آسمان شب، طبیعتی که محیط‌بان ندارد

 در اعلامیه‌ انجمن نجوم ایران، عنوان نخستین روز از هفته‌ نجوم «حفظ آسمان شب، محیط‌زیست و گسترش علوم شهروندی» خواهد بود و امروز یاد دکتر احمد کیاست‌پور، از تاثیر‌گذارترین چهره‌ها‌ی ستاره‌شناسی کشور در چند دهه‌ گذشته گرامی داشته خواهد شد.
زنده‌یاد دکتر احمد کیاست‌پور، استاد تمام و عضو بازنشسته‌ هیئت علمی دانشگاه اصفهان بود و عمده‌ مطالعات وی در زمینه‌ اپتیک و لیزر بود. دکتر کیاست‌پور مدرک دکتری خود را در سال ۱۳۴۳ از دانشگاه جرج‌تاون ایالات متحده اخذ کرد، پس از آن به مدت ۲۰ سال در مراتب استادیار، دانشیار و استاد تمام در چند دانشگاه مختلف آمریکا کرسی هیئت علمی داشت. او در سال ۱۳۵۳ به ایران بازگشت و از آن زمان تا دوران بازنشستگی به عنوان استاد تمام دانشگاه اصفهان مشغول خدمت بود. از جمله اقدامات ماندگار وی می‌توان به نقشش در تأسیس و مدیریت رصدخانه و آسمان‌نما Gruber-kneedler در دانشگاه کاتزتاون ایالات متحده، ساخت و تجهیز رصدخانه‌ دانشگاه اصفهان، مکان‌یابی و مشاور رصدخانه دانشگاه کاشان و همکاری در تأسیس و فعالیت مرکز نجوم ادیب اصفهان در سال ۱۳۷۴ اشاره کرد. مرکزی که تا همین امروز هم همچنان از مراکز فعال در زمینه نجوم آماتوری در کشور است و برای ترویج نجوم و ‌آشنایی عموم جامعه با آسمان شب در تلاش است. آسمان شبی که امروزه کمتر کسی به آن توجه می‌کند و با افزایش روز افزون نورپردازی‌ شهرها و روستاها، کمتر مجال پیش می‌آید تا آسمان شب را بدون دردسر سفر به یک نقطه‌ تاریک و دور از سکونت‌گاه‌ انسان مشاهده کرد.

نورپردازی‌های بی‌ملاحظه‌ای که در سال‌های اخیر بیشتر و بیشتر شده‌اند و رمقی برای محیط‌زیست و آسمان شب شهرهای بزرگ و کوچک نگذاشته‌اند. تأثیر بر زندگی جانورانی که در شهرها زندگی می‌کنند مانند پرنده‌ها و همچنین تأثیر بر سلامت درختان و گیاهان شهری از جمله آسیب‌هایی است که نورپردازی‌های شدید و غیر اصولی می‌تواند به وجود آورد و در کنار همه‌ اینها محرومیت شهروندان از دیدن زیبایی‌های وصف‌ناپذیر آسمان شب. مشکلی که اگر مسئولان کشور برای بر طرف کردن آن به صورت علمی هزینه کنند و زیبایی شهر را فقط در بیشتر کردن چراغ‌های آن نبینند، هم اثراتش منفی‌اش بر روی محیط‌زیست به حداقل خواهد رسید و هم این گنبد مینای بالای سرمان به زیبایی هرچه تمام‌تر خواهد درخشید. کاظم کوکرم که فعالیت‌های طولانی او در زمینه نجوم آماتوری برای بیشتر علاقه‌مندان به نجوم در ایران شناخته شده است هم در این خصوص به جام‌جم می‌گوید: «مهم‌ترین عامل افزایش آلودگی نوری نبود سیاست مشخص در کشور برای مقابله و کنترل آلودگی نوری است. البته آلودگی‌های دیگر مانند آلودگی هوا، آب و محیط‌زیست هم تفاوت چندانی ندارد؛ در این زمینه‌ها سیاست مشخص وجود ندارد و اگر هم داشته باشد، نهاد متولی اختیار یا ضمانت اجرایی کافی را ندارد.»
حالا باید دید که در افق ده ساله‌ای که از این هفته تا زمان خورشید گرفتگی کلی در ایران در سال ۱۴۱۲ در نظر گرفته شده است، مشکلات این زمینه حل می‌شود یا همچنان شاهد تغییرات مؤثر نخواهیم بود.