سیمای شیطان در قرآن، نژاد، لشکریان و فرزندان ابلیس

به  گزارش جام جم آنلاین و به نقل از سایت حوزه نت، شناخت «مبدأ» و «معاد»، و «راه» و «راهنما»، گرچه اصول هدایت بشر را سامان بخشیده است، ولی امر هدایت و عبادت خدواند، هرگز بدون شناسایی «موانع، چالش ها و دشمنان» کامل نمی شود؛ زیرا پیمودن راه سعادت و رسیدن به مقام قرب و جای گاه بی همتای خلیفةاللّهی برای بیش تر جهانیان بدون شناخت چالش ها و موانع با دشواری های بسیار مواجه، بلکه ناممکن است؛ بدین روی بخش مهمّی از کتاب های آسمانی و آموزه های وحیانی، به «دشمن شناسی» و «آسیب یابی» اختصاص یافته است.

 

وانگهی دشمن شناسی در حوزه معارفِ ضروری انسانِ متعهّد، صرفاً آموختن یک سلسله آموزه های نظری نیست؛ بلکه در جنبه عملی، تهذیب و وارستگی و رفتن و شدن انسان نیز نقش بسیار مهمّی را ایفا می کند. شاید به همین جهت امام صادق علیه السلام یکی از ده معرفتی را که خداوند بر آدمیان ضروری ساخته، شناخت ابلیس و آن چه از ذات و دستیاران وی برمی خیزد، معرفی کرده و امام کاظم علیه السلام نیز واجب ترین مجاهدت را جهاد در برابر وی دانسته است. برابر آموزه های دینی، انسان در مسیر هدایت و پرواز از خاک تا خدا، با موانع و دشمنان درونی و برونی بسیار مواجه است که به صورت های گوناگون به دشمنی می پردازند. به تعبیر مولوی:

آدمی را دشمن پنهان بسی است آدمی با حذر عاقل کسی است

آدمی را دشمن پنهان بسی است آدمی با حذر عاقل کسی است

دشمنانِ گوناگون انسان نه همگونند و نه همگن عمل می کنند. بر این اساس، شناخت هر یک از آن ها ضرورت دارد؛ ولی در میان دشمنان، شناخت ابلیس ضروری تر است؛ زیرا ابلیس کانون همه شرارت ها و منشأ همه لغزش ها و مایه همه پلیدی ها و عامل تمام خطاها است. به تعبیر امام سجاد علیه السلام اگر شیطان آدمیان را از اطاعت خداوند باز نمی داشت، هیچ کس به گناه و بزهکاری نمی پرداخت و اگر ابلیس باطل را در چهره حق مجسم نمی کرد، هیچ انسانی به گمراهی نمی گرایید.  او عنصر اغواگر (ص/ 38، 82) و فتنه گر و فریب کاری (اعراف/ 7، 27؛ طه/ 20، 120) است که وعده هایش فریب، (نساء/ 4، 120) برنامه اش گمراهی، (نساء/ 4، 119) شیوه اش حمله همه جانبه (اعراف/ 7، 17) و هدفش لگام زدن برای تسلّط کامل و فراگیر است. (اسراء/ 17، 62) او دشمنی است که به تغییر عقیده، (حشر/ 59، 16) شک و ارتداد (محمّد/ 47، 25) و ارتکاب اعمال زشت (بقره/ 2، 268) فرا می خواند دشمنی که در سینه ها پنهانی می دمد. و در گوش آدمیان، ناپیدا نجوا می کند و حتّی در حال عبادت نیز از وسوسه دست برنمی دارد و از علاقه آدمی به یک خِشت نیز برای فریب او بهره می برد.  توجّه به ویژگی، توانایی و عمق دشمنی ابلیس با انسان نیز ضرورت بازشناسی او را بهتر تبیین می کند.

