سهم کودکان ما از طبیعت آسمان شب چه میشود؟ برای کودکانی که آسمانشان را لایهای از غبار و هالهای از نور در آغوش گرفته است، دیگر خبری از ستاره در نقاشیهایشان نخواهد بود. گویی با روشنشدن هر چراغ روی زمین، تلألو ستارهای در آسمان شهر محو میشود.
در این سالها تعداد چراغها هر روز بیشتر شده و بهدنبال افزایش روشناییهای مصنوعی شاهد اتلاف انرژی نیز بودهایم. تا زمانی که نیاز به اعمال محدودیت های کرونایی تردد نداشتیم، روشنایی معابر ما بیش از استانداردها بود؛ ولی محدودیتها فرصت خوبی فراهم کرد تا شیوه نورپردازی های شهر را بازنگری کنیم. در این رابطه با دکتر حمیدرضا منصوری، معاون بهرهبرداری شرکت توزیع برق تهران، درباره لزوم بازبینی تامین روشنایی معابر مطابق با تازهترین یافتههای علمی در مسیر کاهش آلودگی نوری شهر گفتوگو کردهایم.
از زمان اجرای خاموشی های تهران، چقدر در مصرف برق صرفهجویی شده است؟
در مجموع اقداماتی که انجام دادهایم، در هر شبانه روز ۲۰۰۰ مگاوات ساعت برق معادل مصرف تقریبی روزانه ۲۵۰هزار مشترک خانگی صرفهجویی شده است.
آیا میزان روشنایی معابر و اتوبانهای پایتخت استاندارد طراحی شده است؟
حتما در مورد وضعیت ناگوار آلودگی نوری تهران خوانده و تصاویر ماهوارهای مقایسه روشنایی تهران و دیگر شهرها را در شب دیدهاید. واقعیت این است روشناییهای شهر مثل تمام بزرگراهها و خیابانها بیشازحد نیاز طراحی شدهاند؛ با شروع محدودیتها چراغهای بزرگراهها و خیابانها از ۱۴ بهمن ۹۹ بهصورت یکدرمیان روشن شده و بهنظر میرسد میزان روشنایی کافی بوده است. ولی همکاران ما بار دیگر میزان روشنایی و شاخصهای نوری را برای ادامه این روند ارزیابی میکنند و بهاحتمالزیاد بههمین شکل روشناییها ادامه پیدا کند.
با توجه به محدودیت تولید انرژی، برای تعویض لامپها با بازدهی بیشتر برنامهای دارید؟
بله، حتما. در پاسخ به این سوال دو عامل مهم وجود دارد: اول؛ حرکت همگام با پیشرفت فناوری و دوم؛ جوابگویی صنعت داخل کشور. ما در مرحلهای لامپهای جیوهای با بازدهی پایین انرژی داشتیم، چند سال بعد آنها را با لامپهای سدیمی که بازدهی بالاتری دارند عوض کردیم و در حال حاضر با مطالعاتی که انجامشده و برنامههایی که داریم، بهسمت استفاده از الایدیها حرکت میکنیم، زیرا بهمراتب بازدهی بهتری نسبت به لامپهای فعلی دارند.
آیا برای تعویض لامپها، رنگ نور مناسب برای دید در شب رانندهها را مدنظر قرار دادهاید؟
خوشبختانه در کشور، هم فناوری ساخت الایدیهای سفید یا مهتابی و هم الایدیهای زرد یا آفتابی وجود دارد و ترجیح ما بر استفاده از هر دو رنگ است. ولی نتیجه دقیق آن پس از مطالعات کارشناسی که در حال انجام است و بر مبنای استانداردهای مطلوبیت نور از دید رانندهها و اجرای پایلوتها مشخص خواهد شد. برای اجرای طرحهای پایلوت، هر بزرگراه و شرایط آن را بررسی میکنیم. برای مثال در بزرگراه کردستان (در شمال تهران)، چون نور محیطی اطراف کمتر است و میتوانیم پارامترهای نوری را اندازه بگیریم، برنامه پایلوت را از بالا به پایین بزرگراه با الایدیهای سفید اجرا کردهایم. ولی مسلما طرحهای دیگری هم بر مبنای پارامترهایی که دنبالشان هستیم، اجرا خواهیم کرد.
همانطور که اشاره کردید، انفجار نور در تهران در عکسهای هوایی هویداست. آیا برنامه یا راهکاری برای مدیریت آلودگی نوری در دست دارید؟
با محدودیتهایی که برای سوخت پیش آمد، به این نتیجه رسیدیم که بهصورت جدی باید تابش اضافی نورها را مدیریت کنیم. از فرصت خاموشیها نیز برای شروع مطالعاتمان استفاده کردیم، ولی با توجه به وسعت شهر تهران اجرای آن ممکن است زمانبر باشد ولی قطعا این موضوع را کنترل خواهیم کرد. یکی از مهمترین اقدامات ما جلوگیری از پراکندگی نور و حفظ جهت تابش نور است تا اجازه ندهیم نور به سوی آسمان پراکنده شود. برای این کار باید حتما استانداردها را رعایت و نورهای محیطی را کنترل کنیم.
به نظر من فرهنگ بدی تحت عنوان زیبایی شهر با ریسههای نوری جاری شده است. اینها همه عوامل ایجاد آلودگی نوری هستند که باید کنترل شود. البته بخش زیادی هم به تغییر در فرهنگ مردم و همکاری سایر سازمانها برمیگردد. در این مدت اتفاقات خوبی را نیز مانند تاکید مراجع مذهبی و مدیران کشور در مورد نادرستبودن استفاده هیاتها از ریسههای نوری در جشنها شاهد بودیم.
آلودگی نوری این ریسهها به سلامت درختان و سایر جاندارانی که حق حیات در شهر دارند آسیب میرساند. این فرهنگ کمکم در حال جا افتادن است.
آیا پژوهشی روی تبعات زیستمحیطی آلودگی نوری در تهران داشتهاید؟
راستش را بخواهید خیر. مقالات عمومی زیادی در این زمینه وجود دارد، ولی هیچ مطالعهای بهصورت کیفی، موردی و محلی آزمایشی انجام نداده است. برای مثال پژوهشی روی اثر نورپردازیهای درختان خیابان میرداماد با ریسهکشی، روی اکوسیستم اطراف درخت انجام نشده است. ولی شاید خوب باشد شهرداری تهران یا سازمانهایی که به این موضوع مرتبطتر هستند، با ما همکاری کنند تا این موضوع بررسی شود.
آیا برنامهای برای اصلاح نورپردازی بیلبوردهای تبلیغاتی سطح شهر در نظر دارید؟
زمانی که این محدودیتها پیش آمد، چند جلسه با سازمان مرتبط با بیلبوردها در شهرداری برگزار کردیم. تصمیمهای خوبی هم در این زمینه اتخاذ شد. باید بگویم مقررشده است، اولا دیگر از لامپهای پرمصرف در بیلبوردها استفاده نشود و ثانیا میزان نور روشنایی بیلبوردها به ۵۰ درصد برسد. از دوشنبه دو هفته قبل که روشنایی به معابر دوباره بازگشت، بازدیدها نشان میدهد ۵۰ درصد کاهش روشنایی اعمالشده است.
با کاهش روشنایی معابر چه مشکلاتی برای شهروندان پیش آمد؟
بههرحال زمانی که محدودیت سوخت نیروگاهها پیش آمد، برای اینکه گاز مشترکین در این سرما خاموش نشود؛ سوخت نیروگاهها محدود شد و بهتبع آن محدودیتی برای تولید برق پیش آمد. نقاط هدف ما برای خاموشی نیز بزرگراهها و معابری بود که تردد افراد پیاده در آنها کمتر بود و مردم با وسیله نقلیه تردد میکردند. ما با نظر پلیس راهور نقاطی که میزان تصادفها در آن زیاد بود، بخشهایی از بزرگراه امام علی را به علت پیچها و تاریکی که ایجاد میشد، خاموش نکردیم. ولی بههرحال من میدانم با این عمل که بهناچار انجام شد، زحماتی برای مردم ایجاد کرد. من همینجا از کسانی که در این مدت دچار زحمت شدند، عذرخواهی میکنم.
از دکتر منصوری پرسیدم آیا برای هوشمندسازی روشنایی تهران برنامهای دارید. وی در پاسخ گفت: مرحله اول هوشمندسازی، اجرای طرح پایش هوشمند است. در این مرحله ما روی داشبوردهای مدیریتی میبینیم کجا و چه تعداد چراغ خاموش است و چه زمانی خاموش بودهاند تا بتوانیم بهسرعت رسیدگی کنیم. مرحله دوم، بحث کنترل از راه دور است و خوشبختانه این مرحله را نیز شروع کردهایم و اگر این بخش هم به طرح پایش اضافه شود، بسته هوشمندسازیمان کامل خواهد شد. در واقع کنترل زمان روشن و خاموششدن چراغها و میزان نور در اختیار خودمان است. یکی از روشهای دیگر استفاده از حسگر حرکتی است ولی بنا بر مطالعاتمان این روش در تهران جوابگو نیست، زیرا تقریبا ما در تهران اتوبانی را بدون حرکت نداریم تا حسگر حرکتی بخواهد غیرفعال شود.
ریحانه رادی - دانش / روزنامه جام جم
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد