آژانس شرایط احیای برجام را پیچیده نکند

این سومین قطعنامه‌ای است که طی چهار سال اخیر با ماهیتی کاملا سیاسی و غیرحقوقی علیه کشورمان تنظیم و ارائه می‌شود. رویکرد ناشیانه آژانس و بازی آن در زمین واشنگتن و تل‌آویو، چشم‌انداز همکاری‌های تهران و آژانس را در ابهام قرار داده است. در این خصوص گفت‌وگویی با طارق رئوف، مقامات رئیس سابق بخش امنیت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صورت داده‌ایم.

به نظر می‌رسد که روند مختومه‌سازی پرونده موارد ادعایی (مربوط به اماکن سه‌گانه) به‌واسطه صدور قطع‌نامه اخیر آژانس با معضل دوباره‌ای مواجه شده‌است. این در حالی است که هیچ‌گونه فوریت و ادله‌ای حقوقی برای صدور این قطع‌نامه وجود نداشته است. نظر شما در این خصوص چیست؟

بار‌ها عنوان شده است که نگاه سیاسی به پرونده‌های حقوقی امری مردود در حوزه روابط بین‌الملل محسوب می‌شود. پرونده هسته‌ای ایران نیز نباید تحت تاثیر نگاه‌های غیر‌حقوقی قرار گیرد. ادغام پرونده‌های حقوقی با موضوعات سیاسی همیشه کار را پیچیده می‌کند. در قبال موارد ادعایی نیز همین قاعده صدق می‌کند. نباید در حل‌و‌فصل این پرونده بازی را پیچیده کرد. در کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۲۶ تا ۳۰ سپتامبر در وین، رئیس سازمان انرژی اتمی صراحتا اعلام کرد که ایران در حال تعامل با آژانس در زمینه مسائل پادمانی است. مختومه‌سازی موضوعات پادمانی باز می‌تواند برای مذاکرات برجام مفید باشد و قطعا روند احیای توافق هسته‌ای را تصریح کند. ضمن آن‌که اساسا، موارد ادعایی طرح شده از سوی آژانس و حل‌و‌فصل آن قبل از اجرایی‌شدن توافق هسته‌ای، به یک مطالبه از سوی جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است. در هر حال، این‌که آژانس چگونه بتواند تمرکز و اقدام موثر و رو به جلویی در قبال حل این موارد (مختومه‌سازی موارد ادعایی) داشته باشد جای سؤال دارد.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درحالی اصرار به همکاری فراپادمانی تهران با خود دارد که عملا برجام احیا نشده و مذاکرات وین نیز به نتیجه نرسیده است. نظر شما در این خصوص چیست؟

به نظر من باید رویکرد و الگوی جدیدی را در قبال حل‌وفصل موارد اختلافی باقیمانده میان ایران و آژانس پیدا کرد. در این میان برجام یا احیای توافق هسته‌ای، خود یک متغیر مستقل و تاثیرگذار محسوب می‌شود. ایران درصدد آن است که از منافع برجام بهره‌مند شود و ناظر بر این بهره‌گیری، مناسبات (فراپادمانی) خود را با آژانس بازتعریف کند. در هر حال، باید در نظر داشت که دولت آمریکا رسما از توافق هسته‌ای عقب‌نشینی کرده است. برخی تحلیلگران معتقدند که بازگشت به محدودیت‌های ۱۴ جولای ۲۰۱۵ برجام از نظر فنی امکان‌پذیر نخواهد بود.

برخی مقامات دولت بایدن ابتدا معتقد بودند که حتی باید در ازای بازگشت به برجام، از ایران امتیازات بیشتری نسبت به توافق اولیه گرفت. این تصورات بازدارنده را تا چه حد در ایجاد بن‌بست در مذاکرات موثر می‌دانید؟

بار‌ها تاکید شده است که دادن وعده‌های اقتصادی توخالی و غیرملموس یا تاکید بر امتیازگیری غیرممکن، اوضاع را در مذاکرات پیچیده خواهد کرد. مطالبات اقتصادی ایران از طرف مقابل مشخص است. از رفع واقعی تحریم‌ها تا آزادسازی پول‌های بلوکه شده این کشور. نمی‌توان با استناد به مطالبات نامعقول یا ارائه طرح‌هایی که به لحاظ کمی قابل سنجش نبوده و به لحاظ حقوقی نیز می‌تواند دچار سوء تفسیر شود، این معما را حل کرد! هرگونه اقدام بی‌جهتی که در این مسیر صورت گیرد، به طولانی‌شدن روند احیای توافق هسته‌ای و حتی پیچیده‌تر شدن موانع پیش‌رو منجر خواهد شد. حداقل طی دو سال اخیر (از زمان آغاز مذاکرات احیای توافق هسته‌ای در وین) این قاعده بار‌ها به اثبات رسیده است. هر اندازه عناصر مبهم و پیچیده در مسیر مذاکرات افزایش پیدا کند، قطعا مسیر رسیدن به نقطه نهایی نیز سخت‌تر و حتی در مواردی ناممکن خواهد شد.
​​​​​​​
طارق رئوف از مقامات سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و به‌عنوان مشاور ارشد در کنفرانس بازبینی پیمان منع گسترش سال ۲۰۱۵ حضور داشت. وی از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۱ رئیس اداره سیاست‌های امنیتی و شفاف‌سازی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بوده و در مورد ایران، عراق، لیبی، کره‌شمالی، کره جنوبی و سوریه به شخص مدیرکل گزارش می‌داد. رئوف، رئیس جایگزین هیات اعزامی آژانس به کنفرانس‌های منع گسترش از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ نیز بوده و از فوریه سال ۲۰۱۴ عهده‌دار سمت مدیر بخش خلع سلاح، کنترل تسلیحات و منع گسترش مؤسسه تحقیقات صلح استکهلم شده است.

روزنامه جام جم