 

برابر روایات، ابلیس از آغاز ولادت تا پایان حیات، روز و شب حتّی آن گاه که آدمی به خواب می رود، از وی دست برنمی دارد تا به هدف شوم خویش دست یابد.  به راستی بدین نکته ساعت ها باید اندیشید: دشمنی که برای آدم و حوا سوگند یاد کرد که خیرخواه آنان باشد، ولی ایشان را فریفت و سبب اخراجشان از بهشت شد و هبوط به کره خاکی را برایشان رقم زد، با فرزندان آدم که سوگند یاد کرده تا همه آنان را بفریید و با خود به دوزخ ببرد، چگونه عمل خواهد کرد؟
آری، بازشناسی دقیق ماهیت، اهداف، علّت دشمنی، برنامه و شیوه های دشمن نه تنها انسان را در برابر او هشیارتر و از فرو افتادن در دام های گسترده وی مصون می سازد، بلکه او را برای مقابله آگاهانه و جدّی مهیا و مجهز می کند. از سوی دیگر، برابر کلام نورانی امام علی علیه السلام بازخوانی سرگذشت شگفت انگیز ابلیس، عبرت آموز است و تأمل در آن می تواند درس های بسیاری را به ما بیاموزد. به راستی چگونه است که هم نشینی با فرشتگان و عبادت طولانی ابلیس، به وی سودی نبخشید و با یک خطا، به لعنت ابدی دچار گشته، اکنون نیز سراسر عمر طولانی خویش را در گمراه ساختن آدمیان هدر می دهد؟!

نژاد، لشکریان و فرزندان ابلیس
براساس تصریح آیات قرآن، ابلیس، ذریه و فرزندانی دارد که به او در فریب انسان یاری می رسانند: «إِلآَّ إِبْلِیسَ... أَفَتَتَّخِذُونَهُ و وَ ذُرّیتَهُ و أَوْلِیآءَ مِن دُونِی وَ هُمْ لَکمْ عَدُوُّ».(کهف/ 18، 50) به گفته قتاده، به استناد احادیث در برابر ولادت هر انسان، خداوند به ابلیس نیز فرزندی عطا می کند. بدین سان هر یک از فرزندان آدم شیطانی دارد که مأموریت دارد او را بفریبد؛ چنان که فرشته ای دارد که او را به کارهای نیک فرا می خواند.
در روایات، سر سلسله فرزندان ابلیس و مأموریت های آنان بدین شرح شناسانده شده اند:
1و 2.لا قیس و ولهان(ولها): در طهارت و نماز وسوسه می کند.
۳. هفاف: در صحرا و بیابان ها مردم را گمراه و سرگردان می سازد. 4.مُرّه: بر ترویج موسیقی مبتذل و آلات لهو و لعب گمارده شده است.
5.زُلنبور(رکتبور): در بازار، بیهوده گویی، سوگند دروغ و تعریف از کالا را جلوه می دهد.
6.ثبر (بتر): صاحبان مصیبت را به جزع، خراشیدن چهره، چاک زدن گریبان و ناشکیبایی فرا می خواند.
7.اعور: در ترغیب آدمیان به مقاربت و آمیزش جنسی نامشروع «زنا و لواط» و انجام معامله های ربوی می کوشد.
8.مسوط(مطرش، مشوط): اخبار و اطلاعات دروغ و بی پایه را بین مردم منتشر می سازد.
9.داسم: اگر غذا بدون نام و یاد خدا صرف شود، او شرکت می کند و اگر شخص بدون ذکر خداوند وارد منزل شود، در ایجاد اختلاف میان او و خانواده اش می کوشد. «لقوس» را نیز مأمور ایجاد دشمنی و اختلاف بین مردم، «ابیض» را مأمور وسوسه عابدان و نیکان و دختر ابلیس و دلهاث را عامل ترویج هم جنس بازی و خودارضایی میان زنان  نام برده اند. نیز از شیطانی به نام «سرحوب» که در دریا سکونت دارد، شیطانی به نام «دهار» که در خواب با القائات خود به آزار مؤمنان می پردازد و شیطانی به نام «خنرب» که در قرائت نماز اخلال می کند،  سخن گفته شده است. مطالب پیش گفته درباره ابلیس و حزب وی بر اساس احادیث و روایات بوده و بدیهی است بررسی صحت و سقم آن از عهده این نوشتار خارج بوده و باید در محل خود پیگیری شود.