جهادگران سبز

همه اینها نگران‌کننده است اما در این بین اعضای برخی گروه‌های جهادی جوان مانند گروه جهادی عمار در استان خوزستان تصمیم گرفته‌اند به جای این که دست‌روی‌دست بگذارند دست به‌کار شوند و برای بهتر شدن محیط زیست استان‌شان، قدم‌های سازنده بردارند.

به همین دلیل اعضای این گروه در بزرگ‌ترین طرح بیابان‌زدایی استان شرکت کرده‌اند؛ البته آنها از این نیز فراتر رفته و دست به ابتکار زده‌اند تا در مناطق مختلف خوزستان پهناور نهال‌های متفاوتی بکارند؛ چراکه به این شکل در کنار نجات محیط‌زیست استان‌شان با کاشت نهال‌های مثمر برای کشاورزان و خانواده‌های نیازمند محل درآمدی ایجاد می‌کنند.‌ به بهانه روز بیابان‌زدایی یعنی 27خرداد با این گروه جهادی همراه شده‌ایم.

داستان گروه جهادی عمار از سال87 شروع شد؛ از زمانی که دغدغه محرومیت‌زدایی در حاشیه استان‌شان خوزستان باعث شد جوان‌های دانشجو یک گروه جهادی راه بیندازند. کم‌کم اما دغدغه‌های دیگری هم به‌وجود آمد؛ دغدغه آموزشی و فرهنگی.

یک دغدغه اما همیشه در گوشه ذهن جوانان جنوبی وجود داشت؛ آنها دوست داشتند در اولین فرصت به این دغدغه جامه‌عمل بپوشانند؛ یعنی دغدغه محیط‌زیستی‌شان. اوایل سال96 اما یک اتفاق افتاد؛ بزرگترین طرح محیط‌زیستی استان در حال برگزاری بود و آنها فرصت را غنیمت شمردند و سریع وارد عمل شدند.

طرحی برای بیابان‌ زدایی

اواخر سال95 یک قرارگاه زیستی در استان خوزستان توسط سپاه پاسداران به وجود آمد. قرارگاهی که وظیفه‌اش بیابان‌زدایی و رفع دلایل بحران‌های به‌وجود آمده، مانند کم‌ آبی، کاهش ریزگردها و کاهش قطعی آب و برق بود. کار این قرارگاه اوایل سال96 و با در نظر گرفتن زمینی 7000متری شروع شد؛ در جایی که هزاران گروه جهادگر بسیجی، هزاران نهال را در یک زمین بایر و بدون آب کاشتند.

آن‌طور که یونس زبیدی، فرمانده قرارگاه بیابان‌زدایی در استان خوزستان گفته کاشت نهال در این زمین با هدف بیابان‌زدایی ادامه پیدا کرد. احداث پنج حلقه چاه و به‌کارگیری 9دستگاه تانکر برای آبیاری از کارهای دیگری بود که در مدت زمان کوتاهی انجام شد.

تشکیل این قرارگاه یکی از پروژه‌های محیط‌زیستی استان خوزستان است اما آنچه داستان جهادگران گروه عمار را با این طرح محیط‌زیستی پیوند می‌دهد شرکت در این طرح است.

به‌جز جهادگران گروه عمار، جهادگران زیادی از استان خوزستان و دیگر استان‌ها مانند ایلام و اصفهان در این طرح شرکت کردند اما اعضای گروه جهادی عمار با دیگر گروه‌ها فرق دارند. بعد از کاشت نهال‌ها در مناطق مختلف در ذهن اعضای گروه این ایده جرقه زد؛ این که خودشان طرح‌های محیط‌زیستی خود را بسته به جغرافیا و آب‌وهوای استان خود شروع کنند.

کاشت نهال مخصوص در خوزستان

به این ترتیب تلاش اعضای گروه برای بهبود شرایط محیط‌زیستی استان‌شان شروع شد. آن‌طور که امین حویزاوی، مسؤول اشتغالزایی گروه جهادی عمار به ما می‌گوید آنها تصمیم گرفتند کاری کنند تا شرایط اقلیمی استان‌شان بهتر شود.

