دو در داشت که یکی از آنها به روی زائران باز می‌شد و البته خادمانی هم بودند که به زائران خدمت رسانی می‌کردند.

فتنه وهابیت

این قبور و بارگاه تا زمان ظهور 1297 قمری پابرجا بود اما در این مقطع وهابیت به عنوان یک گروه و فرقه نوظهور در عربستان پاگرفت. وهابیون تفاسیر و برداشت‌های عجیب و غریبی از آیات و روایات داشتند هر نوع مزار سازی را شرک می‌دانستند و براساس همین بدفهمی در این سال به مدینه حمله کردند. آنها پس از یک سال و نیم محاصره و ایجاد قحطی در مدینه وارد شهر شدند و جز مرقد نبوی دیگر بارگاه‌ها را از میان بردند. ایجاد قحطی منحصر به مدینه نبود، بلکه جده و مکه و هر شهر دیگر که مردمش مقاومتی نشان دادند، به قحطی و قتل و غارت دچار شد. در این حمله، بارگاه امامان بقیع و گنبد حضرت زهرا(س) نابود شد و دیگر مکان‌های مقدس نیز از تعرض بی‌نصیب نماندند. به نوشته مورخین وهابیان گوهرها، یاقوت‌ها، زمردها، نقره‌ها، قندیل‌ها، پرده‌ها و شمشیرهای گوهرنشان متعلق به شاهان و خلفای گذشته در مرقد نبوی و اشیای گران‌بهای مرقد بقیع را بار شتران کردند و با خود بردند و میان قوم و قبیله خویش و شیوخ وهابیان تقسیم کردند و سپس آنان به بنا و بارگاه شهیدان احد هجوم بردند و آن‌را با خاک یکسان کردند.

سرزمین حجاز آن زمان از متصرفات امپراتوری عثمانی بشمار می‌رفت و این حکومت تلاش می‌کرد تا از توسعه و نفوذ وهابیون در عربستان بخصوص حرمین شریفین بکاهد. از همین رو نیرویی به فرمان محمود دوم سلطان عثمانی به مدینه رفت و وهابیون را متواری کرد و به دستور امپراتور عثمانی قبور بقیع در سال 1234 قمری تجدید بنا شد. قدرت وهابیون اما در سال 1344 قمری فزونی یافت و در این مقطع برای بار دوم بقیع مورد تعرض قرار گرفت.

این بار در هشتم شوال 1344 برابر با 1304 شمسی، یوم الهدم اتفاق افتاد و قبرستان بقیع که نامها و نشانه‌های فراوانی از تاریخ دوره صدر اسلام داشت در پی تسلط وهابیون و قبیله آل سعود بر حرمین شریفین و با صدور دستور شیخ عبدالله بن بلیهد قاضی القضات مکه و ادعای بدعت شمردن بنای بر قبور و زیارت تخریب شد.

او با انتشار بیانیه‌ای خواستار اظهار نظر مردم درباره جواز ویران کردن گنبدها و زیارتگاه‌ها شد تا زمینه را برای مشروعیت بخشیدن به اقدامات خود فراهم کند. آن موقع حاکمیت حجاز با جریان سعودی بود و تفکرات وهابی هم به عنوان ابزاری برای اعمال خشونت علیه مخالفان به شمار می‌آمد. از این رو بسیاری از مردم از ترس به آن پاسخ نداده و برخی نیز لزوم ویران کردن را خواستار شده بودند.

پیش از این اتفاق، قبور ائمه اطهار (امامان همام حسن مجتبی(ع)، علی بن حسین(ع)، محمدباقر(ع) و جعفر صادق(ع)) و حضرت ام البنین همسر امیرمومنان گنبد و بارگاهی داشت که دلبستگان اهل بیت و شیفتگان آل الله که دل در گرو محبت خاندان پیغمبر داشتند هنگام بعد از تشرف حرم نبوی به زیارت مشاهد متبرکه بقیع می‌رفتند اما بعد از این ماجرا سراسر این مکان تاریخی با خاک برابر شد و اثری از آثار قدیمی گذشته برجای نماند.

واکنش ها

تخریب قبرستان بقیع البته با واکنش‌های متعددی از سوی جوامع اسلامی در سایر بلاد جهان اسلام مواجه شد و همچنین در ایران نیز برخی از نمایندگان مجلس شورای ملی به همراهی آیت الله سید حسن مدرس خواستار واکنش مناسب از سوی حکومت نسبت به این واقعه شدند. مدرس در مجلس ایران تلاش‌هایی را برای مقابله با این عمل آغاز کرد. مجلس ایران طرح تشکیل کمیسیونی را برای بررسی موضوع ارائه داد. دولت ایران ۱۶ صفر سال ۱۳۴۴ق (۱۳۰۴ش) را به مناسبت هتک حرمت اماکن مذهبی مدینه، عزای عمومی اعلان کرد. با وجود تلاش‌های صورت گرفته از سوی آیت الله مدرس و همچنین همراهی بسیاری از علمای شیعی در داخل و خارج از کشور، دولت ایران که آن موقع تحت ریاست رضا خان بود رویه منعطف تری را با وهابیون در پیش گرفت و حتی حبیب الله خان هویدا نماینده بهایی دولت ایران در حجاز با عبدالعزیز بن عبدالرحمن بن سعود دیدار کرد و بعد از آن در گزارشی جانبدارانه نوشت که عبدالعزیز ویرانی اماکن مقدس بقیع را بر عهده «بدوی‌های جاهل» انداخته و خود را از این عمل بریء دانسته است.از این رو تلاش‌های صورت گرفته به جایی نرسید. بعد از این تاریخ روز هشتم ربیع الاول به عنوان واقعه تلخ در تاریخ شیعه یاد می‌شود و هر ساله به مناسبت وقوع چنین حادثه‌ای مجالس عزاداری در کشور برگزار می‌شود.