درمان و دارو؛ بار مضاعفی بر دوش بیماران روان‌پزشکی

جام جم آنلاین اصفهان به نقل از ایسنا ؛ حمید محمد بیگی، رئیس بیمارستان فارابی اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا، با تأکید بر اینکه ابتلا به بیماری‌های روان‌پزشکی اختیاری نیست و فرد ابتلا به اختلالات روانی را انتخاب نکرده، می‌گوید: هیچ‌کسی در برابر این بیماری‌ها ایمن نیست و هر فردی در هر شرایط و موقعیت اجتماعی و خانوادگی ممکن است دچار بیماری‌های روان‌پزشکی شود و نیاز به درمان پیدا کند، بنابراین هیچ دلیلی ندارد که کسی را به خاطر چیزی که خودش در درگیر شدن آن نقشی ندارد سرزنش یا تحقیر کنیم. در ادامه گفت‌وگوی تفصیلی ایسنا را با دکتر حمید محمد بیگی، متخصص روان‌پزشکی (اعصاب و روان) و رئیس بیمارستان فارابی می‌خوانید.

• چرا سلامت روان باید برای همه افراد جامعه یک اولویت باشد؟
  سلامت روان با توجه به شرایط قرن اخیر ازنظر اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و ... اهمیت قابل توجهی پیدا کرده و برای بسیاری از افرادی که در این زمینه مسئولیت دارند دغدغه‌های جدی ایجاد کرده و به دنبال آن نگرانی‌هایی به وجود آورده است. برای حل مشکلات سلامت روان در جامعه اقداماتی لازم است که ازجمله این اقدامات آگاه‌سازی عمومی درباره سلامت روان است، به‌طوری‌که همه افراد جامعه با سلامت روان، عوامل مخدوش کننده سلامت روان، بیماری‌هایی که می‌تواند بر روی سلامت روان تأثیر بگذارد، موارد پیشگیری کننده از اختلالات روانی و درمان این اختلالات آشنا شوند تا شرایط بهتری به وجود آید. نکته حائز اهمیت این است که در فقدان سلامت روان توسعه معنای چندانی ندارد و توسعه و استفاده از سایر دستاوردهای بشر در گرو داشتن سلامت روان است، بنابراین سیاست‌گذاران و تصمیم گیران در حیطه‌ها مختلف در جوامع باید سلامت روان را در تصمیم‌گیری‌ها در نظر بگیرند و برای هر تصمیم و سیاستی باید بسنجند که آیا این تصمیم می‌تواند بر روی سلامت روان اجتماع تأثیر مخرب و یا سازنده‌ای داشته باشد و این موضوع باید دغدغه جدی برای قانون‌گذاران و سیاست‌گذاران باشد. از سوی دیگر در شرایط کنونی اجتماع، سلامت روان باید به‌عنوان یک اولویت فردی برای همه افراد اجتماع باشد و همه ما باید برای سلامت ذهن و روان خود سرمایه‌گذاری کنیم، وقت بگذاریم، دغدغه داشته باشیم، اطلاعات کسب کنیم و برنامه‌ریزی داشته باشیم تا دچار مشکل نشویم.

برای پیشگیری از ابتلا به اختلالات روان چه باید کرد؟
لازمه پیشگیری از اختلالات روان اولاً باید بیماری‌های روان را بشناسیم و علائم و تأثیرات آن را بدانیم. در کنار شناخت بیماری‌ها، باید بدانیم بیماری‌های روانی مثل سایر بیماری‌ها هستند و تفاوتی ندارند، پس نباید موجب خجالت و ننگ باشند. اگر فردی اضطراب و افسردگی دارد هیچ دلیلی ندارد خجالت بکشد و به‌جای درمان آن را پنهان کند، همان‌طور که اگر داروی فشارخون می‌خورد آن را مخفی نمی‌کند، دلیلی ندارد اگر نیاز بود دارویی برای افسردگی مصرف کند خجالت بکشد و مخفی کند، یا به خاطر اینکه نگران است بقیه متوجه شوند داروهایش را مصرف نکند، این موضوع باعث می‌شود بیماری درمان مناسبی نشود. انگ زدایی از بیماری‌های سلامت روان یک وظیفه عمومی است و رسانه‌ها هم نقش مهمی دارند و باید توضیح داده شود چه می‌شود که فردی دچار بیماری روانی، افسردگی، اضطراب و ... می‌شود. توضیح دقیق و صحیح این بیماری‌ها می‌تواند بسیاری از احساسات منفی که فرد پیدا می‌کند را برطرف کند. به همان دلیلی که با تغییر در عروق بدن دچار بیماری قلبی یا فشارخون شود، به دلیل تغییر موادی در مغز ممکن است فرد دچار اضطراب شود، پس باز هم تأکید می‌کنم که دلیلی برای خجالت وجود ندارد و بیماری باید درمان شود.

- چطور می‌توانیم از بیماری‌های روان انگ زدایی کنیم؟

بر اساس نوع بیماری متفاوت است، برخی بیماری‌ها مثل زمانی که فرد دچار افسردگی می‌شود اگر علامت‌های معمول افسردگی را داشته باشد، آگاهی نسبی دارد که رنج می‌برد، پس به درمانگر مراجعه می‌کند و درمان می‌شود و معمولاً پاسخ خوبی هم به درمان می‌دهد و یا کسی که از اضطراب رنج می‌برد درمان و پاسخ خوبی هم می‌گیرد، اما یکسری اختلالات هست مثل کسانی که دچار اسکیزوفرنی می‌شوند معمولاً آگاهی نسبت به بیماری ندارند و ممکن است هیچ زمانی این آگاهی را پیدا نکنند و هیچ‌وقت دارو را به‌عنوان یک درمان لازم قبول نمی‌کنند، حتی آن‌هایی که آگاهی خوبی دارند متأسفانه بعد از بهبود اولیه دارو را قطع می‌کنند چون نسبت به درمان آگاهی کاملی ندارند. هر بیماری دوره درمان مشخصی دارد و اگر طی نشود بیماری عود می‌کند، همان‌طور که اگر فردی دچار عفونت شود آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کند و بعد از ۳ روز تب او قطع می‌شود، اما به معنای این نیست که باید دارو را قطع کند، بلکه باید ۱۴ روز به مصرف دارو ادامه دهد تا عفونت دوباره برنگردد. در مورد بیماری‌های روان‌پزشکی هم همین‌طور است و اگر قبل از اتمام دوره درمان دارو قطع شود بیماری عود خواهد کرد، درحالی‌که خیلی از مراجعان نسبت به مدت و طول درمان آگاهی ندارند.

- معمولاً چه نشانه‌هایی برای وجود اختلال روان‌پزشکی وجود دارد که شاید افراد حتی آگاه نباشند دچار اختلال هستند؟

وقتی می‌گوییم فردی دچار اختلال روان‌پزشکی است که یکسری علائم باعث اختلال عملکرد فرد شود؛ این شاخص مهمی است که هر چیزی که باعث شود عملکرد فردی، بین فردی و شغلی فرد دچار مشکل شود نشان دهنده اختلال جدی است، مثلاً وقتی فرد بی‌خوابی دارد که این بی‌خوابی باعث می‌شود عملکرد روزانه او دچار اشکال شود نیاز به مداخله دارد و یا اضطراب در شرایط کنونی جامعه ما غیرمعمول نیست و خیلی از افراد ممکن است دچار اضطراب شوند، اما اگر شدت اضطراب به‌گونه‌ای است که تمرکز فرد را برای درس خواندن یا کار کردن به هم می‌زند، یا ارتباط خانوادگی او را محدود می‌کند و یا حوصله انجام کارهای شخصی را ندارد، نیاز به مداخله دارد. در واقع با بروز علائمی که بر عملکرد فردی، بین فردی و شغلی فرد تأثیر می‌گذارد باید مداخله انجام شود.

- اطرافیان چقدر می‌توانند به بیمار کمک کنند؟

اطرافیان می‌توانند کمک زیادی بکنند، شاید خیلی از مواقع اطرافیان زودتر از فرد متوجه تغییرات او چه در روند بیماری و چه درمان می‌شوند، حتی وقتی فرد در فاز انکار بیماری است و نپذیرفته اطرافیان و خانواده متوجه یکسری تغییرات شده و نگران می‌شوند که می‌توانند در شناسایی و مراجعه زودتر و همین‌طور روند درمان تأثیرگذار باشد. خیلی از مواقع فرد اصرار دارد تغییری نکرده، اما خانواده متوجه تغییر او می‌شوند. همچنین نقش حمایتی خانواده در درمان بسیار مهم است، درحالی‌که متأسفانه بعد از مدتی به دلیل مزمن و طولانی شدن برخی بیماری‌ها، خانواده خسته می‌شود و خیلی مواقع شاهدیم بیمار مورد سرزنش خانواده قرار می‌گیرد و حتی اگر بستری شده یا دارو مصرف می‌کند به‌عنوان نقطه ضعف به وی گوشزد کرده و سرزنش می‌کنند، درحالی‌که بیمارهای روان‌پزشکی اختیاری نیست و فرد انتخاب نکرده است، در عین‌حال که هیچ‌کسی در مقابل این بیماری‌ها ایمن نیست و هر فردی در هر شرایط و موقعیت اجتماعی و خانوادگی ممکن است دچار بیماری‌های روان‌پزشکی شود و نیاز به درمان پیدا کند، بنابراین هیچ دلیلی ندارد که کسی را به خاطر چیزی که خودش در درگیر شدن آن نقشی ندارد سرزنش یا تحقیر کنیم.

- به اهمیت پیشگیری از بیماری‌های روان‌پزشکی اشاره کردید، اما آیا می‌توان با انجام اقداماتی به‌طورکلی از بروز اختلالات و بیماری‌ها پیشگیری کرد؟

در کنار شناخت بیماری‌های روانی، انگ زدایی کمک زیادی می‌کند تا افرادی که دچار این بیماری‌ها هستند برای درمان مراجعه کرده و درمان به‌موقع و مؤثر بگیرند که این موضوع به ارتقا سلامت اجتماع کمک می‌کند. بسیاری از افراد از علائم جسمی شکایت می‌کنند که علت مشخصی برای آن پیدا نمی‌شود، مثلاً سردردهای مزمن که فرد چندین بار «ام آر آی» کرده و علت مشخص نشده، یا دردهای پراکنده جسمی، علائم گوارشی، دردهای قلبی و ... این دردها به خاطر بیماری‌های روانی هستند، در حالی‌که گاهی به دلیل عدم اطلاع، فرد به پزشکان متعددی مراجعه می‌کند و هزینه‌های زیادی برای تشخیص و درمان می‌دهد ولی نتیجه مطلوب نمی‌گیرد. باید بدانیم بیماری‌های روانی به‌غیراز اینکه ذهن را درگیر می‌کند، می‌تواند علائم متعدد جسمی برای ما ایجاد کند، درحالی‌که با درمان خیلی ساده می‌توان این علائم را برطرف و کیفیت زندگی خوبی برای فرد ایجاد کرد. در کشورهای غربی از اینکه فردی بگوید دچار افسردگی یا اضطراب شده‌ام نگرانی زیادی وجود ندارد، ولی در فرهنگ شرقی فرد تمایل بیشتری دارد که بگوید نتوانستم سر کار بیایم چون سردرد دارم به‌جای اینکه بگوید دچار افسردگی شده‌ام، چون در فرهنگ شرقی گرایش به این است که علائم و بیماری‌ها را جسمی‌کنیم و به خاطر این موضوع افراد زیادی سال‌ها از این اختلالات رنج می‌برند، چون به‌خوبی درمان نشده‌اند، بنابراین اطلاع‌رسانی در این زمینه می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