این البته یک هدف ابتدایی بود؛ این که اعضای جوان گروه چطور به این هدف برسند باعث شد آنها سراغ نقشه زیست‌بومی و گیاهی استان‌شان بروند و بررسی کنند کاشت چه گیاهانی در استان‌شان خوب است یا این که برای بهترشدن شرایط زیست‌بومی استان چه می‌توان کرد؟ حویزاوی می‌گوید که آنها چند طرح محیطزیستی داشتند اما هیچ‌کدام از طرح‌ها به نظر اعضای گروه کامل نبود تا این که صحبت‌های مقام معظم رهبری درباره کاشت نهال مثمر یک ایده خوب در ذهن اعضای گروه به‌وجود آورد و آنها تصمیم گرفتند به‌جز محیط‌زیست به اشتغالزایی هم توجه کنند و به همین دلیل قرار گذاشتند برای اشتغالزایی، نهال‌های مثمر بکارند و افرادی که سرپرستی نهال‌ها را برعهده دارند از میوه آنها هم استفاده کنند؛ یعنی میوه‌ها را برداشت کرده و بفروشند.

برای این کار اما باید منطقه مناسبی را برای کاشت نهال انتخاب می‌کردند؛ این انتخاب با توجه به جغرافیای جلگه‌ای و کوهستانی استان پهناوری مانند خوزستان سخت بود؛ بنابراین اعضای گروه جهادی ابتدا مناطقی در شمال و شمال‌شرقی استان را انتخاب کردند؛ مناطقی که آب‌وهوای بهتری نسبت به دیگر مناطق استان دارد؛ سرسبزتر است و البته آب بیشتری هم دارد.

کشاورزان دیروز، باغداران امروز

انتخاب نهال مثمری که به جغرافیای این مناطق بخورد اما مهم بود. نهال‌های پرتقال، نارنگی، لیموترش، لیمو، توت و انجیر برای کاشت در مناطق خوش آب‌وهوا انتخاب شد. اعضای گروه دوست داشتند، نهال‌هایی برای کاشت انتخاب کنند که برای آبیاری هم آب کمتری نیاز داشته باشد؛ بنابراین برای اجرای این ایده با 8000نهال مثمر راهی شهرهای شمال و شمال‌شرقی استان‌شان شدند.

جامعه هدف اعضای گروه ابتدا زمین‌داران و کشاورزانی بود که خود به کشاورزی مشغول بودند و البته حق آب هم برای زمین خود داشتند؛ حویزاوی می‌گوید: «برای ما مهم بود آبی که برای آبیاری نهال‌ها استفاده می‌شود چطور تامین شود و این‌که کشاورزان برای تامین آب به زحمت نیفتند.» بنابراین در فازاول اعضای گروه نهال‌ها را در اختیار کشاورزانی گذاشتند که خود زمین دارند و می‌توانند نهال‌ها را در یک گوشه از زمین کشاورزی خود بکارند.

وی توضیح می‌دهد که در اختیار قراردادن نهال‌ها اما با یک شرط همراه بود؛ این‌که کشاورزان افرادی را استخدام کنند تا به نهال‌ها رسیدگی کنند. با این کار آنها هدف اشتغالزایی خود را هم انجام دادند؛ البته این ایده برای کشاورز تماما سود است؛ چراکه چند ماه بعد که نهال‌ها به بار می‌نشست، آنها می‌توانستند میوه‌های باغشان را به فروش برسانند و درآمد خوبی داشته باشند.

حویزاوی می‌گوید که موضوع آبرسانی برای آنها اهمیت دارد به همین دلیل برای این که هم کشاورزان را به دردسر نیندازند و هم در مصرف آب صرفه‌جویی کنند به کشاورزان 50تاصد نهال تحویل و به آنها آموزش دادند در شرایط کم‌آبی چطور به آبیاری بپردازند؛ به عنوان مثال به آنها یاد دادند سطح زمین را شخم بزنند تا آبی که در زمان آبیاری به نهال می‌دهند کمتر تبخیر شود یا در مسیر باغ مالچ‌پاشی کنند. کارهایی که به‌طور غیرمستقیم می‌تواند به استفاده کمتر آب در زمین‌های کشاورزی ختم شود.

