از این‌رو یک شرکت نوپای ایتالیایی با هدف تغییر الگوی مصرف در این بخش صنعتی، راهکاری ارائه کرده‌است که درصورت رواج در مقیاس جهانی نه‌فقط به ذخیره سالانه سه‌میلیارد مترمکعب از ذخایر آب شیرین کمک خواهدشد که در ماموریت‌های فضایی آینده به مریخ هم می‌توان از آن بهره جست.
استارت آپ میلک بریک (Milk Brick به معنی شیر آجر) در جزیره ساردنیای ایتالیا قرار دارد و همان‌طور که از نامش پیداست از پسماندهای صنایع لبنی برای تولید آجر استفاده می‌کند.
این شرکت علاوه‌بر این‌که می‌تواند آجرها و بلوک‌های مورد نیاز صنعت ساختمان‌سازی را بدون مصرف حتی یک قطره آب تامین کند قادر است آب قابل استفاده در این صنعت را هم از پسماندهای لبنی به‌دست آورد.
این شرکت دو هدف مهم را دنبال می‌کند: حل مشکل مصرف بی‌رویه آب در صنعت ساختمان و حل مشکل دفع پسماندهای صنایع شیر. این شرکت طی فرآیندی آب را از شیر جدا می‌کند. محصول باقیمانده الیاف شیر است که خاصیت ضدباکتریایی، جاذب رطوبت و عایق حرارتی دارد. در مرحله بعدی این الیاف، فشرده و تبدیل به آجرهایی می‌شوند که در ساخت ساختمان‌های زیستی به‌کار می‌روند.
با توجه به جذابیت کار و این‌که چنین الگویی می‌تواند مورد توجه شرکت‌های نوپای ایرانی نیز باشد، با جان‌گاوینو مورِزو (Giangavino Muresu)، مخترع صنعتی و مدیراجرایی (CEO) این استارت‌آپ درباره جزئیات این طرح گفت‌وگو کرده‌ایم.
پیش‌ازهرچیز، اگر مایل باشید درباره ایده اولیه استارت‌آپ حرف بزنیم. چه شد این ایده به ذهن شما رسید؟
میلک بریک از ایده شکل نگرفت بلکه از شهود زاده شد. من مخترع صنعتی هستم. کارم حل مشکلات محیط‌زیستی/ صنعتی باارائه راه‌حل‌های تولیداتی و فرآیند جدیدی است که براساس معیارهای اقتصاد دَورانی قرار دارند. اقتصاد دورانی روش نوینی برای فعالیت‌های صنعتی است و با اقتصاد خطی قدیمی هیچ ارتباطی ندارند. از آنجا که اقتصاد خطی بر پایداری چندانی متکی نیست، دیگر به پایان عمر خود رسیده‌است. من هرگز روی ایده‌ها کار نکرده‌ام. کار من برپایه نبوغ و شهود است. شهودها صاعقه‌هایی آنی هستند که پس‌از انجام چند ساعت کار برای حل یک مشکل خاص، ذهن را روشن می‌کنند. ایده را همه دارند، اما فقط تعداد کمی از مردم راه‌حل‌ها را ارائه می‌کنند: فوق‌العاد خواهدبود اگر هفت‌میلیارد انسان امروز، هر‌یک برای مشکل مشخصی راه‌حلی داشته‌باشند. به‌این‌ترتیب، می‌توان هفت میلیارد مشکل را در سراسر کره زمین حل کرد! اما می‌دانیم که این‌گونه نیست. ایده میلک‌بریک به صورت شهودی سال 1390شمسی/ 2011میلادی وقتی داشتم پیاده‌روی می‌کردم به ذهنم رسید. همیشه همین‌طوری است؛ شهودها در غیرمنتظره‌ترین جاها و دور از آزمایشگاه سراغم می‌آیند. آن زمان روی راه‌حل مشکل مصرف بیش‌ازحد آب در صنایع ساختمان‌سازی کار می‌کردم؛ صنعتی جهانی که همه‌ساله بر میلیاردها لیتر از ذخایر آبی موجود در سیاره زمین تاثیر منفی می‌گذارد. درست موقعی که داشتم در شمال ساردنیا از صخره‌ای به ارتفاع 300 متر مشرف به دریا بالا می‌رفتم، با ساختمانی قدیمی به قدمت چند سده مواجه شدم که لابه‌لای پوشش گیاهی محلی در مکانی متروکه که دسترسی به آن برای انسان دشوار است قرار داشت. با مشاهده بنا متوجه شدم در ساخت آن ویژگی خاصی وجود دارد و نشانه‌هایی از استفاده ملات بین سنگ‌ها دیده می‌شود. این‌درحالی است که مردم باستان ساکن ساردنیا بناهای خَرسنگی مُدورِ «نوراگه» را به‌صورت خشک و بدون ملات می‌ساختند. اما این ساختمان، برخلاف نوراگه‌ها مربعی‌شکل بود و روی سطحش باقیمانده‌های ملات گچ به چشم می‌خورد. انتظار نداشتم در آن منطقه غیرقابل دسترس ساختمانی قدیمی را پیدا کنم. به‌همین‌علت، اولین سوالی که از خودم پرسیدم این بود که چگونه در دوران باستان برای ساختن این بنا آب را به این منطقه متروکه آورده‌اند؟ آن مکان شیب بسیار تندی دارد و اجازه نمی‌دهد آب باران جمع شود. حتی امروزه هم برای بردن مقدار زیادی آب به آن محل باید از بالگرد کمک گرفت. همان‌طور که به آن ویرانه باستانی نگاه می‌کردم سعی کردم تصور کنم زندگی فردی که در آن ساختمان زندگی می‌کرد چگونه می‌توانست باشد. من او را چوپانی باستانی با گله گوسفند و بز فرض کردم. فکر می‌کنم در آن مکان دشوار و غیرقابل دسترس این تنها راه زنده‌ماندن باشد زیرا آن چوپان می‌توانست از گوسفندها و بزهایش هر روز شیر تازه و پنیر تهیه کند. درست همان‌طورکه او را تصور می‌کردم که در حال درست‌کردن پنیر است، این ایده شهودی به ذهنم خطور کرد. باخودم گفتم شاید از هدررفت شیر در فرآیند پنیرسازی (آب کثیف) برای تهیه ملات ساختمان‌سازی بنایش استفاده کرده‌است. هیچ‌کس هرگز نخواهد فهمید آیا واقعا این‌طور بوده‌است یا نه، چون برای دانستن آن به ماشین زمان نیاز داریم. اما این شهود به من اجازه داد تا برای ارزیابی ضایعات شیر صنایع لبنی که همه جای دنیا بخش بسیار فعالی است، پنج سال کار تحقیق و توسعه (R&D) انجام دهم. همه جای دنیا انواع پنیر تولید می‌شود، از تولیدکنندگان کوچک گرفته تا شرکت‌های چندملیتی بزرگ و همه آنها در مورد هزینه‌های دفع شیر پسماند - که معادل 88 درصد شیر فرآوری‌شده‌است و فقط 12درصد شیر به پنیر تبدیل می‌شود - به‌طور مشترک مشکل دارند.
درباره فناوری خاصی که در این فرآیند تبدیل به‌کار می‌رود توضیح می‌دهید.
فرآیند کار طولانی و پیچیده و تخصصی است و بنابراین، امکان توضیح همه جزئیات آن وجود ندارد اما به‌عنوان توضیحی ساده و قابل درک می‌توانم بگویم از طریق فرآیندهای صنعتی که آب را از محتویات لبنی جدا می‌کنند روی پسماند شیر کار می‌شود و بعد، فرآیندهای بیشتری که بخشی از فوت‌وفن کاری مخصوص خودمان است، روی محتویات لبنی جدا شده اجرا می‌شود و الیاف شیر از ریزدانه‌های پلیمری زیستی که نوعی پلاستیک زیستی لبنی‌اند به‌دست می‌آید. سپس این ریزدانه‌ها به بخش اکستروژن که فرآیندی برای تغییر شکل، کاهش ضخامت یا سطح مقطع مواد است برده می‌شوند و در آنجا رشته‌های الیاف شیر به‌دست می‌آید. آبی هم که از پسماند شیر استخراج می‌شود باهدف کاهش مصرف آب خالص در فرآیندهای اختلاط صنعتی بتون آماده و بتون پیش‌ساخته به صنعت ساختمان‌سازی فرستاده می‌شود.
دست‌کم آن‌گونه که در تصاویر وبگاه شرکت شما دیده می‌شود، الیاف شیر کمی شبیه پشم شیشه به‌نظر می‌رسند و درست مانند آنها عایق حرارتی هستند. بنابراین می‌توان از الیاف حتی بدون تبدیل کردن آنها به آجر استفاده کرد؟ از آنجا که این الیاف خاصیت ضدباکتریایی و قابلیت بالای جذب رطوبت دارند، می‌توان آنها را به‌عنوان پنبه پزشکی هم به‌کار برد؟
بله، قوام این الیاف بسیار شبیه پشم‌شیشه است و همان‌طورکه گفتید عایق حرارتی است. همچنین بسیار فراتراوا و ضدحساسیت است. این الیاف را می‌توان در بخش‌های مختلف صنعتی و نه‌فقط در بخش ساختمان استفاده کرد اما برای بخش پزشکی، ما آن را به‌جای پسماندهای لبنی مستقیما از شیر خالص تولید می‌کنیم.
بر پایه اطلاعات وبگاه شما، میلک بریک امسال وارد فاز صنعتی و تجاری می‌شود. عرضه این محصول آغاز شده‌است؟
پیش‌از پاسخ به این سوال باید بگویم که ما با استارت‌آپ‌های کلاسیک تفاوت داریم و به‌همین‌علت، مسیر دشواری را برای رشد پیمودیم و تا کسب اعتبار صنعتی «کمینه محصول پذیرفتنی» (MVP) که در آذر 1399/دسامبر 2020 اخذ کردیم، خودمان تامین‌کننده هزینه‌ها بودیم و این تلاش اقتصادی و ذهنی بزرگی بود که کمتر استارت‌آپی موفق به انجام آن می‌شود و به‌عنوان یک استارت‌آپ، ما از «دره مرگ» که از هر هزار شرکت نوپا فقط یکی به سلامت از آن بیرون می‌آید عبور کردیم. برای رسیدن به همه اهداف تعیین‌شده انعطاف‌پذیری و پشتکار زیاد لازم بود. در این لحظه از بلوغ، ما درحال جمع‌آوری کمک‌های مالی و بررسی علاقه صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر هستیم و امیدواریم هرچه سریع‌تر این عملیات را به پایان برسانیم و درنهایت وارد بازار شویم و در آنجا بتوانیم با کاری بی‌سابقه به‌نام «نیاز آبی صفر»، الگوی مصرف آب را در صنعت ساختمان‌سازی جهان تغییر دهیم. امروز بسیار مفتخریم که با تولیدکنندگان چندملیتی سیمان ازجمله Italcementi HeidelbergCement Group و شرکت چندملیتی صنایع لبنی Parmalat همکاری می‌کنیم.
در پایگاه‌های خبری ایتالیایی در مورد معرفی این شرکت با تیتر جالب «استارت‌آپ ساردنیایی که می‌خواهد آجرهای شیر را به مریخ هم ببرد» مواجه شدم. اما موفق نشدم توضیحات خاصی درباره‌اش پیدا کنم. از مدیر اجرایی استارت‌آپ میلک‌بریک درباره این چشم‌انداز مریخی و این‌که آیا همکاری‌های فضایی هم خواهندداشت، پرسیدم.
