ماجرای قطعنامه‌ای در ۳۹سال پیش

احتمال گسترش ابعاد درگیری ایران و عراق به محدوده خلیج فارس در پی تهدید استفاده از هواپیما‌های سوپراتاندارد علیه تاسیسات صادرات نفت ایران، کشور‌های غربی را بر آن داشت تا با طرح قطعنامه جدیدی در شورای امنیت سازمان ملل ضمن تضمین امنیت کشتیرانی در خلیج فارس، ایران و عراق را به مذاکره و سرانجام استقرار آتش بس و خاتمه جنگ ترغیب کنند. طرح قطعنامه پیشنهادی، هجدهم اکتبر۱۹۸۳ (۲۶مهر۱۳۶۲) از سوی فرانسه به سازمان ملل ارائه شد و سپس سایر کشور‌های غربی نیز از آن حمایت کردند.

فرانسه که به سبب تحویل هواپیما‌های سوپراتاندارد به عراق و خطر گسترش جنگ در برابر موجی از انتقاد‌ها قرار گرفته بود، تلاش می‌کرد از طریق این نمایش دیپلماتیک بار مسئولیت نهایی وخامت احتمالی اوضاع را از دوش خود بردارد. این طرح که متن اولیه آن انتشار نیافت و تغییراتی توسط سایر کشور‌های عضو شورای امنیت از جمله آمریکا در آن داده شد خواستار آتش‌بس همه‌جانبه در جنگ ایران و عراق و قطع فوری کلیه اقدامات نظامی علیه شهر‌ها و مناطق مسکونی و نیز قطع تمامی مخاصمات در منطقه خلیج فارس شده بود. طرح مذکور برای آن‌که به خواست ایران نزدیک باشد پیشنهاد رسیدگی به علل آغاز جنگ را مطرح ساخته و به گزارش هیات اعزامی سازمان ملل در مورد حمله به مناطق مسکونی دو طرف درگیر جنگ نیز اشاره کرده بود.

 

گفتنی است این گزارش از ویرانی سنگین و شدید مناطق مسکونی ایران در طول اشغال نظامی در مقایسه با خسارات اندک مناطق مسکونی عراق حکایت داشت. همزمان با ارائه طرح قطعنامه، ریچارد مورفی که به تازگی از سوی رئیس جمهور آمریکا به عنوان مسئول امور غرب آسیا در وزارت خارجه آمریکا منصوب شده بود، جنگ ایران و عراق را نمونه‌ای جدی از عوامل تهدید کننده صلح و ثبات در منطقه غرب آسیا برشمرد و افزود: «پایان یافتن جنگ ایران و عراق مشکل به نظر می‌رسد و شاید شورای امنیت سازمان ملل با تصویب قطعنامه‌ای که مورد قبول طرفین باشد قدمی برای حل این مشکل بردارد.»

روزنامه لوموند (چاپ پاریس) هم درباره انگیزه فرانسه از پیشنهاد طرح قطعنامه جدید نوشت: فرانسه با این اقدام می‌خواهد ادعا کند تمام تلاش خود را برای تأمین صلح کرده است. به نوشته لوموند، متن قطعنامه اشاره‌ای به مسئولیت‌ها در جنگ ایران و عراق نمی‌کند، ولی آغاز تحقیق در این زمینه را پیشنهاد می‌کند، زیرا «بدون شک عراق نخواهد پذیرفت که آشکارا به عنوان آغاز کننده جنگ معرفی شود.»

روزنامه انگلیسی ساندی تایمز نیز اعلام کرد: «شوروی یک پیشنهاد غرب را که هدف از آن پایان دادن به جنگ ایران و عراق است مورد تصویب قرار داده است و احتمالا ظرف دو هفته آینده در مورد این پیشنهاد در سازمان ملل رأی‌گیری خواهد شد.» رادیو بی‌بی‌سی سوم آبان گفت: «هدف قطعنامه پیشنهادی جلوگیری همزمان از حملات هوایی عراق به تأسیسات نفتی ایران و قطع جریان نفت در تنگه هرمز توسط ایران است که در عین حال به عراق امکان آن را می‌دهد صادرات نفتی خود از راه تنگه هرمز را از سر گیرد.»