- برای پیشگیری از ابتلا به اختلالات روانی چه باید کرد؟

به‌غیراز شناخت بیماری‌ها و پیگیری و درمان، مسئله مهم پیشگیری از ایجاد اختلالات روانی است. پیشگیری بحث بسیار مهمی است که شاید از بدو تولد و حتی قبل از تولد و دوران بارداری باید همه خود را مسئول بدانیم، همان‌طور که فرزند را در برابر بیماری‌های جسمی واکسینه می‌کنیم، باید برای ایمن کردن او در برابر بیماری‌های روانی هم برنامه داشته باشیم. متأسفانه واکسنی وجود ندارد که بتوانیم با تزریق آن از بروز اختلالات روان‌پزشکی پیشگیری کنیم، اما پیشگیری و آموزش‌هایی که کودکان باید در سنین مختلف ببینند می‌تواند بسیار کمک کند تا در دهه‌های بعدی زندگی دچار اختلالات روان‌پزشکی نشوند. کودکانی که مهارت کنترل استرس، مهارت کنترل خشم، حل مسئله و ... را دارند وقتی با مشکلی مواجه شوند می‌توانند مدیریت کنند و طبیعتاً در بزرگ‌سالی هم وقتی با مشکلات بزرگ زندگی مواجه می‌شوند کمتر دچار اضطراب و افسردگی خواهند شد. همه باید خود را در برابر نسل‌های بعدی اجتماع مسئول بدانیم و مهارت‌های لازم را داشته باشیم، اما متأسفانه می‌بینیم در بسیاری از موارد این مهارت‌ها نادیده گرفته شده و مشکلات زیادی در دوران بزرگ‌سالی ایجاد می‌کند، درحالی‌که اگر بخواهیم در دهه‌های بعدی جامعه ایران از سلامت روانی مناسبی برخوردار باشد باید در زمینه افزایش آگاهی و مهارت نسل جدید برنامه‌ریزی کنیم.

- میزان شیوع اختلالات روان‌پزشکی در ایران چقدر است؟

مطالعات مختلفی انجام شده و بسته به اینکه از کجا آمار بگیریم اعداد متفاوت است، اما به‌طورکلی در دنیا گفته می‌شود ۲۰ تا ۲۵ درصد از اجتماع دچار مشکل روان‌پزشکی هستند، شاید در کشور ما هم همین عدد باشد اگرچه برخی مطالعات در کشور ما اعداد کمتری را نشان می‌دهد و برخی بیشتر، اما بر اساس میانگین جهانی می‌توان گفت در کشور ما هم همین حدود افراد دچار مشکلات روان‌پزشکی هستند و به نظر نمی‌آید جامعه ما ازنظر شیوع بیماری‌های روانی متفاوت از جوامع دیگر باشد، پس می‌توان گفت ۲۰ تا ۲۵ درصد از افراد دچار یکی از مشکلات روان‌پزشکی از درجه خفیف تا شدید هستند.

- شایع‌ترین اختلالات روان‌پزشکی در ایران چیست؟

شایع‌ترین اختلالات افسردگی و اضطراب است، همان‌طور که در همه جوامع این دو اختلال شایع‌ترین اختلالات روان‌پزشکی هستند.

- شیوع این اختلالات معمولاً در چه سنی بیشتر است؟

شیوع اختلالات روان‌پزشکی بسته به نوع اختلال در سنین مختلف متفاوت است، اما عمدتاً شیوع اختلالاتی مثل اضطراب و افسردگی از اواخر دهه دوم زندگی و دهه سوم شروع می‌شود، اگرچه در هر سنی می‌توان بروز بیماری‌ها را دید. اگر می‌بینیم نوجوانی دچار افسردگی و اضطراب است مداخله زودتر و درمان سریع بهتر از این است که اجازه بدهیم فرصت از دست برود و این بیماری چندین سال عملکرد فرد را مختل کند و درمان سخت‌تری داشته باشد.

- شیوع بیماری‌های روان‌پزشکی در مردان بیشتر است یا زنان؟

به‌طورکلی شیوع بیماری‌های روان‌پزشکی در بین مردان و زنان تفاوت زیادی ندارد، ولی برخی از بیماری ها در مردان و برخی در زنان شایعتر هستند.