جان‌گاوینو مورِزو در پاسخ گفت: «من به‌مدت 10سال هر روز 18ساعت کار کردم و سرانجام موفق شدم با ابداع «نیاز آبی صفر» طرحی نو را به صنعت ساختمان عرضه کنم. اکنون یک دهه پیش رفته‌ایم و امروز بخش وسیعی از کار تحقیق‌وتوسعه خودمان را به محصولات بتونی در حوزه اقتصاد فضایی اختصاص داده‌ایم. این‌گونه ما جزو اولین شرکت‌هایی خواهیم‌بود که بتون را برای ساخت زیرساخت‌های فضایی جدید به فضا خواهیم‌برد. همچنین می‌خواهیم اولین کسانی باشیم که در سیاره سرخ به ساخت‌وساز مشغول می‌شوند و در این‌خصوص درحال توسعه فناوری نوآورانه‌ای هستیم که به کمک آن می‌توان زیرساخت‌ها را بدون دخالت انسان و به شیوه‌ای خود‌سازنده ایجاد کرد. می‌خواهیم سازه‌هایی بسازیم که بتوان آنها را درمدت زمان نسبتا کوتاه، کمتر از 24ساعت از راه دور و از طریق نظارت بر تک‌تک فرآیندها به‌طور مستقیم از زمین ساخت. عمیقا معتقدیم کسانی که به مریخ خواهند رسید نیاز خواهندداشت همه‌چیز را حاضر و آماده ببینند. ساخت‌وساز زیرساخت‌ها کار بسیار دشواری است و خطر حضور در مریخ را افزایش خواهد داد. شاید سیاره تغییر کند اما ماموریت ما همان خواهدبود که امروز هست؛ یعنی ساختمان‌سازی به‌شیوه «نیاز آبی صفر» حتی روی مریخ. برداشتن آب از زیر خاک مریخ و ساخت چاه‌های استخراج در ابتدای حضور در این سیاره غیرقابل تصور است. پس آب باید از زمین ارسال شود، و ما به‌شدت معتقدیم آب مخصوص ما که از شیر اضافی استخراج می‌شود برای ساخت‌وساز روی سیاره سرخ بهترین گزینه است. اقتصاد فضایی به محصولاتی عالی نیاز دارد و محصول ما یکی از آنهاست. ازاین‌رو، به‌زودی با همه بازیگران بخش فضایی همکاری خواهیم‌کرد تا به ارزش‌های مشترک بزرگی برای مأموریت‌های اکتشافی آینده دست یابیم. دوست داریم بهترین مشتریان شرکتی مثل اسپیس‌ایکس باشیم؛ شرکت بزرگی که درحال انجام کاری بسیار بزرگ در ساختن فضاپیماهای باری بهتر برای حمل‌‌ونقل فضایی است و به شکلی بی‌سابقه درآستانه ایجاد تحولی شگرف در حوزه فضا قرار دارد. با این کار، آنها فرصت بی‌نظیری در اختیار دیگران قرار می‌دهند تا با توسعه محصولات و فناوری‌های جدید برای گشودن مرزهای فضا، افق‌های خودشان را وسعت دهند.»
چشم‌انداز این استارت‌آپ بسیار نوآورانه و جالب‌توجه است اما متاسفانه می‌دانیم برای رسیدن به چنین چشم‌اندازهایی، باید تولید در کل دنیا با قیمت مناسب انجام شود. از مدیراجرایی استارت‌آپ میلک‌بریک پرسیدم شرکت شما برای این دورنما چه برنامه‌ریزی‌ای کرده‌است؟
وی در پاسخ گفت: «ما چشم‌انداز بزرگی داریم که برپایه آن می‌خواهیم بازار خودمان را به مقیاسی جهانی ببریم که ارزش آن به بیش‌از هزارمیلیارد یورو می‌رسد. به‌عنوان هدفی حداقلی می‌خواهیم با دراختیار گرفتن یک‌درصد از این بازار تا سال 1409/2030 آن را تحت تأثیر قرار دهیم. برای انجام این کار، علاوه‌بر داشتن چشم‌انداز عالی، به سرمایه زیادی هم نیاز داریم. پیش‌بینی شده که تا سال 1405/2026 وارد بورس اوراق بهادار شویم. این‌کار به ما امکان می‌دهد مدل کسب‌و‌کار استانداردی را که در همه جهان وجود دارد تکرار کنیم. پس می‌توانم بگویم چالش‌های بزرگی در انتظار ماست. برای مدل کسب‌وکارمان انتخاب کردیم که مستقیما با تولید محصولات بتونی سروکار نداشته‌باشیم و در عوض سفارش‌های مشتریان‌مان را به شرکای خودمان که در هر نقطه دنیا در بخش تولید فعالیت می‌کنند واگذار کنیم. با این‌کار، به همه شرکت‌هایی که امروز بتون تولید می‌کنند بی‌هیچ استثنایی امکان می‌دهیم که بخشی از گروه ما شوند. در مقیاس جهانی اساسا ازطریق بستر تجارت الکترونیک، لجستیک و زنجیره تأمین (Supply chain) به فروش محصولات مشغول خواهیم بود و هرچند بازاریابی هم انجام خواهیم داد اما مهم‌تر از هر چیز، بدون هیچ محدودیتی در پیاده‌سازی فناوری، در حوزه‌های نوآوری و تحقیق‌وتوسعه فعالیت خواهیم کرد.»
هدا عربشاهی - دانش / روزنامه جام جم
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفت‌وگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد
