کتاب و کتابخوانی عامل بیداری نسل آینده

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از خبرگزاری کیهان؛ پاسخ به این سؤال که آیا کتاب و کتابخانه ما بیش از تلفن همراه و فضای مجازی برای نوجوان جذابیت دارد؟ ما را به سمت برنامه‌ریزی‌های دقیق تری برای این قشر سوق می‌دهد.
 کودک و نوجوان به دنبال فضایی است که در میان همسالان خود قادر به این باشد که بتواند توانایی‌های خود را نشان دهد. کودک و نوجوان به دنبال مکان و فضایی است که مختص او طراحی شده باشد.
بسیاری از کتابخانه‌های ما همان فضا و مکانی را که برای کودک و نوجوان دارد با شرایط ثابت به جوان، میانسال و پیر نیز اختصاص می‌دهد.
کارشناسان فرهنگی معتقدند مردم یک جامعه وقتی کتاب می‌خوانند، چهره‌ آن جامعه را عوض می‌کنند، یعنی به جامعه‌شان چهره می‌دهند.
در این میان کسانی هم هستند که کودک و نوجوان را در توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی یکی از مهم‌ترین عناصر می‌دانند. در مقابل برای رشد این قشر کتاب و کتابخوانی و فعالیت‌های پیرامون آن را یکی از عواملی می‌دانند که عدم توجه به آن آثار تخریبی جبران ناپذیری را بر جامعه خواهد داشت.

پویش کتابخوانی
 امیر عسگری، مدیریت کتابخانه شهید کاشانی در منطقه 9 در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان ضمن آنکه ایجاد علاقه‌مندی به کتاب و کتابخانه را وظیفه متولیان فرهنگی می‌داند، می‌گوید: «یکی از عواملی که در مسیر دادن به کودک و نوجوان و ایجاد گرایش آنها به سمت کتاب و فعالیت‌های فرهنگی موثر است،خانواده‌ها هستند که البته ابتدا خود خانواده‌ها باید توسط مسئولین فرهنگی با بچه‌ها در این مسیر همراه شوند.»
عسگری در ادامه کلامش از برنامه‌های فرهنگی کتابخانه که برای کودک و نوجوان برگزار شده است، می‌گوید: «ازجمله برنامه‌هایی که ماحصل آن گرایش تعداد زیادی از نوجوانان این منطقه و حتی مناطق دیگر به فعالیت‌های فرهنگی و از جمله کارگاه نویسندگی کتابخانه ما بوده است، برنامه ستاره خواندن است که اسفند ماه 96 برای نخستین بار و از کتابخانه شهید کاشانی آغاز به کار کرد و طی چند مرحله اجرایی در نهایت به کودک و نوجوانی که بیشترین تعداد کتاب را مطالعه کرده بودند،جوایزی به جهت تشویق اعطا شد.»                                          
وی در ادامه به برنامه پویش کتابخوانی که در مرداد و شهریور سال جاری برگزار شد،اشاره می‌کند و دراین باره می‌گوید: «در این برنامه ابتدا هر کودک و نوجوان از کتابخانه چند کتاب دریافت می‌کردند و در صورتی که کتاب‌ها را مطالعه می‌کردند و خلاصه آنها را به کتابخانه تحویل می‌دادند به طور رایگان در کتابخانه عضو می‌شدند.»                                   
عسگری همچنین توضیح می‌دهد: «برنامه پویش کتابخوانی از جمله برنامه‌هایی بود که با آن بسیاری از نوجوانان با کتابخانه آشنا و به کتاب و کتابخوانی علاقمند شدند.»                
وی از برنامه‌هایی که در آینده برای کودکان و نوجوانان در نظر دارند می‌گوید: «دیدار بچه‌ها با نویسنده‌ها و مولفان برجسته و خصوصا آنهایی که برای قشر کودک و نوجوان می‌نویسند، در صدر برنامه‌های آتی ماست.»

کتابت را جا بگذار
کتاب‌هایی هستند که توسط مردم به کتابخانه آورده می‌شوند، اما به این علت که نمونه مشابه آن در کتابخانه موجود است برای کتابخانه قابل استفاده نیست، اما داستان این کتاب‌ها به همین جا ختم نمی‌شود. مطلع شدیم این کتاب‌ها به جای آنکه بیایند در قفسه یک کتابخانه در یک گوشه شهر جای بگیرند و به دست معدود افرادی برسند در نقاط مختلف شهر به دست مردم می‌رسند و خوانده می‌شوند.
کتابخانه شهید کاشانی برای دو دوره این فعالیت را تحت عنوان «کتابت را جا بگذار» انجام داده است که البته برای ادامه این پویش نیازمند حمایت دست‌اندرکاران است. دراین پویش کتاب‌هایی که توسط مردم به کتابخانه آورده می‌شود و حتی بعضا کتاب‌هایی که مورد نیاز کتابخانه نیست،توسط مسئولین کتابخانه برای شروع در اماکن عمومی جا گذاشته می‌شود. البته این کتاب‌ها با برچسبی روی جلد و نوشته‌ای تحت عنوان اینکه کتاب مربوط به برنامه «کتابت را جا بگذار» است و وقتی خوانده شد، باید بار دیگر در یک مکان عمومی قرار گیرد تا به دست نفر بعدی برسد؛ در مکانی عمومی جا گذاشته می‌شوند.
تعدادی از نوجوانانی که در مدرسه‌ای نزدیک به کتابخانه کاشانی تحصیل می‌کنند، می‌گویند: «یک روز بعد از مدرسه دیدیم که تعدادی کتاب در کناردر مدرسه قرار گرفته است. هرکدام یکی را برداشتیم و تنوع موضوعات آن برایمان جذابیت خاصی داشت.»
این دانش‌آموزان در ادامه می‌گویند:« بعضی از کتاب‌ها برای بزرگ‌تر‌ها بود و ما هم آنها را به پدر و مادرمان دادیم و از آنان خواستیم برای اینکه تعداد بیشتری بتوانند آن کتاب را بخوانند آن را در یک مکان عمومی جا بگذارند. بقیه کتاب‌ها را هم هرکدام خواندیم و به دیگری دادیم و پس از مدتی روی نیمکت پارک و صندلی اتوبوس جا گذاشتیم، به امید آنکه هم سن و سالان خودمان آنها را پیدا کنند و بخوانند.»

خانواده‌ها همگام با نوجوان
 کودک و نوجوان در بازه سنی قرار دارند که نیاز به آن دارند تا والدین، آنها و امورشان را مهم تلقی کنند و با آنان همراه شوند. نوجوانان نیازمند آن هستند که حضور خانواده را در کنار و نه در مقابل خود احساس کنند.                                                
پای گفت‌و‌گو با تعدادی از والدین می‌نشینیم که هم گام با فرزندان خود و مشوق آنان در فعالیت‌های فرهنگی و کتابخانه‌ای هستند.
هاجر محترمی از نحوه آشنایی خود با کتابخانه و فعالیت‌های آن می‌گوید: «پسرم مهدی، دوازده سال دارد و من از وقتی که او چهار سال داشت در ارتباط با کتابخانه امیر کاشانی بودم و کتاب‌های مختلفی را به امانت می‌گرفتم. ضمن آنکه در مناسبت‌های مختلف با راهنمایی‌های مدیریت و مسئولین کتابخانه با فعالیت‌های مختلف این مرکز آشنا شدم.»
وی در توضیح اینکه چگونه می‌توان فرزندان امروز جامعه را به شرکت در فعالیت‌های کتابخانه علاقه‌مند کرد، می‌گوید: «برگزاری مکانی مشخص و مختص برای مطالعه کودکان و نوجوانان و چیدمان خوب و مناسب با سن و علایق آنان ازموارد قابل توجه است. برگزاری مسابقات مختلف با همکاری مدارس مواردی است که توسط آنان می‌توان آنها را به کتابخوانی و فعالیت در کتابخانه علاقه‌مند ساخت.»
 خانم محترمی در ادامه گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان ضمن بیان نیازمندی کودکان و نوجوان به کتاب و کتابخانه می‌گوید:«برگزاری کارگاه‌های آموزشی مثل داستان نویسی که در کتابخانه کاشانی برگزار می‌شود، برای فرزندم بسیار مفید بوده است، چرا که عملا در محیط قرار گرفته و تجربیات فراوانی را در کنار استادان کسب می‌کنند.»

نوجوانان خلاق در عرصه داستان‌نویسی
امیرعلی صالحی از اعضای کوچک کتابخانه امیر کاشانی است و با وجود آنکه دانش‌آموز پایه سوم دبستان است،اما می‌گویند؛داستان‌هایی خلق می‌کند که تنها از قلم یک نویسنده ماهر بر می‌آید ! امیر علی حضور مداوم خود در کارگاه داستان نویسی کتابخانه را مدیون حمایت‌های مادرش می‌داند و می‌گوید: «حتی گاهی که از سر تنبلی می‌خواهم در کلاس حضور پیدا نکنم، مادر از هر طریقی تمام تلاشش را می‌کند تا من به کارگاه برسم.»
 این نویسنده کوچک همچنین در ادامه از مسئولین می‌خواهد:«کارگاه داستان نویسی برای من و دوستان خیلی مفید بوده و‌ای کاش کتابخانه‌ها فعالیت‌های دیگری مثل کلاس خلاقیت، بازی‌های فکری و ... هم برگزار کنند و ارتباط ما با کتاب و کتابخانه بیشتر از حالا شود.»
 نرگس نظری، مادر امیرعلی، در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان پیرامون تاثیرات ارتباط فرزندش با کتابخانه می‌گوید:« بعد از شرکت در کارگاه نویسندگی کتابخانه از نظر قدرت نویسندگی به نسبت قبل قوی‌تر شده و حتی تاثیراتی در دروس مدرسه هم داشته است. برای مثال در روانخوانی درس‌های مدرسه و همچنین درک لغات قوت بیشتری پیدا کرده است.»
وی همچنین افزایش تمرکز فرزندش را از دیگر نتایج حضور و فعالیت در این کارگاه می‌داند.    
وی در ادامه ضمن ‌اشاره به آنکه این روزها در جامعه به میزانی که برای دیگر چیزها وقت گذاشته می‌شود برای کتاب به آن اندازه اهمیت داده نمی‌شود، می‌گوید: «حتی دیده می‌شود که برای خریدن خوراکی وقت می‌گذاریم و بهای زیادی می‌پردازیم، اما از آنکه بخواهیم برای خرید یک کتاب خوب وقت بگذاریم و هزینه‌ای بپردازیم بعضا امتناع داریم. حتی بسیاری از بچه‌ها را دیده‌ام که با وجود علاقه‌مندی به خرید کتاب، والدین آنها را به چیزهای دیگری تشویق می‌کنند.»
نرگس نظری که مطالعه کتاب را برای هر قشری لازم می‌داند،برایمان توضیح می‌دهد: «هنگامی که به مطالعه کتاب می‌پردازم انگار که از این دنیا فارغ می‌شوم و آن قدر غرق در آن می‌شوم که حتی مشکلاتم را فراموش می‌کنم. به نظر من برای بچه‌ها هم باید کتاب‌های مختلف از جمله تاریخی خوانده شود؛چرا که کم‌کم نویسندگان و شاعران بزرگ ما خصوصا برای کودکان و نوجوانان ناآشنا هستند.»      
لیلامقدم شاعردر گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «مطالعه کتاب باید از کودکی برای بچه‌ها پی‌ریزی شود و این کار از طریق خواندن کتاب از همان سال‌های آغازین اتفاق می‌افتد.»
وی در ادامه پیرامون آسیب‌هایی که از عدم مطالعه وعدم ارتباط با کتابخانه و فعالیت‌های آن درجامعه برای کودک و نوجوان وجود دارد، می‌گوید:« مادران نقش بسیار موثری را در ایجاد علاقه‌مندی و جهت‌دهی به مسیر فرزندان دارند، اما متاسفانه در جامعه کنونی ما، مادران کمتر فرصت و حوصله  آن را دارند که برای فرزندانشان وقت بگذارند و چه برسد که برای آنان کتاب بخوانند و آنها را در فعالیت‌هایی چون کتابخانه و کارگاه‌های آن همراهی کنند. این موضوع حتی قبل از آنکه شاهد آسیب هایش در آینده باشیم، هم‌آکنون با آنها روبه‌رو هستیم که نمونه آن کودکان و نوجوانانی هستند که اوقات فارغ از مدرسه را در خیابان‌ها و فضاهایی که اصلا مناسب آنها نیست می‌گذرانند و به جای ادبیات فاخر ادبیات کوچه و خیابان می‌آموزند.»

 ایجاد علاقه به کتابخوانی در نوجوانان
پای گفت‌و‌گو با محیا نظری از نوجوانان اهل مطالعه می‌نشینیم. محیا در پاسخ به این پرسش که چطور می‌توان هم سن و سالان او را به کتاب و کتابخانه علاقه‌مند کرد؟ می‌گوید: «اگر نویسندگان و مولفان کشور ما آثاری را برای نوجوانان خلق کنند که سبب ایجاد کنجکاوی شود، تعداد نوجوانان علاقمند به کتابخوانی افزایش بیشتری خواهد داشت.»
وی در ادامه در حالی که شرکت در فعالیت‌های کتابخانه را یک نیاز برای هم سن و سالانش تلقی می‌کند، اظهار می‌دارد: «این فعالیت‌ها علاوه‌بر اینکه سبب می‌شود ما نوجوانان از اطلاعات جامعه با خبر شویم سبب می‌شود تا چیزهایی را بیاموزند که برای آینده اهمیت فراوانی دارد.»
 این نوجوان در پایان کلامش می‌گوید: «در کتابخانه و با شرکت در فعالیت‌های مختلف آن می‌توان چیزهایی دریافت که حتی می‌توان آنها را به دیگران نیز آموخت.»
فاطمه اسماعیلی، کارشناس تعلیم و تربیت و آموزگار پیرامون تاثیرات کتاب و کتابخوانی می‌گوید:«از انبوه تاثیرات کتاب و کتابخوانی شاید همین کافی باشد که کودکان و نوجوانان ما با مراجعه به کتاب می‌توانند به آنچه که در ذهنشان مبهم و بی‌جواب باقی مانده پاسخ دهند.»
 وی معتقد است نخستین آشنایی کودک و نوجوان می‌تواند از دبستان و پیش از آن باشد و می‌گوید: «اگر کتابخوانی در دبستان و پیش دبستان به خوبی انجام شود، نتیجه آن علاقه‌مندی این نسل به کتاب و کتابخوانی است و این علاقه‌مندی سبب پیشرفت این نسل است.حتی از نتایجی که شاید دور از تصور باشد این است که از بیماری‌هایی مثل آلزایمر جلوگیری می‌کند.»
 اسماعیلی که مهم‌ترین عامل ایجاد علاقه‌مندی را اولیا و سپس معلمین می‌داند در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان در باره آسیب‌هایی که از عدم ارتباط نوجوانان با کتاب و کتابخانه حاصل می‌شود، می‌گوید: «وقتی که ما با کتاب آشنا نباشیم و کتاب را با خود غریبه بدانیم و با آن دوست نباشیم متوجه بزرگترین خطر هستیم.»
وی درخصوص عدم ارتباط دانش‌آموزان با کتاب و کتابخوانی می‌گوید: «دوری از کتاب کم‌کم مواردی چون کم توانی در خواندن را به وجود می‌آورد که این کم توانی به مرور در تمام دروس برای دانش‌آموزان تاثیرگذار است که سبب کاهش اعتماد به نفس و اُفت تحصیلی آنان خواهد شد.»