- بیماری‌های روان‌پزشکی چقدر درمان‌پذیر هستند؟

بستگی به نوع اختلال متفاوت است. در علم پزشکی درمان‌پذیر بودن، بیماری‌های کمی را شامل می‌شود. درمان‌پذیر بودن به این معنا که بیماری دوران محدودی داشته باشد و بعد برطرف شود و نیاز به درمان دیگری نداشته باشد. عمدتاً بیماری‌های عفونی درمان‌پذیر هستند، مثلاً فرد سرما می‌خورد، دارو مصرف می‌کند و بهبود می‌یابد و دیگر نیاز به درمان ندارد اما بیماری‌های کمی شامل این دسته می‌شوند و بقیه بیماری‌ها این‌طوری نیستند، مثل بیماری‌های قلبی، کلیوی، رماتیسمی، دیابت، فشارخون و ... عمدتاً بیماری‌های مزمن هستند. در بیماری‌های روان‌پزشکی نیز درمان متفاوت است، همان‌طور که ممکن است فردی به دیابت نوع یک مبتلا شود و از کودکی تا زمانی که زنده است باید انسولین تزریق کند و حتی یک روز هم امکان قطع انسولین وجود ندارد، در بیماری‌های روان‌پزشکی شاید حتی وضعیت بهتر از سایر بیماری‌هاست و در خیلی از مواقع می‌توانیم برای افسردگی، برخی اضطراب‌ها و وسواس‌ها و ... درمان دارویی انجام دهیم و بعد از مدتی دارو را قطع کنیم، اما در مواردی به خاطر نوع بیماری، شدت آن، زمینه‌های ژنتیکی و مشکلات مختلفی که فرد ازنظر شخصیتی و استرس‌های محیطی دارد ممکن است نیاز باشد درمان طولانی‌تر ادامه پیدا کند، اما مهم این است که فرد زندگی باکیفیتی داشته باشد، حتی اگر نیاز به مصرف دارو دارد.

- هزینه‌های درمان بیماری‌های روان‌پزشکی چقدر است؟

متأسفانه داروهای روان‌پزشکی مثل سایر داروها در سال‌های اخیر افزایش قیمت داشته و چون بسیاری از بیماران مبتلابه بیماری‌های مزمن روان‌پزشکی در طبقه کمتر برخوردار اجتماع هستند، درمان و دارو بار مضاعفی بر دوش آن‌هاست، به همین دلیل افراد زیادی از بیماران بعد از مدتی قادر به تأمین دارو نیستند، مصرف دارو را قطع می‌کنند و شاهد عود و بستری مکرر در بیمارستان هستیم که خودش باعث ایجاد هزینه چندین برابری در سیستم بهداشت و درمان می‌شود. اگر فردی در منزل دارو مصرف کند و بیماری‌اش کنترل شود هزینه بسیار کمتری نسبت به بستری در بیمارستان با علائم شدیدتر دارد. بنابراین حتی اگر به جنبه اقتصادی توجه کنیم باید درمان بیماری‌های روان‌پزشکی و تأمین دارو با هزینه کم به‌عنوان یک اصل در نظر گرفته شود، چون اگر این کار انجام نشود قطعاً بیماری روان‌پزشکی عود خواهد کرد. بیمار روان‌پزشکی نیز بیماری نیست که بتوانیم در جامعه رها کنیم، بلکه باید بستری شود و بستری هم هزینه زیادی به دولت تحمیل می‌کند، ضمن اینکه بخش خصوصی هم به دلیل هزینه و نوع بیماری‌ها، علاقه زیادی به سرمایه‌گذاری در بخش بیماری‌های روان‌پزشکی ندارد.

وضعیت دسترسی به روان‌پزشک و مراکز درمانی چطور است؟
در حال حاضر ۴ بیمارستان روان‌پزشکی در استان اصفهان داریم؛ بیمارستان فارابی، خورشید و شهید مدرس که در حیطه بزرگ‌سالان خدمت‌رسانی می‌کنند و بیمارستان امین که بخش کودک و نوجوان دارد و به‌صورت محدود کودکان زیر ۱۸ سال بستری می‌شوند. با توجه به شیوع بالای بیماری‌های روان‌پزشکی و تعداد زیاد بیماران به‌هیچ‌وجه این تعداد تخت کفاف بیماران را نمی‌دهند و بسیاری از بیماران به دلیل نبود تخت سرگردان می‌شوند که آسیب زیادی برای خانواده ایجاد می‌کند، به همین خاطر توسعه تخت‌های روان‌پزشکی دغدغه جدی است و باید به‌عنوان یک اصل پذیرفته شود. البته نه به این معنا که بیمارستان تک تخصصی روان‌پزشکی بسازیم، بلکه همه بیمارستان‌ها باید در کنار سایر بخش‌ها، خود را موظف بدانند و این تکلیف را داشته باشند که بخش روان‌پزشکی هم داشته باشند نمی‌شود، چون نباید فقط به بخش‌های درآمدزا فکر کنند و وظیفه بیمارستان خدمت‌رسانی به تمام بیماران است، به همین دلیل همه بیمارستان‌ها باید حداقل درصدی از تخت‌هایشان را به بیماران روان‌پزشکی اختصاص دهند. به‌ویژه در شرایط بعد از کرونا شاهدیم تعداد زیادی از بیماران روان‌پزشکی امکان بستری ندارند که هم خودشان آسیب می‌بینند هم می‌توانند آسیب‌زا باشند.

