برچسب کم‌برخوردار بر روی ۲۰میلیون ایرانی

به گزارش جام جم آنلاین، درست مثل صحبت‌های دبیر ستاد توانمندسازی محلات کم‌برخوردار کشور، که در یک آمار کلی اعلام کرده «درحال حاضر حدود ۲۰هزار محله کم‌برخوردار در کشور وجود دارد که جمعیتی بالغ بر ۲۰میلیون نفر را شامل می‌شود.» این رقم یعنی یک‌چهارم نفوس ایران در فقر و محرومیت به سر می‌برند، بدون این‌که تعریفی از نوع زندگی و میزان نیازمندی‌های هر منطقه ارائه شده باشد.

فشار‌های اقتصادی در کنار تحریم‌های ظالمانه شرایط سختی را در مناطق مختلف به وجود آورده‌اند. پایین آمدن سطح خدمات و امکانات و همچنین دشوار شدن کسب درآمد به خصوص در دوران کرونا، موجب شده بسیاری از خانواده‌ها در یک شیب نزولی مجبور شوند شرایط سخت‌تری را تحمل کنند. همه این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا دبیر ستاد توانمندسازی محلات کم‌برخوردار اعلام کند: «هم اکنون ۲۰۲۰ محله محروم و کم‌برخوردار در سطح کشور وجود دارد که ۲۰میلیون نفر در این محلات ساکن بوده و در شرایط دشوار زندگی را سپری می‌کنند.» هر چند پارسا گوهری از نحوه استخراج این آمار توضیحی ارائه نکرده، اما با اشاره به نیاز‌های اصلی ساکنان این مناطق تصریح کرده: «اولین مسأله‌ای که در محلات کم‌برخوردار باید مورد توجه قرار گیرد، ساماندهی نیازمندان است. برای این کار افراد نیازمند به کمک را به هفت گروه زنان سرپرستان خانوار، توان‌خواهان، خانواده زندانیان، خانواده سرپرست از کارافتاده، خانواده سرپرست معتاد، بدسرپرست و دچار بیماری اعصاب و روان تقسیم‌بندی کرده‌ایم.»

 

با این تفاسیر و قبل از هر چیز باید پرسید ستاد توانمندسازی محلات کم‌برخوردار چطور می‌تواند امکانات مورد نیاز مناطق مختلف را تامین کند و ضمانت اجرایی آن بر چه مبنایی تعریف شده‌است؟ موضوع بعد این‌که آیا حاشیه‌نشینان شهر‌هایی مثل تبریز، تهران و شیراز با نیازمندانی که در روستا‌های دورافتاده و مناطق مرزی جنوب‌شرق ساکن هستند، در یک سطح بوده و با یک خط کش اندازه گیری شده‌اند و خدمات مورد نیاز آن‌ها همه به یک صورت است؟

از صحبت‌های دبیر ستاد توانمندسازی محلات کم‌برخوردار مشخص است طرحی روی کاغذ نوشته شده و اجرایی کردن آن منوط به کمک سازمان‌ها و نهاد‌های زیادی در این مسیر است. براساس گزارش‌ها، هم اکنون طرح توانمند‌سازی و تحول اجتماع‌محور در محلات مورد هدف آذربایجان‌شرقی در حال اجراست و آن طور که گوهری اعلام کرده، قرار است سامانه اشتغال و سامانه مسکن از این هفته در شهر تبریز فعال و قابل دسترس شود تا افراد واجد شرایط بتوانند نسبت به ثبت‌نام خود اقدام کنند.

این مسئول با بیان این‌که از دیگر اقداماتی که در اجرای طرح توانمند‌سازی و تحول اجتماع‌محور مدنظر قرار دارد، موضوع آموزش و پرورش است، گفته: «۳۴هزار کودک بازمانده از تحصیل در آذربایجان‌شرقی وجود دارد که در محلات کم‌برخوردار زندگی می‌کنند و باید در این طرح مورد توجه قرار گیرند.» صحبت‌های شعاری و طرح‌های دستوری و موازی‌کاری‌ها جملگی بیانگر اجرایی نشدن و یا نیمه‌کاره ماندن و شکست این طرح در کشور است. وقتی نهضت مسکن ملی در جریان است و بنیاد مسکن و وزارت راه و شهرسازی متولی این امر هستند؛ چرا باید یک ستاد هم در این میان از خانه‌سازی و تامین مسکن صحبت کند؟ به گفته دکتر نوروزی، حاشیه‌نشینی معنی فقر را گسترش می‌دهد و فقیر شدن، خود به خود افراد را به سمت حاشیه‌نشینی سوق می‌دهد. البته این گونه نیست که در سیاهی رها شده باشند. اصول مشخصی در قانون‌اساسی وجود دارد که به صراحت گفته حاکمیت باید مقابل تبعیض و فشار بایستد و اگر این اتفاق بیفتد، با تبعیض‌های سیستماتیک مواجه نخواهیم‌شد. این جامعه‌شناس تاکید می‌کند: «برای کنترل گسترش فقر باید مسئولیت مباحثی مانند سلامت و مسکن و بهداشت و آموزش به گردن دولت باشد.»

از فقیر بودن تا احساس فقر

دکتر حمید نوروزی، جامعه‌شناس با بیان این‌که در مورد فقر، آمار‌هایی وجود دارد و نمود‌های اجتماعی آن را می‌بینیم، به «جام جم» می‌گوید: «چندی پیش اعلام شده بود ۱۵میلیون نفر زیر خط فقر در کشور وجود دارد. منظور از این زیر خط فقر چیست؟ گاهی بحث ما فقر نسبی است؛ یعنی نداشتن سطحی قابل‌قبول از دارایی‌ها و امکانات در زندگی. مرز فقر نسبی، به نسبت معیار‌هایی که در نظر گرفته می‌شود، متفاوت است. همچنین گاهی تبعیض چنان زیاد است که با وجود پیشرفت فناوری‌ها و با این که افراد زندگی معمولی دارند، احساس فقیر بودن می‌کنند. چون امکاناتی را که به نسبت دیگران، حق خود می‌دانند در اختیار ندارند. با این توضیحات مسأله در مورد این ۱۵میلیون نفر چیز دیگری است.» وی ادامه می‌دهد: «بدترین نوع فقر، فقر خشن است؛ یعنی فقر کسانی که گرسنگی گریبان آن‌ها را گرفته باشد. بعد، فقر در حد پوشاک و امکانات معمولی زندگی، آب سالم، آموزش متعارف و سرپناه است و در مرحله بعد، فقر در حد رشد اجتماعی و سیاسی است سپس، فقر در بعد تفریحات را داریم.»

حالا دبیر ستاد توانمندسازی محلات کم‌برخوردار از ساماندهی مناطق کم‌برخوردار با اجرای طرح توانمند‌سازی و تحول اجتماع محور خبر داده و قرار است در کنار تمام اقدامات، با راه‌اندازی سامانه اشتغال و مسکن مشکل اصلی این خانوار‌ها رفع شود. گوهری با بیان این‌که بعد از شناسایی افراد، برخورداری آن‌ها از بیمه، دومین قدم در طرح به شمار می‌آید، تصریح کرده: «بعد از این کار، بهداشت، درمان و سلامت از مهم‌ترین موارد و نیازهاست که اجرای پزشک خانواده از جمله طرح‌هایی است که در این حوزه باید از سوی مرکز بهداشت و علوم‌پزشکی پیگیری شود.»

منبع: روزنامه جام جم