رودخانه‌ها شریان‌های زندگی روی زمین

وقتی از دردها و معضلاتی که رودخانه‌ها با آنها درگیر هستند حرف می‌زنیم مشکل فقط از دست‌دادن منابع آب سطحی به لحاظ کمی نیست، بلکه این منابع از نظر کیفی هم در معرض آسیب شدید قرار دارند. ورود فاضلاب‌های تصفیه‌نشده به رودخانه‌ها به‌ویژه در مناطق صنعتی تأثیر اکوسیستمی بسیار هولناکی به همراه دارند.

در بسیاری از مناطق ایران و به‌خصوص نقاطی که روزی رودخانه‌های‌شان به‌دلیل آب زلال و شفاف‌شان شهره بودند، حالا این مسیل‌ها به کانال انتقال فاضلاب تبدیل شده‌اند و این آب‌های آلوده خالص در کشاورزی استفاده می‌شود؛ اتفاقی که می‌تواند یک شهرستان را به منطقه‌ای پرخطر در آلودگی آب و محصولات تبدیل کند. معمولا منابع آلودگی رودخانه‌ها به سه بخش انسانی، صنعتی و کشاورزی تقسیم می‌شود. صنایع مهمی نظیر کارخانه‌های بزرگ صنعتی مثل ذوب‌آهن اصفهان، فولاد مبارکه و بسیاری از واحدهای دیگر مستقر در حاشیه زاینده‌رود و شهر اصفهان، عمدتا از نظر تامین آب، وابسته به رودخانه هستند.

زاینده‌رود مشتی است از خروار و بر همین اساس انواع فاضلاب‌های صنعتی در مناطق مختلف کشور به رودخانه‌ها سرازیر می‌شوند که از نظر بار آلی، انواع فلزات سنگین، مواد سنتیک و نظایر آنها بسیار خطرناک هستند.از نظر منابع انسانی نیز در اکثر شهرها سیستم‌های جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب وجود ندارد و بخش اعظمی از فاضلاب به‌صورت خام و نیز بخش‌هایی به‌صورت فاضلاب نیمه‌تصفیه شده وارد رودخانه‌ها می‌شود که سهم بزرگی در ایجاد آلودگی آب‌ها دارد.

علاوه بر آن، شهرها، شهرک‌ها و روستاهای زیادی در مسیر رودخانه‌ها واقع شده‌‌اند زباله‌ها و پساب‌های خود را روانه آب‌های جاری کرده و به‌طور مستقیم و غیر‌مستقیم موجب آلودگی آن می‌شود. یکی دیگر از منابع آلودگی رودخانه‌ها آب‌های کشاورزی است که سرشار از مواد آلی و معدنی نظیر کودهای شیمیایی و حیوانی، پسماندهای گیاهی، مواد شسته‌شده خاک، مواد سمی نظیر آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها و نظایر آنهاست. این‌گونه آلودگی‌ها و موارد مشابه آن، سبب شده تا کیفیت آب رودخانه‌ها به نحو بارزی پایین آمده و مصارف مختلف آن را با توجه به استانداردهای موجود، مختل کند.

با این‌که رودخانه‌ها در معرض نابودی قرار دارند، در دنیا روز۱۴مارس (۲۴اسفند) روز جهانی اقدام برای حمایت از رودخانه‌ها و مقابله با سدسازی‌ نام گرفته و هرساله هزاران نفر در سراسر جهان، این روز را برای یادآوری اهمیت رودخانه‌ها و قدردانی از کسانی که برای حفاظت از آنها تلاش می‌کنند، گرامی می‌دارند.روز بین‌المللی اقدام برای حمایت از رودخانه‌ها، آب، زندگی در سال ۱۹۹۷ به تصویب رسید و مردم در این روز خواستار بهبود در سیاست‌ها و شیوه تصمیم‌گیری مسئولان می‌شوند و از آن برای آموزش مردم درباره تهدیداتی که رودخانه‌ها با آنها مواجه هستند و یافتن راه‌حل‌های مناسب برای ذخیره آب و انرژی استفاده می‌کنند. تجاوز به حریم رودخانه‌ها یکی دیگر از تهدیدات این حوضه‌های آبی است که باید جدی گرفته شود، همچنین احداث سد در مسیر رودخانه‌ها مشکلاتی را برای این اکوسیستم آبی و گیاهان و جانوران موجود در آن به‌وجود آورده است. به‌هر حال رودخانه‌ها به‌عنوان شریان‌های حیات بخش زندگی برای ادامه حیات بشر از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. این در حالی است که متأسفانه شاهد ورود حجم زیادی پساب‌های کشاورزی، صنعتی و خانگی در رودخانه‌ها هستیم که کیفیت این اکوسیستم‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.