- برای بستری بیماران روان‌پزشکی در بیمارستان پشت نوبتی دارید؟

گاهی با توجه به به تعداد زیاد بیماران و محدودیت تخت در بیمارستان فارابی مجبور به اولویت‌بندی هستیم و باید بیماران بدحال را بستری و بیماران کمتر بدحال را ریسک کنیم و بستری نکنیم که آسیب‌زا است، اما تعداد تخت‌ها محدود است و امکان بستری همه بیماران وجود ندارد و می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند.

- میانگین زمان بستری و درمان بیماران روان‌پزشکی در بیمارستان چقدر است؟

میانگین زمان بستری در بخش‌ها بین ۱۸ تا ۲۲ روز است که بیمارستان را برای پذیرش بیماران جدید محدود می‌کند، البته برخی بیماران ممکن است حتی تا ۲ ماه به دلیل شرایط خاص بستری بمانند و یا برخی بیماران ممکن است زمان کمتری بمانند.

- پذیرش بیماری روان‌پزشکی در بیماران چقدر است و معمولاً این بیماران چقدر دغدغه درمان دارند؟

وقتی در مورد بیماری‌ها صحبت می‌کنیم سه عامل تأثیرگذار است و اخیراً عامل چهارمی هم اضافه شده است. عامل اول ژنتیک است که در همه بیماری‌ها و ازجمله بیماری‌های روان‌پزشکی نقش دارد، پس وقتی پدر و مادر به این بیماری‌ها مبتلا هستند احتمال ابتلای فرد بیشتر است، البته لزوماً این‌طور نیست. عامل دیگر خصوصیات شخصیتی افراد است؛ انتقادپذیری، مهارت کنترل خشم، مدیریت استرس و ... که بخشی از این خصوصیات هم ژنتیکی است، اما بخش مهم مهارتی است که باید مثل مهارت‌های دیگر یاد بگیریم تا بدانیم وقتی دچار اضطراب، خشم و ... می‌شویم چه کاری باید انجام دهیم. عامل دیگر اجتماع است و استرس‌های شغلی، محیطی، بیکاری و مشکلات اقتصادی می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد، به همین دلیل وظیفه دولت‌ها این است که محیط کم استرسی برای افراد ایجاد کنند و افراد کمتر نگران شغل و مسکن و آینده خودشان باشند، درعین‌حال که خیلی مواقع می‌توانیم با نوع زندگی، تأثیر استرس‌ها را کمتر کنیم و با قناعت و صرف‌نظر کردن از برخی شرایط محیط کم تنش‌تری خواهیم داشت و به‌سلامت خودمان کمک می‌کنیم. عامل چهارم معنویت است و سازمان بهداشت جهانی نیز بر آن تأکید کرده که ارتباط با خدا و معنویت نقش مهمی در سلامت روان ما دارد.

- وقتی بیماری به حدی برسد که فرد بخواهد به زندگی خودش پایان دهد و اصطلاحاً خودکشی کند چه کاری می‌توان انجام داد؟

افزایش میزان خودکشی و تغییرات در رده سنی خودکشی در جامعه ما یک دغدغه جدی است، به‌طوری‌که افزایش خودکشی در نوجوانان و استفاده از روش‌های بسیار خشن در رده‌های سنی نوجوانی نگران کننده است، هرچند در مقایسه با بسیاری از کشورها آمار بالایی نداریم و خیلی پررنگ نیست، اما میزان رشد آن در کشور ما نسبت به بقیه کشورهای خاورمیانه و رده‌های سنی نگران کننده است و توجه ویژه‌ای می‌طلبد. وقتی در مورد خودکشی و پیشگیری از خودکشی صحبت می‌کنیم آمار کلی وجود دارد؛ ۹۰ درصد افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند (خودکشی منجر به فوت شده یا نشده باشد) دچار یک بیماری روان‌پزشکی هستند و تا ۶۰ درصد دچار افسردگی هستند، پس راهکار اول پیشگیری درمان اختلالات روانی است تا بیماری این‌قدر شدید نشود که فرد دچار افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی شود. در دوران نوجوانی به‌غیراز شناسایی افسردگی که شاید علائم متفاوتی نسبت به سنین بزرگ‌سالی دارد و خانواده باید دقت زیادی داشته باشد، شاید برخی مواقع مشکلات هویتی و عدم شکل‌گیری هویت یکپارچه در نوجوانان می‌تواند او را در معرض رفتار خشن نسبت به خودش یا دیگران قرار دهد، حتی مواردی مثل خودزنی و آسیب زدن به خود یا حتی روش‌های دیگر مثل رانندگی‌های پرخطر و مصرف موارد مخدر رفتارهای پرآسیبی است که می‌تواند ریشه خودکشی داشته باشد.

فکر کردن به خودکشی یا سابقه اقدام به خودکشی چقدر فرد را در معرض این اقدام قرار می‌دهد؟
نمی‌توان بر اساس فکر خودکشی نتیجه گرفت فرد نیاز به درمان دارد یا خیر، اما طبیعتاً فکر خودکشی مهم است چون فرد به‌قدری تحت تنش است که به خودکشی فکر می‌کند، پس باید توسط یک درمانگر ارزیابی شود میزان خطر چقدر است. چیزی که خیلی مهم است در مورد افرادی است که یک‌بار اقدام به خودکشی می‌کنند و منجر به فوت نمی‌شود، این افراد بسیار احتمال دارد دوباره اقدام به خودکشی کنند و یکی از بالاترین ریسک‌ها در خودکشی منجر به فوت سابقه قبلی اقدام به خودکشی است. اگر فردی قبلاً اقدام به خودکشی کرده قطعاً نیاز به درمان دارد، اگرچه ممکن است لزوماً نیاز به درمان دارویی نداشته باشد و نیاز به مشاوره و آموزش داشته باشد، اما درهرصورت قطعاً نیاز به درمان دارد، چون وقتی در برهه‌ای اقدام به خودکشی کرده بسیار محتمل است دوباره در جایی اقدام کند و معلوم نیست این بار از این اقدام جان سالم به در برد. به همین دلیل یکی از پروتکل‌های مهم پیشگیری از خودکشی، غیر از درمان اختلالات روان‌پزشکی، درمان افرادی است که یا قبلاً اقدام به خودکشی کرده‌اند و یا در مورد خودکشی صحبت می‌کنند.

در پایان مهم‌ترین توصیه‌ای که به افراد جامعه برای سلامت روان دارید چیست؟

مهم‌ترین توصیه‌ای است که سلامت روان را به‌عنوان یک اولویت بدانید و در سبد زندگی برای آن اهمیت قائل شوید و هزینه کنید، البته این هزینه صرفاً مالی نیست و شامل زمان و آگاهی نسبت به‌سلامت روان هم می‌شود. هیچ‌وقت نباید خود را در برابر اختلالات روانی مصون بدانیم، چون در شرایط کنونی هرکدام از ما ممکن است دچار یک اختلال روانی باشیم. پس اگر حس می‌کنیم از این اختلالات رنج می‌بریم خجالت نکشیم و به فرد قابل اعتمادی مراجعه کنیم و اگر توصیه به درمان کرد بپذیریم و بیماری خود را درمان کنیم تا شدت بیماری بیشتر نشود و مشکلات جدی ایجاد نکند.

هاجر مقضی خبرنگار جام جم آنلاین