تأثیر تخریب لایه‌ازن بر تغییر اقلیم

در راستای آگاهی‌بخشی نسبت به این موضوع و توجه به تبعات آن و جست‌وجوی راهکار‌های محافظت از آن روز ۲۲شهریور/ سیزدهم سپتامبر، روز جهانی لایه ازن نامیده می‌شود. لایه ازن لایه‌ای در ارتفاع ۲۰ تا ۳۰ کیلومتری سطح زمین به ضخامت سه میلی‌متر در لایه استراتوسفر با غلظت بالایی از مولکول‌های ازن (O ۳) است. این لایه را فیزیکدانان فرانسوی کشف کردند. لایه ازن پرتو‌های فرابنفش را جذب کرده و به پرتو‌های فروسرخ تبدیل می‌کند و به سطح زمین می‌فرستد و حیات موجودات را روی کره زمین میسر می‌کند. هرگونه نقصان در وضعیت لایه ازن سبب رسیدن پرتو‌های فرابنفش به زمین می‌شود.

رسیدن این پرتو‌ها به زمین می‌تواند زنجیره غذایی در دریا را تضعیف کرده و مانع از تولیدمثل پلانکتون‌های دریایی شود. همچنین بر رشد گیاهان تأثیرات منفی دارد. سیستم ایمنی انسان را دچار اختلال کرده و سبب ایجاد بیماری‌هایی مانند سرطان پوست و آب مروارید می‌شود. برخی عوامل طبیعی و فعالیت‌های انسانی می‌تواند سبب تخریب و کاهش غلظت لایه ازن شود.

گرمایش زمین نیز فرآیند آسیب‌پذیری لایه ازن را تسریع می‌کند. آسیب‌پذیری و تخریب لایه ازن از ابعاد گوناگونی به تغییر اقلیم مرتبط است. اما تخریب لایه ازن دلیل اصلی تغییر اقلیم نیست؛ کاهش غلظت لایه ازن سبب کاهش دمای استراتوسفر و افزایش دمای تروپوسفر می‌شود. این مسأله باعث می‌شود پرتو‌های فرابنفش به سطح زمین رسیده و سطح زمین گرم شود.

پژوهشگران علوم جوی دانشگاه واشنگتن معتقدند کاهش غلظت لایه ازن در چند دهه گذشته و گرمایش ناشی از حضور گاز‌های گلخانه‌ای هر دو باعث افزایش دمای نصف‌النهار در استراتوسفر پایین‌تر و تروپوسفر فوقانی شده و سبب شکل‌گیری فرآیند‌های بحرانی در آب‌وهوای سطحی و استراتوسفری می‌شود.
بزرگ‌ترین تغییر در نوسان قطب جنوب است. از آنجاکه حفره لایه ازن بالای قطب جنوب ایجاد شده است، جابه‌جایی نوسان قطب جنوب، مناطق آب‌وهوایی را به سمت جنوب جابه‌جا می‌کند. متعاقب آن الگو‌های بارندگی و دمای آب دریا‌ها و جریان‌های اقیانوسی نیز تغییر می‌کند. این مسأله الگو‌های آب‌وهوایی و اقلیمی سراسر نیمکره جنوبی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. به بیان بهتر تغییرات وضعیت لایه ازن سبب تغییر در درجه حرارت و الگو‌های بارش و سپس تغییر در زنجیره غذایی موجودات و زیست‌بوم نیمکره جنوبی می‌شود و به این نحو بر تسریع فرآیند تغییر اقلیم در برخی مناطق اثر می‌گذارد؛ بنابراین هر‌گونه تغییر در غلظت لایه ازن و اختلال در عملکرد آن سبب رسیدن پرتو‌های فرابنفش به زمین و افزایش دمای سطح زمین و تغییر اقلیم می‌شود که آثار زیان‌بار و خسارات جبران‌ناپذیری را در پی خواهد داشت.

روزنامه جام جم