نگرانی شکست اخلاقیات در ربات‌ها

ربات‌ها (حداقل هنوز) نمی‌توانند ویژگی‌های انسان، مانند خشم را ابراز کنند اما نظراتی که در مورد ویدئو منتشر شد، نگرانی فزاینده‌ای را در جامعه در مورد «انسان‌ سازی» ربات‌ ها نشان می‌دهد. برخی خاطرنشان کردند این آغاز انقلاب ربات‌ها بر ضد انسان بود.

در حالی که این نظرات ممکن است صرفا جنبه شوخی داشته‌باشد و برخی تصورات در مورد ربات‌ها در فرهنگ عامه اغراق‌آمیز است اما این اظهارنظرها نشان‌دهنده اطمینان نداشتن در مورد آینده ما با ربات‌هاست. سوالی که مطرح می‌شود این است که: آیا ما آماده‌ایم با پیچیدگی‌های اخلاقی و حقوقی ناشی از تعامل انسان و ربات روبه‌رو شویم؟

برای افزایش تعامل خود با ربات‌ها، باید خطرات و عناصر‌ناشناخته را در توسعه این فناوری در نظر بگیریم. با بررسی حادثه شطرنج روسیه، ممکن است بپرسیم چرا این ربات این‌گونه عمل کرد؟ پاسخ به این موضوع این است که ربات‌ها برای کار در موقعیت‌های قطعی و مشخص طراحی شده‌اند؛ در نتیجه نمی‌توانند به خوبی با حوادث غیرمنتظره کنار بیایند.

مقامات شطرنج روسیه اعلام کردند این حادثه به این دلیل رخ داده که کودک با عملکرد خیلی سریع و تا حدی خارج از نوبت در انجام بازی قوانین ایمنی را «نقض» کرده‌است. از توضیحات این حادثه این بود که وقتی کودک به سرعت حرکت کرد، ربات به اشتباه انگشت کودک را به عنوان مهره شطرنج تعبیر کرده‌ است. دلیل فنی عملکرد ربات هرچه باشد، نشان می‌دهد اجازه دادن به ربات‌ها برای تعامل مستقیم با انسان، خطرات خاصی دارد. ارتباطات انسانی پیچیده است و به توجه به صدا و زبان بدن نیاز دارد. ربات‌ها یا بهتر است بگوییم هوش‌مصنوعی کنترل کننده آنها هنوز به اندازه کافی پیچیده نیستند که بتوانند آن نشانه‌ها را پردازش و به‌درستی عمل‌کنند.

قانون در مورد ربات‌ها چه می‌گوید؟

با وجود خطرات ناشی از تعامل انسان و ربات که در حادثه شطرنج نشان داده شد، این پیچیدگی‌ها هنوز به اندازه کافی در قوانین و سیاست‌های کشورها در نظر گرفته نشده‌ است.

یک سؤال اساسی حقوقی این است که چه کسی مسئول اعمال یک ربات است. قانون مصرف‌کننده در کشورها به طور معمول الزامات محکمی را برای ایمنی محصول برای کالاهای فروخته شده تعیین می‌کند. این موارد شامل مقرراتی برای استانداردهای ایمنی، هشدارهای ایمنی و مسئولیت سازنده در قبال نقص محصول است. با استفاده از این قوانین، سازنده ربات در حادثه شطرنج، مسئول خسارت وارده به کودک است. با این حال، مقررات خاصی در قوانین محصولات ما در رابطه با ربات‌ها وجود ندارد. این موضوع مشکل‌ساز خواهدبود، زیرا سازندگان ربات‌ها برای فرار از مسئولیت قانونی، از این موقعیت استفاده می‌کنند.

ما در ایران به بررسی و وضع چنین قوانینی نیاز داریم؛ زیرا در آینده نه چندان دور شرکت‌های ایرانی و خارجی در ایران هم از محصولاتی رباتیک رونمایی خواهندکرد که در تعامل بسیار نزدیک با انسان‌ها خواهند بود. برای مثال، کمیسیون حقوق بشر استرالیا سال ۱۴۰۰/۲۰۲۱ گزارش ویژه حقوق بشر و فناوری را ارائه کرد. این گزارش به دولت استرالیا توصیه کرد یک کمیسر ایمنی هوش‌مصنوعی با تمرکز بر ارتقای ایمنی و حمایت از حقوق بشر در توسعه و استفاده از هوش‌مصنوعی در استرالیا ایجاد کند. استفاده از ربات‌ها به وضوح مزایایی برای جامعه دارد، آنها می‌توانند کارایی را افزایش دهند، کمبود کارکنان را پر کنند و کارهای خطرناکی را به جای ما انجام دهند. ولی باید به نکات ایمنی و قوانین در تعامل نزدیک میان انسان و ربات بیشتر توجه شود.