تابویی که شکست

در خیابان هم با وجود آنکه تنهاست سیگار را در میان انگشتانش نگهمیدارد و گاهی صورتش در پشت دودی که به آسمان میفرستد محو میشود. وقتی میخندد دندانهای زردش معلوم میشود و حتی در این سنوسال گاه نفس کم میآورد. با تمام اینها فکر میکند دوستانش او را بهعنوان لیدر قبول دارند و سیگار ، او را در جمع بزرگتر نشان میدهد. تا چند سال پیش سیگارکشیدن دختران در خیابان یک تابو بهشمار میرفت. اگر زنی سیگاری هم بود، دور از چشم همه این کار را میکرد تا کسی او را نبیند اما امروزه شرایط کاملا تغییر کرده و این قبح در بین دختران از بین رفته و خیلیها حتی نمایشی هم که شده سیگار به دست دارند. طبق آمار، سال۲۰۱۰ در ایران ۹درصد دختران ۱۳ تا ۱۵ساله و کمتر از یکدرصد زنان ۱۵ تا ۶۴ساله بهصورت روزانه سیگار مصرف میکردند اما آماری که اخیرا از سوی وزارت بهداشت و درمان کشور منتشر شده نشان میدهد استفاده از سیگار در بین دختران نوجوان نسبت به گذشته دوبرابر شده است.چرا سیگار؟ بیکاری، ناراحتی، تنهایی، خستگی و نمایش سیگارکشیدن بازیگران در فیلمها ازجمله دلایلی است که دختران جوان برای توجیه سیگارکشیدن عنوان میکنند. برخی دختران جوان هم در مصاحبه با رسانههای مختلف، جلوگیری از افزایشوزن، کنترلاسترس و نشاندادن خود بهعنوان فردی مستقل و جذاب را بهعنوان دلیل سیگارکشیدن ذکر کردهاند. اما دکتر محمدنبی صالحی، روانشناس بالینی و استاد دانشگاه بر این باور است که هویتیابی یکی از مهمترین دلایل مصرف سیگار در بین دختران بهشمار میرود. او به «جامجم» توضیح میدهد: «دوره نوجوانی دورهای پر از هیجان و تناقض است. در این دوران نوجوان به هویت اصلی خودش نرسیده و مدام از این شاخه به آن شاخه میپرد.»«نوجوان میخواهد دیده شود. این در بین دختران که فکر میکنند فضای کمتری برای دیدهشدن دارند بیشتر است.» این موضوعی است که صالحی به آن اشاره کرده و ادامه میدهد: «سیگارکشیدن در جامعه ما رفتاری کاملا مردانه است و برخی دختران از این رو سیگار میکشند که در تلاشند این انحصار را از بین ببرند. درواقع سیگار برای آنها پیداکردن هویت جدید است، درست مثل تمایل به دارودستهداشتن و لیدر شدن در گروههای دوستانه.» افسانهیابی، مصرف سیگار را در بین دختران بالا میبردصالحی به یک موضوع دیگر نیز اشاره کرده و میگوید: «حس کنجکاوی در بین نوجوانان بالاست. از سوی دیگر در روانشناسی مکانیسمی وجود دارد که به آن افسانهیابی میگویند. به این معنا که فرد در این دوره گمان میکند خودش از بسیاری عوارض مصون است و اتفاق و حادثه برای دیگران رخ میدهد. به این معنا که پشت موتور مینشیند و با سرعت میرود، سیگارمیکشد و گاهی موادمخدر مصرف میکند اما این باور را دارد که خودش اتفاقی برایش نمیافتد و این دیگران هستند که در معرض آسیب قرار دارند. بههمیندلیل حتی یکدرصد هم تصور نمیکند که ممکن است آسیبی متوجهش باشد. از سوی دیگر برخی از این دختران تمایل دارند در گروهی لیدر باشند یا رهبری یک دارودسته را برعهده بگیرند و فکر میکنند سیگارکشیدن آنها را در هدفی که دارند محکمتر نشان میدهد.» سیگارکشیدن و ضرر آن برای دختران سیگار، پوست صورت را کدر میکند و دیدن سیگارکشیدن دختران هیچ جذابیتی ندارد و درواقع تناقض محض است. دندانهای فرد را از بین میبرد و فعالیت اکسیژنرسانی به ریه را مختل و گردش خون را با مشکل روبهرو میکند. نکته مهم اینکه امنیت باروری را از بین برده و میتواند علاوه بر مشکلات جسمی فرآیند تغذیه و خونرسانی به جنین را هم دچار مشکل کند. به کودک خود استقلال دهیدصالحی بازهم بر هویتیابی نوجوانان تاکید کرده و ادامه میدهد: «اگر از کودکی این احساس استقلال را در کودک تقویت کنیم، وقتی او به سن نوجوانی میرسد و برخی از انتخابها را خودش میتواند انجام دهد دیگر با او دچار چالش نمیشویم.»از نگاه این کارشناس، درواقع برخی مواقع او از سیگار بهعنوان ابزاری علیه محدودیت خود استفاده میکند. درواقع این بهخاطر اشتباه ما پدر و مادرهاست که از کودکی حتی انتخابهایی را که میتوانسته داشته باشد از او سلب کردهایم و این میشود که برای نشاندادن اینکه بزرگ شده سیگار به دست میگیرد. نوجوان دوست دارد مستقل باشد یکی از خصوصیاتی که نوجوانان دارند حس استقلال و مستقلبودن است. نوجوان دوست دارد بگوید مستقل است و خودش برای کارهایش تصمیم میگیرد. این موضوعی است که این استاد دانشگاه بر آن تاکید کرده و میگوید: «دختران نوجوان که سیگارمیکشند فکر میکنند سیگاردستگرفتن و کشیدن برایشان اعتبار میآورد، پرستیژشان بالا میرود و دیگران به آنها توجه بیشتری میکنند و اینها در کنار هم سبب میشود که به سمت سیگار گرایش بیشتری داشته باشند. این احساس بیشتر در گروه همسالان تقویت میشود.»او رسانهها را هم در این موضوع کمتقصیر نمیبیند و میگوید: «درحالحاضر آنقدر در برخی فیلمها هنرپیشهها سیگار میکشند که قبح سیگار کشیدن از بین میرود. در فیلمها وقتی که قهرمان فیلم عصبانی، غمگین یا دچار هیجان میشود، بلافاصله سیگارکشیدن را آغاز و دود آن را با حرکتی نمایشی از دهان خود خارج میکند. تکرار این صحنه و موقعیتهای هیجانی برای نوجوان جذاب است و تلاش میکند آن را تکرار کند.»