بخشی از فعالیت‌های گروه جهادی اما همیشه برای محرومیت‌زدایی بوده است. بخشی از این کار هم برای از بین‌بردن نیاز خانواده‌های نیازمند و بی‌سرپرست انجام شد. حویزاوی می‌گوید که تعدادی از نهال‌ها را هم به خانواده‌های نیازمند دادند تا در حیاط خانه بکارند و زمانی که به بار نشست با فروش میوه‌ها بتوانند بخشی از نیازهای خود را تامین کنند.

درختکاری در مناطق خشک

بعد از موفقیت و استقبال خوب خوزستانی‌ها از کاشت نهال، گروه وارد اجرای فاز دوم ایده‌شان شد؛ یعنی درختکاری در جنوب و جنوب‌غربی استان که آب‌وهوای گرم و خشک دارد و البته از منابع آبی کمتری هم برخوردار است. حویزاوی تعریف می‌کند که برای انتخاب بهترین گونه گیاهی در جنوب و جنوب‌غرب دوباره سراغ نقشه زیستی رفتند.

آنها دوست داشتند، درختان مثمر بکارند و این هدف دایره انتخاب آ‌نها را کوچک کرد. بعد از بررسی‌های زیاد، دو گونه گیاهی برای کاشت انتخاب شد؛ یعنی نخل و نهال نوعی توت محلی که در خوزستان رشد می‌کند و نیاز به آبیاری اندکی دارد؛ البته کاشت نخل می‌تواند خیلی هم سودآور باشد؛ چراکه بعد از مدتی درخت نخل به بار می‌نشیند؛ بنابراین گزینه مناسبی برای کاشت در مناطق خشک است. انتخاب گونه نخل باکیفیت اما مهم است؛ بیش از 400نوع نخل وجود دارد و حویزاوی و اعضای گروهش دوست داشتند، بهترین و با کیفیت‌ترین نوع را انتخاب کنند.

حویزاوی معتقد است که با انتخاب بهترین نوع نخل می‌تواستند، بهترین خرمای را به‌دست آورند، خرمایی که قابلیت صادرات نیز دارد. به همین دلیل بهترین نوع نخل را انتخاب کردند و در اختیار کشاورزان و خانواده‌های نیازمند مناطق جنوب و جنوب‌غرب خوزستان گذاشتند و به این ترتیب حدود 5000 نخل برای اجرای فازدوم طرح اشتغال‌زایی و محیط‌زیستی آنها کاشته شد.

کشاورزی سازگار با محیط

اعضای گروه جهادی گزارش امروز ما فقط به فکر کاشت نهال نبودند آنها کارهای محیط‌زیستی زیادی نیز انجام می‌دهند.

به گفته حویزاوی، بسیاری از گونه‌های گیاهی که در استان کم‌آب آنها کاشته می‌شود، مناسب نیست و این‌که درختی کاشته می‌شود که کشاورزان تنها برای بهره‌برداری از چوب آن را می‌کارند، آمار کاشت درختان در استان آنها را بالا نمی‌برد یا در درازمدت باعث تغییر آب‌وهوا یا بیابان‌زدایی نمی‌شود. به همین دلیل است که اعضای گروه کلاس‌های متنوعی برای کشاورزان دارند.

این که چطور شخم بزنند تا خاک آسیب نبیند یا این که کشاورزان از کود مناسب استفاده کنند در برنامه‌های آموزشی آنها قرار دارد. حویزاوی می‌گوید که حفاظت از منابع طبیعی مانند خاک و آب، برای گروه آنها مهم است و به همین دلیل است که اعضای گروه به کشاورزان آموزش می‌دهند که چطور بهینه آیباری کنند و به آنها کمک می‌کنند تا کود طبیعی را به جای کود شیمیایی به‌کار گیرند. آموزش‌هایی که از نظر مسؤول اشتغال‌زایی گروه جهادی عمار می‌تواند به حفظ محیط‌زیست و ارتقای فضای سبز منطقه منجر شود.

لیلا شوقی - جامعه / روزنامه جام جم